Osmanlı Nüfus Politikaları Açısından Çocuk Düşürme Olgusu

Osmanlı İmparatorluğu'nda 19. yüzyılın ikinci yarısına kadar Iskat-ı cenin (çocuk düşürme), devletin din ekseninde (Şer'i hukuk) kapsamında ele aldığı konulardan biri idi. İslamiyet diğer dinlerde olduğu gibi çocuk düşürmeyi kesinlikle yasaklamış, ancak bazı fıkıh ekollerinde annenin hayatı tehlikede ise cenin 40 veya 120 günlük iken alınmasına müsaade edilmişti. Bununla birlikte Tanzimat sonrasında Osmanlı Devlet anlayışındaki ve uygulamalarındaki değişim ile birlikte toprak kayıpları, meselenin farklı şekillerde ele alınmasını zorunlu kıldı. Süregelen savaşlar ve sonucunda yaşanılan kayıpların yanı sıra nüfusun ve yoğunluğunun azalmasına neden olan diğer önemli etkenler ise yaşanan salgınlar ve olumsuz yaşam koşullarıydı. Bu nedenle devlet, ıskat-ı cenin meselesini, daha dünyevi bir alanda ve ihtiyaçları (asker-vergi) ekseninde ele almaya başladı. Bunu yaparken de nüfusun sadece sayısal çoğalmasıyla değil daha sağlıklı ve nitelikli olması yönüyle de ilgilenmekteydi. Bu bağlamda hiç şüphesiz resmi söylemde, kadının ve rolünün tanımlanmasında doğurganlığına toplumsal-siyasal bağlamda daha çok vurgu yapılmaktaydı. Ancak sorunun, devlet adamları tarafından ele alınmasında ve ıskat-ı ceninin önlenmesi için öne sürülen gerekçelerde "günah" vurgusu dolayısıyla dini motiflerin kullanımı sürekli ön planda olacaktı. Bu noktadan hareketle çalışmamızda ıskat-ı cenin konusu, devletin nüfus politikaları çerçevesinde belgelere yansıyan vakalarla birlikte ele alınmaya çalışılacaktır

The Phenomenon of Abortion from the state point of Ottoman Population Policy

Until the second half of the 19th century, abortion in the Ottoman Empire was one of the issues that the state considered a part of the sharia. As in other religions, abortion is completely forbidden in Islam but according to some schools of fiqh with the exception of the mother’s life being in danger; in that case, abortion was allowed until the foetus’s age of 40-120 days. After Tanzimat, which brought changes to the Ottoman State, the matter was dealt with differently. Ongoing wars and the resulting losses of land and people, furthermore outbreaks of disease and poor living conditions in general, caused a decline of the population. For this reason, the Ottoman state began to handle the problem on a secular basis, considering the state’s needs in terms of taxes and military. The state was consequently not only interested in a quantitative growth of the population, but rather in a qualitative improvement of the peoples’ state of health. In this context, the formal discourse shifted to the fertility of women and thereby, the roles of women in social and political contexts were being (re-)defined. However, even when abortion was a matter of the state, religious norms were being used to emphasise the notion of “sin” in trying to prevent a rise in the number of abortions. Our approach to this topic is to reflect on the framework given by the Ottoman state’s population policy on the basis of state documents

