Siyasal Katılım ve İfade Özgürlüğü Bağlamlarında Demokrat Parti İkinci Büyük Kongresi (20-25 Haziran 1949)

Çoğulcu-demokratik sistemlerde siyasal parti büyük kongreleri partilerin en üst yönetim organları olarak partinin yönetim kadrolarının yeniden seçildiği ve parti politikalarının belirlendiği toplantılardır. Kongreler bir siyasal partinin demokratik niteliklere ne kadar sahip olduğu konusunda önemli veriler sunar. Demokrat Parti İkinci Büyük Kongresi siyasal katılımı kısıtlayan bazı uygulamalarına rağmen özellikle ifade özgürlüğünün ön plana çıktığı Türk siyasal tarihinde Demokrat Parti Birinci Büyük Kongresi’nden sonra yapılan demokratik niteliklere sahip ikinci siyasal parti kongresidir. Bunun yanında Türkiye’de çoğulcu demokratik sistemin kurulmasında kritik bir parametreyi oluşturan Şubat 1950 tarihli “Seçim Kanunu’nun” yapılmasında ve parti içi muhalif unsurların partiden tasfiyesiyle Demokrat Parti’nin monolithik bir blok halinde iktidara yürümesinde en önemli aşamayı teşkil eder. Bu çalışmayla Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi Belgeleri, dönemin gazeteleri, kongreye katılanların eserleri başta olmak üzere konu hakkındaki çeşitli araştırma eserleri siyaset biliminin objektif verileriyle değerlendirilerek Demokrat Parti İkinci Büyük Kongresi’nin siyasal katılım ve ifade özgürlüğü bağlamlarında demokratik niteliği belirlenmeye çalışılmıştır

The Second Great Congress of the Democratic Party in the Context of Political Participation and Freedom of Speech (20-25 June 1949)

Political party congresses, as the top management organs of parties, are crucial platforms during which, in pluralist democratic systems, administrative staff are elected and party policies established. Congresses present important information about how democratic a political party is. The Second Great Congress of the Democratic Party was the second political congress in Turkish political history which had democratic values, after The First Great Congress of the Democratic Party, which placed freedom of speech in the forefront, despite some applications concerning restrictions on political participation. Further, this congress was the major step in introducing the election law of February, 1950, which was a critical parameter in building a pluralistic democratic system in Turkey and gaining power as a monolithic block of the Democratic Party through purging in-party oppositional opinions. The aim of this study was to determine the democratic quality of The Second Great Congress of the Democrat Party within the context of freedom of speech and political participation, through evaluating various data, including documents in the Prime Ministry Archive, press sources of the time, and participants at this congress, in conjunction with the objective datum of political science.

