Faruk OZKUTLU, Özlem ETE AYDEMİR, Mehmet AKGÜN, Bayram ÖZCAN

Ordu ilinde fındık (Corylus avellana L.) tarımı yapılan toprakların çinko (Zn) beslenme durumu ve potansiyel beslenme problemlerinin belirlenmesi

Öz Bu çalışmanın amacı Ordu ilinde fındık tarımı yapılan bazı alanların topraklarda yarayışlı çinko (Zn) beslenmesi bakımından genel durumunu belirlemek ve ayrıca toprakların çeşitli fiziksel ve kimyasal özelliklerinin yarayışlı Zn element kapsamlarıyla ilişkilerini saptamaktır. Bu amaçla Ordu ili Ünye ilçe sınırından Gülyalı ilçe sınırının sonuna kadar olan bazı bahçelerden 0 – 30 cm derinlikten 130 adet toprak örneği alınmıştır. Alınan toprak örneklerinden DTPA yöntemiyle ekstrakte edilebilir Zn, Fe, Mn ve Cu belirlenmiştir. Mikro elementlerden toprakta yarayışlı bor (B) analiziyle sonuçlarının açıklanmasında yardımcı olacak bazı fiziksel ve kimyasal analizler de yapılmıştır. Analiz sonuçlarında fındık veriminin artmasında rolü olacak çarpıcı sonuçlar bulunmuştur. Fındık yetiştiriciliği yapılan bahçelerde büyük bir mineral beslenme problemi olduğu tespit edilmiştir. Özellikle fındık yetiştiriciliğinin yoğun olarak yapıldığı bahçelerde genellikle asit bölge toprakları olduğundan Zn’nun yetersizliğinden ziyade Zn’nun fazlalığının olduğu sanılmaktadır. Ancak bu bilginin aksine Ordu ili fındık bahçelerinin Zn ile beslenmesinin oldukça yetersiz olduğu belirlenmiştir. Analiz sonuçlarına göre, en düşük Zn konsantrasyonu 0.05 mg kg-1 iken en yüksek Zn konsantrasyonu 1.94 mg kg-1 olduğu belirlenmiş ve ortalama 0.45 mg kg-1 olarak saptanmıştır. Toprakta yarayışlı Zn kritik sınır değerleriyle karşılaştırıldığında toplam örneklerin % 78’i 0.2-0.7 mg kg-1 arasında olup Zn bakımından “az” ve % 11’i de <0.2 sınır değerinde düşük, “çok az” olarak belirlenmiştir. Bu oranlarla fındık yetiştiriciliğinin yoğun olarak yapıldığı bahçelerde % 89 oranında Zn noksanlığı olduğu tespit edilmiştir. Doğu Karadeniz Bölgesi’nde Ordu ilinin diğer üretici illeri olan Samsun, Giresun ve Trabzon’a göre ve diğer üretici ülkelerden ABD, İspanya ve İtalya’ya kıyasla fındık veriminin düşük olmasının nedenleri arasında Zn ile beslenme sorunu verimliliği sınırlayan gizli bir etmen olabilir. Çinko (Zn) beslenmesinden başka, fındık verimini doğrudan ve dolaylı olarak etkileyen B (bor) bakımından da fındık bitkisinin % 85 oranında yetersiz beslendiği bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Fındık, Zn, Bor

