Türk ve Dünya Mitolojilerinde Sirius Kültü

Yaratılışından itibaren insanoğlu, varoluşunu ve evreni anlayabilmek adına sürekli gözlemde bulunmuştur. Gökyüzü, onun gözlem yapabilmesi ve bir şeyleri anlamlandırabilmesi için sonsuz bir kaynak oluşturmuştur. Birtakım benzetmeler ile başarılı tespitler, önemli hesaplamalar yapan insan toplulukları, var oldukları dönemin en büyük medeniyetlerini kurmaya da vâkıf olmuştur. Sirius Takımyıldızı, medeniyetlerin gökyüzü ile ilgili benzetmelerine, anlatmalarına ve hesaplamalarına en çok konu olan yıldızlardandır. Bu çift yıldıza medeniyetler gizemli bir şekilde önem vermiştir. Bu makale, bu gizemin ortaya konulması ve Türklerin de bu gizeme sahip anlatmalarının tespit edilip değerlendirilmesi ile ilgilidir. Siriusyen kültür için önemli semboller olan gök tanrı, ışık, yıldız, ok ve yay ile kurt ve köpek unsurları, dünya mitolojilerinde ve Türk mitolojisinde paralellik gösteren örnekleri ile bu makalede ele alınmıştır. Dünya mitolojisi kapsamında Sirius'u işaret eden Eski Mısır, Hellen, Mezopotamya, Çin ve Hint mitlerine; Türk mitolojisi kapsamında ise Sirius ile ilgili olabileceği düşünülen Türk destan, efsane, masal vb. halk anlatılarına yer verilmiştir.

Sirius Cult in Turkish and World Mythologies

Since creation, mankind has been constantly observing in order to understand its own existence and that of the universe. The sky has provided an endless source for them to be able to observe and understand their surroundings. Human societies made successful discoveries and made crucial calculations employing metaphors and, in consequence, they managed to establish the greatest civilizations of the time. The constellation of Sirius is one of the constellations that has always been a primary subject of metaphors, narratives and calculations for different civilizations. Almost all civilizations have mysteriously attached ultimate importance to this pair of stars. This article aims to present this mystery through identifying and evaluating Turkish narratives that contain it. The crucial symbols of a Sirius culture such as: sky god, light, star, arrow, bow, wolf and dog and which are similar in Turkish and world mythologies have been studied in this article. Within the context of world mythology the ancient Egyptian, ancient Greek, Mesopotamian, Chinese and Indian myths and within the scope of Turkish mythology, Turkish epics, legends and tales concerning the cult of Sirius are all mentioned in this article.