PDF

___

Ağaoğlu S. (2011). Aşina Yüzler. İstanbul 2011.
Akşam (1948, Mart 11). “Yeni Parti İçin Henüz Teşebbüs Yok”.
Akşam (1949, Haziran 26). “Hükümet Dün Bir Tebliğ Neşretti”.
Akşam (1949, Haziran 29). “Celal Bayar’ın Hükümete Cevabı”.
Akşam (1949a, Haziran 21). “D. Parti Kongresi Bu Sabah Toplandı”.
Akşam (1949b, Haziran 21). “Dünkü Toplantı”.
Alçora E. (2015). Türkiye’de Siyasal Parti Propagandası (1946-1960). İstanbul 2015.
Baban C. (2009). Politika Galerisi. İstanbul 2009.
Cumhuriyet (1946, Mayıs 01). “Demokrat Parti İl Başkanı Belediye Seçimlerine İştirak Edilmesi Taraftarı Olduğunu Açıkladı”.
Cumhuriyet (1948, Mart 11). “Genel İdare Kurulunun 6 Üyesi Kuruldan Çekildiler”.
Cumhuriyet (1948, Mart 25). “Altı Milletvekili Daha DP’den Çıkarıldı”.
Demokrat Parti Genel İdare Kurulu Raporu 1949.
Demokrat Parti Program ve Tüzüğü 1946.
Demokrat Parti Program ve Tüzüğü 1949.
Duclos J. (1987). Demokrasi ve Kişisel İktidar. Çev. K. Kurtgözü. Ankara 1987.
Erdoğan M. (2001). “Demokratik Toplumda İfade Özgürlüğü: Özgürlükçü Bir Perspektif”. Liberal Düşünce Dergisi (Güz 2001) 8-13.
Eroğul C. (2013). Demokrat Parti Tarihi ve İdeolojisi. İstanbul 2013.
Goloğlu M. (2013). Demokrasiye Geçiş. İstanbul 2013.
Gökçe A. F. (2013). “Siyasi Partilerde Parti İçi Demokrasi ve Disiplin Algısı: Türkiye”. Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi 5/9 (2013) 65-79.
Hürriyet (1949, Haziran 17). “Müstakiller Ankara’da Bir Broşür Neşretti”.
Hürriyet (1949, Haziran 20). “D. P. Büyük Kongresi Bu Sabah Ankara’da Açılıyor”.
Hürriyet (1949, Haziran 22). “D. Parti Kongresinin İkinci Günü Çok Hararetli Münakaşalarla Geçti”.
Hürriyet (1949, Haziran 24). “Kongrenin Dünkü Celsesinden Notlar”.
Hürriyet (1949, Haziran 28). “Hükümet Dün Akşam Bir Beyanname Neşretti”.
Hürriyet (1949, Kasım 29). “Celal Bayar Hükümete Cevap Veriyor”.
Kalaycıoğlu E. (1998). Karşılaştırmalı Siyasal Katılma, Siyasal Eylemlerin Kökenleri Üzerine Bir İnceleme. İstanbul 1998.
Kapani M. (2001). Politika Bilimine Giriş. İstanbul 2001.
Koraltan R. (2013). Tek Parti Devrinden 27 Mayıs İhtilaline Demokratlar: DP’nin Kurucusu Anlatıyor. İstanbul 2013.
Kudret (1948, Şubat 9). “Demokrat Partiyi Yıkmaya İmkân Yoktur”.
Kudret (1949, Haziran 18). “Başbakanlık Kurucuları Temize Çıkarmak İstiyor”.
Kudret (1949, Haziran 24). “Celal Bayar’ın Kongrede Tenkitlere Verdiği Cevap”.
Kudret (1949, Haziran 26). “Demokrat Parti İkinci Büyük Kongresi Dün Sona Erdi”.
Kudret (1949, Haziran 28). “İktidarın Tehdit Beyannamesi”.
Kudret (1949, Haziran). “Demokrat Parti Kongresi”.
Kudret (1949, Mayıs 23). “Korkunç Bir Karar”.
Kudret (1949a, Haziran 17). “İnönü’nün Gizli Listesi Hakkında Yeni Malumat”.
Kudret (1949a, Haziran 22). “D. P. Büyük Kongresinin 3’üncü Günü”.
Kudret (1949a, Haziran 24). “Facianın Son Perdesi İndi”.
Kudret (1949b, Haziran 17). “Demokrat Parti Genel İdare Kurulu Meşru Değildir”.
Kudret (1949b, Haziran 22). “Demokrat Parti Kongresinin İkinci Gününde Bir Delege Haykırıyor”.
Kudret (1949b, Haziran 24). “Yumuşak Muhalefet Ezilmeye Mahkûm Olur Memleket Bizden Hareket Bekliyor”.
Mete O. (1947). Bütün Tafsilat ve Akisleriyle Demokrat Parti’nin 1’nci Büyük Kongresi 7 Ocak 1947. İstanbul 1947.
Müstakil Demokratlar Grubu, Demokrat Parti Kurucuları Bu Davanın Adamı Değildirler, 1949.
Nutku E. (1979). Demokrat Parti Neden Çöktü ve Politikada Yitirdiğim Yıllar 1946-1948. İstanbul 1979.
