Refik Halit Karay’ın “Yatık Emine”sine Gayri İnsanileştirme Olgusu Çerçevesinde Bir Bakış

Görünürdeki benzerlik ve farklılıklarımız bir yana, toplumu temsil eden pek çok farklı kesimle ortakbir özü paylaşırız; insan oluşu. Toplumu oluşturan tüm fert ve grupları ortak insanlık paydasında bir arayagetirebilmek, biz ve öteki arasındaki kalın duvarları yıkma potansiyeli taşır. Ancak toplumsal yaşamabaktığımızda doğal bir kategori olarak insanlığın bazı insan ya da gruplara yakıştırılmadığı ve onlarınkategorik açıdan insanlıktan men edilmiş olduklarını görürüz. Gayri insanileştirme adı verilen bu olgu,bunu gerçekleştiren failin hedef aldığı kişi ya da gruplara karşı sosyal mesafenin artmasına sebebiyetverir. Sonuçta kendisini daha fazla insan addeden kişi, insan addetmediği ötekine üstünlük taslar, onu yoksayar ve ona karşı her türlü insanlık dışı muameleyi reva görmeye başlar. Refik Halit Karay’ın (1888-1965) “Yatık Emine” (1918) isimli hikâyesi insanlığın bir türlü kondurulamadığı bir hayat kadını özelindegayri insanileştirme olgusuna ve bunun trajik sonuçlarına kurgusal düzeyde çarpıcı bir biçimde ışık tutar.Buradan hareketle, mevcut makalede Emine’nin hem devletin temsilcileri hem de sürgün edildiğikasabanın halkı tarafından (kadınlar ve erkekler) hangi gerekçe ve unsurlarla insan dışı görüldüğü gözlerönüne serilmektedir. Ayrıca Emine’nin kişiliği, farklı durumlardaki tepkileri ya da tepkisizliği ve hayattakalma mücadelesi ele alınarak onun kendisini bir insan olarak nerede konumlandırıldığı dasorgulanmaktadır.

An Analysis of Refik Halit Karay’s “Yatık Emine” within the Framework of the Dehumanization Phenomenon

Aside from our ostensible similarities and differences, we share a common essence with all groups in society—our humanness. Uniting all the different peoples under the umbrella of our common humanity has the potential to demolish the thick walls between us and the other. However, a quick look at society, shows that humanity is not ascribed to certain people or groups, and those people are categorically omitted from humanness. This phenomenon is termed dehumanization, and it deepens the social distance between the dehumanizer and those who are dehumanized. Consequently, a person who attributes greater humanness to oneself, claims superiority over the dehumanized others, can totally ignore them, and justify all kinds of inhumane treatment against them. Revolving around the story of a prostitute, “Yatık Emine” (1918) by Refik Halit Karay (1888-1965) sheds light upon the practice of dehumanization and its tragic consequences in a fictional ground. Relatedly, the current article examines how and for what reasons Emine has been dehumanized by both governmental representatives and the villagers (women and men). Additionally, how Emine positions herself as a human being is also considered with regards to her personality, her reactions / unresponsiveness in certain situations, and her struggle for survival.