PDF

___

Adiloğlu A. (2001). "Kafkas Nart Destanlarında Sümer ve Saka İzleri". Bilge 31/Kış (2001) 29-32.
Adiloğlu A. (2007). "Karaçay-Malkar Nart Destanları". Türkoloji Araştırmaları 2/1 (2007) 196-218.
Akmataliyev A. & Kırbaşev K. (2001). "Kırgızistan". Türk Dünyası Ortak Edebiyatı, Türk Dünyası Edebiyat Metinleri Antolojisi (Cilt 1) 140-191. Ankara 2001.
Arıkoğlu E. (2001). "Tuva Türkleri". Türk Dünyası Ortak Edebiyatı, Türk Dünyası Edebiyat Metinleri Antolojisi (Cilt 1) 580-657. Ankara 2001.
Aslan N. (2010). "Kurt Motifinin Türk Menşe Efsanelerindeki Anlamı Üzerine". Milli Folklor 22/87 (2010) 72-77.
Banarlı N. S. (2001). Resimli Türk Edebiyatı Tarihi. Cilt 1. İstanbul 2001.
Bang W. & Arat R. R. (1936). Oğuz Kağan Destanı. İstanbul 1936.
Black J. & Green A. (2003). Mezopotamya Mitolojisi Sözlüğü-Tanrılar, İfritler, Semboller. İstanbul 2003.
Bonnefoy Y. (2000). Antik Dünya ve Geleneksel Toplumlarda Dinler ve Mitolojiler Sözlüğü. Ankara 2000.
Campbell J. (1998). Doğu Mitolojisi. Ankara 1998.
Candan E. (2002). Türklerin Kültür Kökenleri. İstanbul 2002.
Çobanoğlu Ö. (2007). Türk Dünyası Epik Destan Geleneği. Ankara 2007.
Çoruhlu Y. (2006). Türk Mitolojisinin Ana Hatları. İstanbul 2006.
Dilek İ. (2002). Altay Destanları 1. Ankara 2002.
Dilek İ. (2007). "Sibirya Türk Masallarında Hayvanla Evlenme". Türkiyat Araştırmaları Dergisi 22 (2007) 207-218.
Doğan L. (2001). "Türk Kültüründe Hayvanlar ve Hayvan İsimleri". Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi 12/2 (2001) 615-659.
Emmanuel R. (1995). Hint, Yunan ve Mısır Mitolojilerinde Gizemli Bilgilerin Kaynakları. İstanbul 1995.
Ergun M. (1997). Türk Dünyası Efsanelerinde Değişme Motifi. Cilt 2. Ankara 1997.
Estin C. & Laporte H. (2007). Yunan ve Roma Mitolojisi. Ankara 2007.
Grimal P. (1997). Mitoloji Sözlüğü, Yunan ve Roma. İstanbul 1997.
Günay Ü. & Güngör H. (2007). Başlangıçtan Günümüze Türklerin Dini Tarihi. İstanbul 2007.
Holberg J. B. (2007). Sirius: Brightest Diamond in the Night Sky. Chichester 2007.
Homeros (2008). İlyada. Çev. Azra Erhat. İstanbul 2008.
Hope M. (1994). Atlantis - Efsane mi Yoksa Gerçek mi?. İstanbul 1994.
Hope M. (1998). Eski Mısır ve Sirius Bağlantısı. İstanbul 1998.
Kafesoğlu İ. (2007). Türk Milli Kültürü. Ankara 2007.
Kalafat Y. (1999). Kırım Kuzey Kafkasya. Ankara 1999.
Kaya K. (1997). Hint Mitolojisi Sözlüğü. Ankara 1997.
Kramer S. N. (2001). Sümer Mitolojisi. İstanbul 2001.
Mackenzie D. A. (1996). Çin ve Japon Mitolojisi. Ankara 1996.
Minnegulov H. (2001). "Kazan Türkleri". Türk Dünyası Ortak Edebiyatı, Türk Dünyası Edebiyat Metinleri Antolojisi (Cilt 1) 352-405. Ankara 2001.
O'flaherty W. D. (1996). Hindu Mitolojisi. Ankara 1996.
Ögel B. (1982). Türklerde Devlet Anlayışı (13. Yüzyılın Sonuna Kadar). Ankara 1982.
Ögel B. (2002). Türk Mitolojisi. Cilt 2. Ankara 2002.
Ögel B. (2003). Türk Mitolojisi. Cilt 1. Ankara 2003.
Ramazanoğlu M. (1998). Gılgamış Destanı. İstanbul 1998.
Roux J. P. (2008). Türklerin Tarihi / Pasifik'ten Akdeniz'e 2000 Yıl. İstanbul 2008.
Sakaoğlu S. & Duymaz A. (2002). İslamiyet Öncesi Türk Destanları. İstanbul 2002.
Salt A. & Çobanlı C. (2001). Dharma Ansiklopedisi. İstanbul 2001.
Salt A. (2010). Semboller Ansiklopedisi. İstanbul 2010.
Süleymanov A. (2001). "Başkurt Türkleri". Türk Dünyası Ortak Edebiyatı, Türk Dünyası Edebiyat Metinleri Antolojisi (Cilt 1) 406-481. Ankara 2001.
Sümer F. (1959). "Oğuzlara Ait Destani Mahiyette Eserler". Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi 17/3-4 (1959) 359-389.
Şenel A. (2009). Kemirgenlerden Sömürgenlere İnsanlık Tarihi. Ankara 2009.
Temple R. (1999). Sirius Gizemi. İstanbul 1999.
Uluışık Y. P. (2015). Türk Destanlarında Yeraltı Dünyası (Sibirya Sahası). Yayımlanmamış Doktora Tezi. Gazi Üniversitesi, Ankara 2016.
Uraz M. (1967). Türk Mitolojisi. İstanbul 1967.
Werner E. T. C. (2008). Çin Mitleri ve Efsaneleri. İzmir 2008.
Yılmaz M. (2001). "Çuvaş Türkleri". Türk Dünyası Ortak Edebiyatı, Türk Dünyası Edebiyat Metinleri Antolojisi (Cilt 1) 482-553. Ankara 2001.