Hurufilikte Ebced Hesabının Kullanımına Dair Bir Risale

İnsanoğlunun harfler ve sayılara gizli anlamlar yüklemesi oldukça eski devirlere uzanan biralışkanlıktır. Bazı âlimlerin harflere gizli anlamlar yüklediği ve var oluşu bu şekilde açıklamaya çalıştığıgörülebilir. Ancak bunlar arasında en dikkat çekicisi Hurufilik adıyla anılan sistemi kuran Fazlullah-ıEsterâbâdînin tevilleridir. Fazlullah-ı Esterâbâdî, Arap alfabesindeki yirmi sekiz ve Fars alfabesindekiotuz iki harfi; insan yüzündeki tüylerle, el parmaklarındaki eklemlerle; hazarda, seferde ve Cuma günü kılı- nan namazlarla ilişkilendirmiş ve böylece kendine mahsus bir Kurân yorumlama yöntemi geliştirmiştir.Belirli sayıların insan yüzündeki tüylerle olan münasebetinden, Kurânda bazı surelerin başında bulunanayet değerindeki harflerden, her şeyi ortadan ikiye ayırdığı farz edilen istiva hattından ve tamamıyla öznelçağrışımlardan istifade eden Hurufiler, Türk kültür ve inanç tarihini olduğu kadar edebiyatını da derindenetkileyen bir sistem geliştirmişlerdir. Hurufîler, bu materyallerin yanı sıra harflerin sahip olduğu sayı de- ğerinden de yararlanmışlardır. Ancak Hurufilerin ebcede bakışlarını konu alan müstakil bir eser şimdiyekadar tespit edilememiştir. Genellikle tarih düşürme, fal bakma, büyü, muska ve benzeri uygulamalarda ken- disine başvurulan ebcedi Hurufiler, inançlarını destekleyecek bir kanıt olarak değerlendirmişlerdir. Buçalışmada, Hurufilikte ebcedin yerini ve kullanım sahasını izah eden bir risale neşredilecek, bu sayedeHurufiliğin kendine özgü tevillerinin daha iyi anlaşılabilmesine olanak sağlanacaktır.

A Pamphlet on the Use of abj ad Calculations in Huruf ism

The attribution of hidden meanings to letters and numbers has been a practice of humankindfrom the dawn of literacy onwards. One can observe some scholars attributing hidden meanings to lettersand trying to explain existence in this way. Most remarkable among them are the interpretations in the 14th century by Fazlullah-ı Esterâbâdî, the founder of the system known as Hurufism. Fazlullah correlated the 28letters of the Arabic alphabet and the 32 letters of Persian with hair on human face, joints of fingers,peacetime, voyage and Friday prayers and he developed his peculiar way of interpreting the Kur an.Hurufis, benefiting from the relation between certain numbers and features of the human beings' face;from the letters given in the beginning of the verses of most sections of Qur'an; from the lines believed todivide everything into two and from completely subjective connotations developed a system deeplyinfluencing Turkish literature and culture and the history of belief. Hurufi s also occasionally employedabjad calculations. However, to date we have found no substantive study concerning the Hurufisapproach in respect to abjad, which was usually employed to record dates, for fortune telling, for witchcraftand in the writing of amulets, was a resource for the Hurufis. In this work, a pamphlet explaining the uses ofabjad in Hurufism is issued to permit a better understanding of Hurufis peculiar interpretations.

___

  • Aksu, H. (1998). “Hurufîlik” . Diyanet İslam Ansiklopedisi, XVIII, 408-412.
  • Anonim, Tef sir-i Ebced. Ankara Milli Kütüphane Yazmaları. 06 Mil Yz A 1688/5.
  • Bursalı İsmail Hakkı. Esrâru’l-Hurûf . Süleymaniye Kütüphanesi, Hacı Mahmud Ef. Yaz./2537, 22b-23a.
  • Ceylan, Ö. (1997). “Dinî-Tasavvufî Edebiyatımızla Divan Edebiyatındaki Harf Telakkilerinin Mukayesesi Üzerine Bir Deneme” . İlmî Araştırmalar Dergisi, 5, 141-152.
  • Demirli, E. (2008). “İbnü’l-Arabî’de Harf Sembolizmi” . İstanbul Üniversitesi İlahiyât Fakültesi Dergisi, 17, 223-236.
  • Hançerlioğlu, O. (1993). Düşünce Tarihi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
  • Karabey, T. (1983). Türk Edebiyatında Tarih Düşürme. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Küçük, H., & Saraç, Y. R. (2009). “İbn Arabî’nin Kitâbü’l-Bâ Adlı Eseri” . Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, 23 (İbnü’l-Arabî Özel Sayısı-2), 687-699.
  • Mercanlıgil, M. (1960). Ebced Hesabı. Ankara: Doğuş Matbaası.
  • Şenödeyici, Ö. (2009). “Hurûfiliği Ön Yargıdan Arındırmak Bağlamında Ferişteoğlu’nun Hidayetnâmesi’nin Tetkiki ve Neşri” . Divan Edebiyatı Araştırmalar Dergisi, 3, 87-146.
  • Şenödeyici, Ö. & Akdağ, A. (2013). Tırnovalı Râşid Divançesi. Konya: Kömen Yayınları.
  • Usluer, F. (2009). Hurufilik İlk Elden Kaynaklarla Doğuşundan İtibaren. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
  • Yakıt, İ. (2010). Türk-İslâm Kültüründe Ebced Hesabı ve Tarih Düşürme. İstanbul: Ötüken Yayınları.