20. Yüzyıl Türk Mimarlığının Nitelikli Örnekleri olarak Etimesgut ve T.B.M.M. Camileri’nin Çevre Estetiği Temelinde Okunması

Yüzyılda Türkiye’de üretilen camilerin çoğunluğunun tarihsel biçimlerin gelişigüzel tekrarlarıolduğu ve özgün mimari tasarım niteliği üretemediği sıklıkla ifade edilmektedir. “Estetik”, camitasarımında niteliğin tartışılması için önemli bir anahtar sözcüktür çünkü etimolojik kökeni uyarıncaduyusal bilginin bilimi olarak anlaşıldığında, mimarlığa yüzeysel açıklamaların ötesinde özgün bir boyutkazandırabilir. Duyusal deneyime sahne olan mimarlığın daima estetiğin konusu olduğuna dairfarkındalık tasarımın niteliğini geliştirir. Bu yolla ibadet yapıları biçimsel tekrarın ötesine geçerekkullanıcının duyusal farkındalıklarına hitap edebilir ve mekâna duyusal ve bedensel katılım ile varoluşsalanlamlar üretilebilir. Bu çalışmada Cengiz Bektaş (d.1934) ve Behruz Çinici (1932-2011) – Can Çinici(d.1962) tarafından tasarlanarak 20. yüzyıl Türk mimarlık literatüründe yer edinen Etimesgut (Ankara,1967) ve T.B.M.M. (Ankara, 1989) camileri çevre estetiği kuramı çerçevesinde yeniden okunmakta veözgün tasarım nitelikleri incelenmektedir.

An Environmental Aesthetic Reading of the Etimesgut and T.B.M.M. Mosques as Qualified Examples of 20th Century Turkish Architecture

It is frequently stated that the majority of the mosques built in Turkey during the 20th century reflect uncritical repetitions of historical forms, thus cannot produce original architectural design quality. “Aesthetics” is an important keyword for the discussion of the problem of quality in the design of mosques because when “aesthetics” is regarded, in tune with its etymological roots, as the science of sensual knowledge, it can produce spatial originality by going beyond superficial explanations. Consciousness of the fact that architecture, which is a stage of sensual experience, is always an issue of aesthetics has a significant effect on design quality. In this way, spaces of worship may address sensual consciousness of the users and establish existential meanings through sensual and bodily engagement. This study rereads the Etimesgut (Ankara, 1967) and T.B.M.M. (Turkish Grand National Assembly) (Ankara, 1989) Mosques designed by Cengiz Bektaş (b.1934) and Behruz Çinici (1932-2011) – Can Çinici (b.1962) within the framework of environmental aesthetics. These significant buildings of 20th century Turkish architecture are analyzed through their original qualities of design.