PDF

___

Ahmet Lütfi Efendi (1999). Vak’anüvis Ahmed Lütfi Efendi Tarihi. İstanbul 1999.
Akşit E. E. (2009). “Osmanlı İmparatorluğu ve Türkiye’de Kamusallık Kavramının Dönüşümü ve Dışladıkları”. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi 64/1 (2009) 1-21.
Akşit E. E. (2010). “Geç Osmanlı ve Cumhuriyet Dönemlerinde Nüfus Kontrolü Yaklaşımları”. Toplum ve Bilim 117 (2010) 179-197.
Asım S. (1989) Osmanlı’da Kadınlığın Durumu. İstanbul 1989.
Aydın M. A. (1993). “Çocuk Düşürme”. İslam Ansiklopedisi 8 (1993) 365.
Barkan Ö. L. (1942). “İstila Devirlerinin Kolonizatör Türk Dervişleri ve Zaviyeleri”. Vakıflar Dergisi 2 (1942) 279-304.
Berki Ş. (1970). “Roma’da Miras Hukuku”. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 10/1 (1970) 542-576.
Beyinli G. (2014). Elleri Tılsımlı Modern Türkiye’de Ebelik. Ankara 2014.
Braudel F. (1989). Akdeniz ve Akdeniz Dünyası. İstanbul 1989.
Çeker O. (1993) “Çocuk Düşürme”. İslam Ansiklopedisi 8 (1993) 365.
Çeker O. (2004). Çocuk ve Hakları. İstanbul 2004.
Çoşgel M. M. (2004). “Ottoman Tax Registers (Tahrir Defterleri)”. Historical Methods 37 (2004) 87-100.
Dinç G., Şimşek F. & Eroğlu H. (2009). “Osmanlı İmparatorluğu’nda Tev’em Maaşı”. Uludağ Üniversitesi-Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi 10/16 (2009) 77-100.
Dölek A. (2009). “Ayetler ve Hadisler Işığında Çocuğun Yaşam Hakkının Korunması”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 31 (2009) 61-82.
Düzbakar Ö. (2004). “Kimsesiz Çocuklar ve Çocuk Haklarının Korunmasına İlişkin Bursa Şer’iyye Sicillerine Yansıyan Örnekler ”. Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi 6 (2004) 87-95.
Ersoy G. B. (2002). Kahraman Doktor İhtiyar Acuzeye Karşı, Geç Osmanlı Doğum Politikaları. İstanbul 2015.
Foucault M. (2002). Toplumu Savunmak Gerekir. İstanbul 2002.
Gül A. (2013). “Osmanlı Taşrasında Suç ve Suçlular (1919 Ocak Ayı Erzincan Sancağı Örneği)”. EÜHFD 17/1-2 (2013) 1-28.
Güngör E. (2006). 1 Numaralı Kütahya Şeriyye Sicili (II. Bölüm) Transkripsiyon ve Kritiği. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Dumlupınar Üniversitesi, Küyahya 2006.
Gürbüz S. (2009). 296 Numaralı Karaman Şer’iye Sicili Çerçevesinde 1829-1832 Yılları Arasında Karaman’da Sosyal, İdari ve Hukuki Hayat. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Selçuk Üniversitesi, Konya 2009.
Hamlacı Y. (2017). “Geç Osmanlı Döneminde Kadın, Doğum ve Çocuk Sağlığı”. Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi 7/1 (2017) 23-27.
Işık S. (2012). “Foucault’da İktidar, Özgürlük ve Direniş ”. Ekev Akademi Dergisi 16/51 (2012) 103-114.
Karaman H.. İslam’ın Işığında Günün Meseleleri. İstanbul 1988.
Karaman H. (2002). Hayatımızdaki İslam. İstanbul 2002.
Karpat K. (2003). Osmanlı Nüfusu (1830-1914). İstanbul 2003.
Konan B. (2008). “Osmanlı Devleti’nde Çocuk Düşürme Suçu”. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 57/4 (2008) 319-335.
Köse S. O. (2009). “Müslüman Düşüncesinde İnsanın İnsanlığı Sebebiyle Saygınlığının Zirve Noktası”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi 14 (2009) 49-66.
Lewis B. (1996). Modern Türkiye’nin Doğuşu. Ankara 1996.
Özbek N. (2008). Osmanlı İmparatorluğu’nda Sosyal Devlet (1876-1974). İstanbul (2008).
Özemekçi M. İ. (2012). “Modern Devlet ve Tıp; II. Abdülhamit Döneminde Frengi ile Mücadele”. Kadın Araştırmaları Dergisi 10 (2012) 83-101.
Öztürk M. ”Osmanlı Döneminde Iskat-ı Ceninin Yeri ve Önemi”. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 1/1 (1987) 199-208.
Serbestoğlu İ. (2014). “19. Yüzyılda Osmanlı Devleti’nde Nüfus Algısının Değişimi ve Nüfusu Artırma Çabasında Müfettişlerin Rolü”. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 17/31 (2014) 255-273.
Shaw S. & Shaw E. K. (1983). Osmanlı İmparatorluğu ve Modern Türkiye. İstanbul 1983.
Somel A. (2002). “Osmanlı Son Döneminde Iskat-ı Cenin Meselesi”. Kebikeç 13 (2002) 65-88.
Yıldız H. (2007). 50 Nolu (H. 1254/M.1838-1839) Tokat Şari’iyye Sicili’nin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Erciyes Üniversitesi, Kayseri 2007.
Yücel Y. (1974). Kitab-ı Müstetab. Ankara (1974).
BOA, A. MKT. DV. 130/61.
BOA, A. MKT. DV. 135/44
BOA, A. MKT. UM 242 / 19
BOA, A.MKT., 242 / 190, 29 L 1272 (3 Temmuz 1856)
BOA, A.MKT.UM, 396 / 66, 23 B 1276 (15 Şubat 1860)
BOA, C. ADL, 108, 9 M 1254 (4 Nisan 1838).
BOA, C. ADL, 80/4825.
BOA, C. ADL, 896, 23 N 1254 (10 Aralık 1838)
BOA, C. ADL., 4825, 27 L 1254 (13 Ocak 1839).
BOA, C. DH, 1790, 5 Za 1254 (20 Ocak 1839)
BOA, C. DH. 1026, Selh-i N 1254 (Kasım 1838)
BOA, C. DH. 6543, 3 Za 1254 (18 Ocak 1839)
BOA, C. DH., 3225, 13 N 1254 (30 Kasım 1838)
BOA, C. SH. 1 / 306, 15 Ş 1254 (3 Kasım 1838)
BOA, C. SH., 566, 13 Za 1254 ( 28 Ocak 1839)
BOA, DH. EUM. AYS-61/48.
BOA, DH. EUM.AYS-61 / 27
BOA, İ. AZN- 66 / 1324 R-01
BOA, İ. DAH. 1185 / 92723
BOA, İ. DAH. 1185 / 92723;
BOA, İ. HUS, 121 / 1322. B-52, 14 B 1322 (24 Eylül 1904)
BOA, İ. HUS, 122 / 1322. Ş-11, 4 Şubat 1322 (17 Şubat 1907)
BOA, İ. HUS, 124 / 1322. L-32 , 7 L 1322 (15 Aralık 1904)
BOA, İ. MVL, 271 / 10.465, 21 B 1269 (30 Nisan 1853)
BOA, Y. A. HUS, 481 / 76, 16 N 1322 (24 Kasım 1904)
BOA, Y. TPK.AZJ-46 / 19.
BOA., İ. DAH., NO: 95051, 8 Kanun-i Evvel 1308, (20 Aralık 1892)