-Kaybolan Bir Kentin Yeniden Keşfinin Hikâyesi- Side

Side Kenti, henüz arkeolojik olarak belgelenemese de, kaynaklar ışığında geçmişi MÖ II. bine kadaruzanan, bölgenin en eski kentlerinden biridir. Bu zengin ve kalabalık nüfuslu kentin ne zaman terkedildiği kesin değildir. Ancak kaynaklar ve yeni araştırmalar, kentin MS VII. yüzyılın üçüncü çeyreğin-den sonra küçüldüğünü ve muhtemelen surun içine çekildiğine işaret etmektedir. Bu küçülmenin sebebi,VII. yüzyılın içinde yaşanan önce Sasani ardından da Arap saldırıları ile ilişkili olmalıdır. XII. yüzyılkaynakları, artık “Yanık Antalya” olarak isimlendirilen bu kentin nüfusunun iki saat mesafedeki “YeniAntalya” ya taşındığını bildirmektedir. Belgeler bu taşınmanın X. yüzyılda ve ya hemen sonrasında birtarihte gerçekleştiğini düşündürmektedir. Ancak, arkeolojik buluntular nüfus taşınmış olsa da, XIV.yüzyılın içlerine kadar kentte az da olsa bir cemaatin var olduğunu göstermektedir. Bu makale ile, XIV.yüzyıldan sonra tamamen terk edilen kentin, 19. yüzyılda gezginler ve araştırmacıları tarafından keşfi, 19.yüzyılın sonunda Giritli göçmenler tarafından yeniden iskanı, son olarak 20. yüzyılın ilk yarısında, büyüksavaşların gölgesinde önce İtalyan araştırmacıların gelişi ve 1922 yılında gidişleri, ardından da 1943yılında bölgeye gelen ilk Türk Araştırmacılar ile kazıların başlaması, ele alınmaktadır.

-The Story of Discovering the Lost City-

According to the sources, Side is one of the oldest cities in the Pamphylia region, dating from the XI century B.C., although this date has not yet been documemented from archaeological evidence. It is uncertain when this rich and crowded city was abandoned. However, historical sources and new research indicates the city was shrinking inside the area enclosed by the city wall after the third quarter of the VII th century. This reduction in settlement should be related to the Sassanian and then to the Arab Muslim led attacks that took place in the VII th century. The XII th century sources report that the population of this city, now called “Yanık Antalya”, was moved to “Yeni Antalya”, approximately 70 km. away. Documents lead us to think that this movement took place in the X th century or soon after. However, archaeological finds indicate there was a small community inhabiting the city until the XIV th century, although the bulk of the population had left the city. This article shows the city, which was completely abandoned after the XIV th century, was discovered by travellers and researchers in the 19 th century, re-settled by refugees from Crete at the end of the 19 th century, the departure of Italian researchers in 1922, and the beginning of scientific excavations at Side with the first Turkish researchers who came to the region in 1943.