PDF

___

Akbulut N. & Eraslan A. (2017). “Türkiye’de Çağdaş Cami Mimarisi Tasarımında Yenilikçi Yaklaşımlar”. İstanbul Aydın Üniversitesi Dergisi 35 (2017) 33-59.
Aydınlı S. (2002) “Estetik: Öznel Bir Beğeni mi, yoksa Nesne/Çevresel Değerler Temsili mi?”. Eds A. Şentürer, Ş. Ural & F. U. Sönmez, Etik – Estetik (2002) 146-155. İstanbul
Bektaş C. (1973). “Bir Cami, Etimesgut”. Arkitekt 351 (1973-03) 124-125.
Berleant A. (1997). Living in the Landscape: Toward an Aesthetics of Environment. Kansas 1997.
Berleant A. (2007). “Çevre Estetiği Kuramı”. Ed. P. Yoncacı, Sanat ve Çevre (2007) 23-32. Ankara.
Bozkurt N. (1995). Sanat ve Estetik Kuramları. İstanbul 1995.
Colquhoun A. (1990). Mimari Eleştiri Yazıları. Çev. A. Cengizkan. Ankara 1990.
Erzen J. (2006). Çevre Estetiği. Ankara 2006.
Erzen J. (2017). Üç Habitus-Yeryüzü, Kent, Yapı. İstanbul 2017.
Eyüpgiller K. K. (2006). “Türkiye’de 20. Yüzyıl Cami Mimarisi”. Mimarlık 331 (2006) 20-27.
Frampton K. (1983). “Towards a Critical Regionalism: Sixpointsfor an Architecture of Resistance”. Ed. P. Townsend, The Anti-Aesthetic, Essays on Post-Modern Culture (1983) 16-30. Washington.
Güzer A. (2009). “Modernizmin Gelenekle Uzlaşma Çabası olarak Cami Mimarlığı”. Mimarlık 348 (2009) 21-23.
Hasol D. (2017). 20. Yüzyıl Türkiye Mimarlığı. İstanbul 2017.
Huisman D. (1992). Estetik. Çev. C. Muhtaroğlu. İstanbul 1992.
Özel M. K. (2013). “İslam Tapınma Yapısını Kuran Öğelerin Ardışık Zamanlı Ontolojik Analizi”. 1.Ulusal Cami Mimarisi Sempozyumu Bildirileri (2-5 Ekim 2012) 231-236.
Kavas K. R. (2015). “Environmental Anesthesia and False Vernacular Architecture: The Case Study of the Western Taurus Mountains”. Adalya XVIII (2015) 325-330.
Kuban D. (2013). “Açılış Konuşması”. 1.Ulusal Cami Mimarisi Sempozyumu Bildirileri (2-5 Ekim 2012) (2013) 24-27
Norberg-Schulz C. (1975) Meaning in Western Architecture. New York 1975.
Norberg-Schulz C. (1980) Genius Loci: Towards a Phenomenology of Architecture. New York 1980.
Pallasmaa J. (2011). Tenin Gözleri. Çev. A. U. Kılıç. İstanbul 2011.
Sharr A. (2013). Mimarlar için Heidegger. Çev. V. Atmaca. İstanbul 2013.
Tunalı İ. (2003). Estetik. İstanbul 2003.
Tunalı İ. (2012). Tasarım Felsefesi. İstanbul 2012.
Url 1, https://www.dw.com/tr/almanlar%C4%B1n-cami-merak%C4%B1/a-15859078 Erişim: 21 Ekim 2019
Url 2, http://www.mimarizm.com/makale/etimesgut-cami-cengiz-bektas_113496 Erişim: 14 Haziran 2019 Url 3, http://cinicimimarlik.com/wp-content/uploads/2015/01/032-1.jpg Erişim Tarihi: 14 Haziran 2019
Url 4, https://plato.stanford.edu/entries/environmental-aesthetics/ Erişim Tarihi: 20 Ekim 2019
Url 5, https://www.akdn.org/architecture Erişim Tarihi: 20 Ekim 2019
Url 6, https://twitter.com/ankaracimbizi/status/940199275639857152 Erişim Tarihi: 21 Ekim 2019
Url 7, https://camigor.tumblr.com/post/11273556622/etimesgut-camisi-askerde-iken-1964te-cengiz Erişim Tarihi: 21 Ekim 2019
Url 8, http://cinicimimarlik.com/wp-content/uploads/2015/01/032-7.jpg Erişim Tarihi: 21 Ekim 2019
Url 9, http://cinicimimarlik.com/wp-content/uploads/2015/01/032-16.jpg Erişim Tarihi: 21 Ekim 2019
Url 10, http://cinicimimarlik.com/wp-content/uploads/2015/01/032-15.jpg, Erişim Tarihi: 12 Mayıs 2019
Url 11, http://www.arkitera.com/soylesi/907/ugur-tanyeli-ile-soylesi Erişim Tarihi: 12 Mayıs 2019
Cengiz Bektaş ile kişisel görüşme. Antalya, Mart 2019.