PDF

___

Aktaş Ş. (2004). Refik Halit Karay. Ankara 2004.
Aslan-Ayar P. (2017). “Refik Halit Karay’ın “Yatık Emine”sinde Görülen Ama Göremeyen”. Edebiyat Fakültesi Dergisi 34/1 (2017) 71-80.
Bandura A. (1999). “Moral Disengagement in the Perpetration of Inhumanities”. Personality and Social Psychology Review 3/3 (1999) 193-209. doi: 10.1207/s15327957pspr0303_3
Bar-Tal D. (1989). “Delegitimization: The Extreme Case of Stereotyping”. Eds. D. Bar-Tal, C. Grauman, A. Kruglanski & W. Stroebe, Stereotyping and prejudice: Changing conceptions (1989) 169-188. New York.
Bastian B. & Haslam N. (2010). “Excluded from Humanity: The Dehumanizing Effects of Social Ostracism. Journal of Experimental Social Psychology 46/1 (2010) 107-113. doi: 10.1016/j.jesp.2009.06.022
Cehajic S., Brown R. & Gonzalez R. (2009). “What Do I Care? Perceived in Group Responsibility and Dehumanization as Predictors of Empathy Felt for the Victim Group”. Group Processes and Intergroup Relations 12/6 (2009) 715-729. doi: 10.1177/1368430209347727
Çevik-Ersaydı B. S. (2011). “Dehumanization in Cartoons: A Case Study of the Image of the Turk in Asbarez Newspaper”. Review of Armenian Studies 24 (2011) 103-121.
Esses V. M., Medianu S. & Lawson A. S. (2013). "Uncertainty, Threat, and the Role of the Media in Promoting the Dehumanization of Immigrants and Refugees". Journal of Social Issues 69/3 (2013) 518- 536. doi: 10.1111/josi.12027
Haslam N. (2006). “Dehumanization: An Integrative Review”. Personality and Social Psychology Review 10 (2006) 252-264. doi:10.1207/s15327957pspr1003_4
Haslam N. & Loughnan S. (2014). “Dehumanization and Infrahumanization”. Annual Review of Psychology 65 (2014) 399-423. doi: 10.1146/annurev-psych-010213-115045
Heflick A. N. & Goldenberg J. L. (2009). “Objectifying Sarah Palin: Evidence That Objectification Causes Women to be Perceived as Less Competent and Less Fully Human. Journal of Experimental Social Psychology 45/3 (2009) 598-601. doi: 10.1016/j.jesp.2009.02.008
Kırlı E. (2010). “Tanzimat Sonrası Fuhuş Hadisesine Yaklaşımda Yaşanan Değişim”. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 12 (2010) 39-51.
Kubbealtı Lugatı. (n.d.). “Gebermek”. Kubbealtı Lugatı. Erişim Tarihi: 6 Mayıs 2019. http://lugatim.com/s/gebermek
Morris K. L., Goldenberg J. & Boyd P. (2018). “Women as Animals, Women as Objects: Evidence for Two Forms of Objectification”. Personality and Social Psychology Bulletin 44/9 (2018) 1302-1314. doi: 10.1177/0146167218765739
Özgen A. (2011). “Memleket Hikâyecisi Refik Halit Karay’ın “Yatık Emine” Adlı Hikâyesi Üzerine Bir Tahlil Denemesi”. Turkish Studies 6/3 (2011) 1995-2011.
Prati F., Vasiljevic M., Crisp R. J. & Rubini M. (2015). “Some Extended Psychological Benefits of Challenging Social Stereotypes: Decreased Dehumanization and a Reduced Reliance on Heuristic Thinking”. Group Processes & Intergroup Relations 18/6 (2015) 801-816. doi: 10.1177/1368430214567762
Puvia E. & Vaes J. (2013). “Being a Body: Women’s Appearance Related Self-Views and Their Dehumanization of Sexually Objectified Female Targets”. Sex Roles: A Journal of Research 68/7-8 (2013) 484-495. doi: 10.1007/s11199-012-0255-y
Refik Halit (1918a). “Yatık Emine [I]”. Yeni Mecmua 56 (1918) 78-80.
Refik Halit (1918b). “Yatık Emine [II]”. Yeni Mecmua 57 (1918) 99-100.
Refik Halit (1918c). “Yatık Emine [III]”. Yeni Mecmua 58 (1918) 118-120.
Rudman L. A. & Mescher K. (2012). “Of Animals and Objects: Men’s Implicit Dehumanization of Women and Likelihood of Sexual Aggression”. Personality and Social Psychology Bulletin 38/6 (2012): 734- 746. doi: 10.1177/0146167212436401
TDK. (n.d.). “Hayat Kadını”. Güncel Türkçe Sözlük. Erişim Tarihi: 6 Mayıs 2019. http://tdk.gov.tr/
Toprak Z. (2015). Türkiye’de Kadın Özgürlüğü ve Feminizm: 1908-1935. İstanbul 2015.
Vaes J., Paladino P. & Puvia E. (2011). “Are Sexualized Women Complete Human Beings? Why Men and Women Dehumanize Sexually Objectified Women”. European Journal of Social Psychology 41/6 (2011): 774-785. doi: 10.1002/ejsp.824
Yakut K. & Yetkin A. (2011). “II. Meşrutiyet Dönemi’nde Toplumsal Ahlâk Bunalımı: Fuhuş Meselesi”. Kebikeç 31 (2011) 275-307.