PDF

___

Abbasoğlu H. (2010). “Ord. Prof. Dr. Arif Müfid Mansel ve Side’de ilk Kazılar”. Eds. Ü. İzmirligil, G. Tanyeli & Z. Ahunbay, Side’ye Emek Verenler Sempozyumu Bildiriler Kitabı (2010) 19-24. İstanbul.
Alkım B. (1974). “Ord. Prof. Dr. Arif Müfid Mansel’in Yayınları”. Eds. E. Akurgal & U. B. Alkım, Mansel’e Armağan I (1974) 19-34. Ankara.
Atik N. (2010). “Prof. Dr. Jale İnan (01.02.1914-26.02.2001). Yaşamı, Side Müzesi ve Kazılar”. Eds. Ü. İzmirligil, G. Tanyeli & Z. Ahunbay, Side’ye Emek Verenler Sempozyumu Bildiriler Kitabı (2010) 25-29. İstanbul.
Atila A., İzmirligil Ü. & Şakar A. (2010). “Side Su Yolu Araştırması”. Eds. Ü. İzmirligil, G. Tanyeli & Z. Ahunbay, Side’ye Emek Verenler Sempozyumu Bildiriler Kitabı (2010) 41-51. İstanbul.
Beaufort F. (1817/1818). Karamania or a Brief Description of the South Coast of Asia Minor and of the Remains of Antiquities. London 1817/1818.
Beaufort F. (2002) Karamanya. Çev. A. Neyzi & D. Türker. Antalya 2002.
Cockerell S. P. (1903). Travels in Southern Europe and the Levant, 1810-1817. The Journal of C. R. Cockerell, R. A. London 1903.
Corancez L. A. O. (1816). Itinéraire D’une Partie Peu Connue de L’Asie Mineure. Paris 1816.
Cramer J. A. (1832). A Geographical and Historical Description of Asia Minor II. Oxford 1832.
Danieloğlu D. E. (2010). 1850 Yılında Yapılan Bir Pamphylia Seyahati. Antalyalı D. E. Danieloğlu. Antalya 2010.
Fellows C. (1839). A Journal Written During an Excursion in Asia Minor. London 1839.
Hellenkemper H. & Hild F. (2004). Lykien und Pamphylien Teil 1: Tabula Imperii Byzantini 8. Ed. J. Koder. Wien 2004.
Hirschfeld G. (1874). “Vorlӓufiger Bericht über eine Reise im südwestlichen Kleinasien I”. Monats- bericht der königl. Akademie der Wissenschaften zu Berlin (1874) 710-722.
Hirschfeld G. (1875). “Vorlӓufiger Bericht über eine Reise im südwestlichen Kleinasien II”. Monats- bericht der königl. Akademie der Wissenschaften zu Berlin (1875) 121-145.
Hirschfeld G. (1879). “Bericht über eine Reise im südwestlichen Kleinasien”. Zeitschrift der Gesellschaft für Erdkunde 14 (1879) 279-315.
İzmirligil Ü. & Atila A. (2010). “Side Tiyatrosu’nda İlk Çalışmalar”. Eds. Ü. İzmirligil, G. Tanyeli & Z. Ahunbay, Side’ye Emek Verenler Sempozyumu Bildiriler Kitabı (2010) 62-68. İstanbul.
Leake W. M. (1824). Journal of a Tour in Asia Minor With Comparative Remarks on the Ancient and Modern Geography of That Country. London 1824.
Mansel A. M. (1945). “Antalya Bölgesinde (Pamfilya) 1943 Yılı Sonbaharında Yapılan Arkeoloji Gezi- sine Dair Kısa Rapor”. Belleten 9/33 (1945) 135-145.
Mansel A. M. (1963). Die Ruienen von Side. Berlin 1963.
Mansel A. M. (1978). Side 1947-1966 Yılları Kazıları ve Araştırma Sonuçları. Ankara 1978.
Nollé J. (1993). Side im Altertum. Geschichte und Zeugnisse I, Inschriften griechischer Städte in Klein- asien 43. Bonn 1993.
Paribeni R. & Romanelli P. (1914). “Studii e Ricerche Archeologiche nell’Anatolia Meridionale”. MonAnt 23 (1914) 5-80.
Petersen E. (1889). “Sitzungsbericht der Archӓologischen Geselschaft zu Berlin, April 1889”. AA (1889) 9.
Piri Reis (2013). Kitab-ı Bahriye. Ed. B. Özükan. İstanbul 2013.
Recke M. (2007). In loco Murtana, ubi olim Perge sita fuit. Pamphylia’daki Arkeolojik Araştırmaların Başlangıcı ve Gustav Hirschfeld’in 1874 Yılı Küçük Asya Araştırma Gezisi. Antalya 2007.
Rott H. (1908). Kleinasiatische Denkmӓler aus Pisidien, Pamphylien, Kappadokien und Lykien. Leipzig 1908.
Scherrer P. & Lohner U. (2016). “Doğu Kapısı Çalışmaları”. Haz. H. S. Alanyalı, Side 2015 Kazı ve Araştırmaları. ANMED 2016-14 (2016) 137-147.
Soykal-Alanyalı F. & Erkoç S. (2016). “Attius Philippus Suru. Arkeolojik Çalışmalar”. Haz. H. S. Alanyalı, Side 2015 Yılı Kazı ve Araştırmaları. ANMED 2016-14 (2016) 137-147.
Soykal-Alanyalı F. (2016). “Side Dionysos(?) Tapınağı Işığında Tiyatro ile Çevresinin Kentsel Değişimi ve Dönüşümü”. OLBA XXIV (2016) 419-450.
Soykal-Alanyalı F. (2016-1). “Side-Bir Kentin Kayboluşunun Hikayesi”. Arkeoloji ve Sanat Dergisi (2016 Baskıda).
Soykal-Alanyalı F., Şen-Yıldırım D., Oransay B. S. A., Erkoç S. & Tek A. T. (2015). “Side Attius Phi- lippus Suru Projesi Kapsamında Tespit Edilen Stratigrafik Katmanlar ve Onları Temsil Eden Seramik Repertuvarı”. XI. AIECM, 3 Uluslararası Orta Çağ ve Modern Akdeniz Dünyası Seramik Kongresi Özet Kitabı (2015) 55. Antalya.
Spratt T. A. B. & Forbes E. (1847). Travels in Lycia, Milyas, and the Cibyratis II. London 1847.
Spratt T. A. B. & Forbes E. (2008). Milyas, Kibyratis ve Likya’da Yolculuklar. Çev. D. Türker. II. Cilt. Antalya 2008.
Şen-Yıldırım D. (2015). “La Céramique Médiévale: Indices sur Une Période Méconnue de Sidé en Pamphylie”. XI. AIECM3 Uluslararası Orta Çağ ve Modern Akdeniz Dünyası Seramik Kongresi Özet Kitabı (2015) 33-34. Antalya.
Tanal Ö. (2011). Tadları, Şifaları ve Yaşamlarıyla. Antalya’dan Side’ye. Giritliler. Antalya 2011.
Texier C. (2002). Küçük Asya Coğrafyası, Tarihi ve Arkeolojisi. Çev. A. Suat, K. Y. Kopraman & M. Yıldız. III. Cilt. Ankara 2002.
Trémaux P. (1863?). Exploration archéologique en Asie Mineure. Paris 1863?.
Viale V. (1925/26). “Relazione sull’attvità della Missione Archeologica di Adalia nell’anno 1922”. ASAtene 8/9 (1925/26) 357-378.
von Lanckoroński K. G. (1890). Stӓdte Pamphyliens und Pisidiens, I. Band: Pamphylien. Wien 1890. Walpole R. (1820). Travels in Various Countries of the East. London 1820.