Özbudun E. (1975). Türkiye’de Sosyal Değişme ve Siyasal Katılma. Ankara 1975.
Roskin M. G., Cord R. L., Medeiros J. A. & Jones W. S. (2013). Siyaset Bilimi. Çev. A. Yayla. Ankara 2013.
Sayarı S. (2008). “Adnan Menderes”. Eds. S. Sayarı & M. Heper, Türkiye’de Liderler ve Demokrasi (2008) 77-100. İstanbul.
Tan (1949, Haziran 17). “Müstakil DP’lilerin Broşürü Dün Neşredildi”.
Tan (1949, Haziran 20). “D. P. Büyük Kongresi Bu Sabah Açılıyor”.
Tan (1949, Haziran 24). “D. P. İdare Kurulu Raporu Dün Kabul Edildi”.
Tan (1949, Haziran 25). “D. P. Genel Kurulu Seçimi Dün Yapıldı”.
Tan (1949a, Haziran 16). “D. P. Genel Kongresi Çok Çetin Olacak”.
Tan (1949a, Haziran 26). “Celal Bayar Yeniden Genel Başkanlığa Seçildi”.
Tan (1949a, Haziran 28). “Hükümetin Tebliği”.
Tan (1949b, Haziran 16). “D. Parti ve Muvazaa İddiaları”.
Tan (1949b, Haziran 26). “Demokrat Parti Kongresi Muvaffakiyetle neticelendi”.
Tan (1949b, Haziran 28). “Demokrasiye paydos mu?”.
Tan (1949c, Haziran 26). “D. Parti Büyük Kongresi Dün Sona Erdi”.
Tanin (1947, Temmuz 12). “Demokrat Parti Genel Kongresi Sona Erdi”.
Tasvir (1948, Mart 11). “Demokrat Partide Tasfiye Başladı”.
Tasvir (1948, Mart 25). “Dün 6 Milletvekili Daha İhraç Edildi”.
Tasvir (1948, Temmuz 20). “Demokrat Partinin Verdiği Karar Millete Hayırlı Olsun”.
Tınal M. (2000). “Türkiye’de Bir Sivil Toplum Örgütü: İnsan Hakları Derneği (1946)”. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi 3/10 (1990) 117-121.
Toker M. (1990). Tek Partiden Çok Partiye (1944-1950). Ankara 1990.
Tuncay S. (2000). Parti İçi Demokrasi ve Türkiye. Ankara 2000.
Ulus (1950, Şubat 11). “Günaltay Hükümeti Vaadini Yerine Getirdi”. Usluy A. (2012). Kırkaltı Ruhu. İstanbul 2012.
Vatan (1949, Haziran 23). “Kongrede Hararetli Konuşmalar”.
Yeni Gazete (1948, Temmuz 20). “Demokrat Parti ve Seçimler”.
Yeni Sabah (1948, Mart 25). “D. P. 6 Kurban Daha Verdi”.
Yeni Sabah (1948a, Mart 03). “DP’nin Ankara’da Dünkü Kongresi”.
Yeni Sabah (1948a, Mart 11). “DP’den Çıkarılan Millet Vekilleri”.
Yeni Sabah (1948b, Mart 03). “Celal Bayar Gruptaki İhtilafı Açıklıyor”.
Yeni Sabah (1948b, Mart 11). “Genel İdare Kurulundan 6 Üye Derhal İstifa Etti”.
Yeni Sabah (1949, Haziran 21). “D. P. Büyük Kongresi Dün Sabah Toplandı”.
Yeni Sabah (1949, Haziran 25). “D. P. Kongresi”. Yeni Sabah (1949, Haziran 26). “D. Parti Kurultayı Dün Kapandı”.
Yeni Sabah (1949, Haziran). “İkinci Gün”.
Yücel S. (2001). Demokrat Parti. İstanbul 2001.
Zafer (1949, Haziran 21). “D. P. G. İdare Kurulu Raporu: Partiyi Baltalamak İsteyenlerin Korktukları Açıkça Ortaya Kondu”.
Zafer (1949, Haziran 22). “Büyük Kongrede: Hatipler Adalet Bakanına Şiddetle Hücum Ettiler”.
Zafer (1949, Haziran 30). “Bayar Kuvvetli ve Kararlı Konuştu”.
Zafer (1949a, Haziran 25). “Kongre Bayar ve Kuruculara Tam İtimadını Teyit Etti”.
Zafer (1949a, Haziran 26). “Büyük Kongre Dün Sona Erdi”.
Zafer (1949b, Haziran 25). “Yeni Genel İdare Kurulu”.
Zafer (1949b, Haziran 26). “Program ve Tüzükte Yapılan Değişiklikler”.
Zafer (1949c, Haziran 26). “Seçimleri İfsad Edenler Milletin Husumetine Maruz Kalacaklardır”.
BCA. 30.01.65.405.9. 5. 3 Nisan 1947.
BCA. 30.01/12.71.9. 2 Şubat 1947.
BCA. 30.01/38.227.10, 2-3. 28 Şubat 1950.
BCA. 30.01/40.241.16, 4-5. 29 Mayıs 1949.
BCA. 30.01/40.241.16. 11. 28 Haziran 1949.
BCA. 30.01/53.315.4. 7 Haziran 1945.
BCA. 490.01/459.1884.3. 25 Şubat 1949.
BCA. 490.100/204.808.2. 26 Haziran 1949.
BCA. 490.100/443.1832.1. 27 Eylül 1948.