PDF

___

Alloway, B. J., 1995. Heavy metals in soils, 2nd edn. London, UK: Blackie Academic and Professional. Alloway, B.J., 2004. Zinc in soils and crop nutrition. International Zinc Association Communications. IZA Publications, Brussels.
Alloway, B.J., 2008. Zinc in soils and crop nutrition. IZA Publications, İnternational Zinc Assoc.: Brussels. Alpaslan, M., Taban, S., 1996. Çeltik (Oryza sativa L.)’te çinkodemir iliflkisi, Tar›m Bilimleri Dergisi, 2(1).
Anonim, 2017. TÜİK, İstatistiklerle Türkiye, 2017. Türkiye İstatistik Kurumu, Ankara.
Anonim, 2018. TÜİK, İstatistiklerle Türkiye, 2018. Türkiye İstatistik Kurumu, Ankara.
Barut, H., 2012. Farklı Doz Ve Zamanlarda Uygulanan Çinko Ve Azotun Buğdayda Tane Çinko Konsantrasyonu Üzerine Etkisi. Doktora tezi, Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
Berger, K.C., Troug, E. 1945. Boron availability in relation to soil reaction and organic matter content. Soil Sci. Soc. Am. Proc. 10: 113-116.
Bremner, J.M., 1965. Total Nitrojen. In. C.A. Black et al. Methods of Soil Analysis. Part 2. Agronomy. 9: 1149-1178.
Bouyoucus, G.J., 1952. Arecalibration of hidrometer for making mechanical analysis of soils. Agron. J. 43: 434-438.
Bray, R. H., Kurtz, L. T., 1945. Determination of total, organic, and available forms of phosphorus in soils. Soil science, 59(1): 39-46.
Camacho-Cristobal, J. J., Rexach, J., Herrera-Rodriguez. M. B., Navarro-Gochicoa, M. T., Gonzak-les-Fontes, A. 2011. Boron deficiency and transcript level changes. Plant Science, 181: 85-89.
Çakmak, İ., 2008. Enrichment of cereal grains with zinc: Agronomic or genetic biofortification? Plant and Soil, 302: 1-17.
Çakmak, İ., Yılmaz, A., Kalaycı, M., Ekiz, H., Torun, B., Erenoğlu, B., Braun, H.J., 1996. Zinc deficiency as a critical problem in wheat production in central anatolia. plant and soil. 180: 165-172. Phytologist, 146: 185-205.
Eyüpoğlu, F., Kurucu, N., Sanisa, U., 1994. Status of plant available micronutrients in Turkish soils (in Turkish). Annual Report, Report No: R-118. Soil and Fertilizer Research Institute, Ankara, 1994: 25– 32.
Eyüpoğlu, F., Kurucu, N., Talaz, S., 1998. Türkiye Topraklarının Bitkiye Yarayışlı Çinko Bakımından Genel Durumu. I. Ulusal Çinko Kongresi, 99-106, Eskişehir.
Floneragan, J.,. Webb, M. J., 1993. İnteraction between zinc and other Nutrients affecting the growth of plants. P. 119-134. In: Zinc in Soils and Plants. Edited by A.D. Robson. Springer-Science +Bussiness Media, B.V.
Hızalan, E., Ünal, H., 1966. Topraklarda önemli kimyasal analizler. AÜ Ziraat Fakültesi Yayınları, 278.
Jackson, M. L,. 1958. Soil chemical analysis. Prentice Hall, Englewood Cliffs, New Jersey, USA.
Jackson, M.L., 1959. Soil chemical analysis. Englewood Cliffs, New Jersey.
Jolley, V. D.,. Brown, J. C., 1991. Factors in iron-stress response mechanism enhanced by Zn-deficiency stress in Sanilac, but not Saginaw navy beans. J. Plant Nutr. 14: 257-265.
Kacar, B., 1995. Toprak analizleri (bitki ve toprağın kimyasal analizleri III). Ankara Üni., Zir. Fak., Eğitim Araş. ve Geliştirme Vakfı Yayınları, 81-86.
Kacar, B., 2019. Sürdürülebilir Tarımda Mikro Besin Maddeleri. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları No: 2216, 712s
Kochian, L. V. 1993. Zinc absorption from hydroponic solution by plant roots. Chap 4 in Robson, A.D. (ed) Zinc in Soils and Plants, Kluwer Academic Publishers, Dordrecht. pp 45-58.
Lindsay, W. L., Norvell, W. A., 1978. Development of a DTPA soil test for zinc, iron, manganese and copper. Soil Science Society of America Journal 42, 421– 428.
Marschner, H,. 1993. Zinc uptake from soils. Chap 5 in Robson, A.D. (ed.) Zinc in soil and plants. Kluwer Academic Publishers, Dordrecht, pp 48-78.
Marschner, H., 1995. Mineral nutrition of higher plants. Second Edition. Academic Press, NewYork, USA.
Monsant, A. C., Tang, C., Baker, A. J. M., 2008. The effect of nitrogen form on rhizosphere soil pH and zinc phytoextraction by Thlaspi caerulescens. Chemosphere 73(5): 635-642.
Moraghan, J. T., Mascogni, J.R., 1991. Enviromental and soil factors affecting micronutrient deficiences and toxities. Madison, W.I. SSSA Book Series, No:4, pp. 371-425.
Norvell, W. A., Welch, R. M., 1993. Growth and Nutrient uptake by barley (Hordeum vulgare L. cv Herta) Studies using an N-(2- Hydroxyethyl)ethylenedinitrilotriacetic acid buffered nutrient solution technique. I. Zinc ion requiremenets. Plant Physiol. 101: 619-625.
Özkutlu, F., Korkmaz, K., Şahin, Ö., Akgün, M., Ete, Ö., Taşkın, B., & Aygün, A., 2017. Ordu ve Samsun yörelerindeki fındık bahçelerinin bor beslenme durumunun belirlenmesi. Akademik Ziraat Dergisi, 6(1): 53-62.
Öztürk, L., Erenoğlu, B., Kaya, Y., Altıntaş, Z., Haklı, E., Andi, E., Yılmaz, Ö., 2011. Çinko'nun Buğday Tanesine Tasınmasını Etkileyen Fizyolojik Mekanizmaların Arastırılması, Tübitak Projesi Sonuç Raporu, Proje No: 108T436.
Richards, L. A., 1954. Diagnosis and improvement of saline and alkali Soils. United States Depatyment of Agriculture Handbook, 60.
Schwartz, C., Echevarria, G., Morel, J. L., 2003. Phytoextraction of cadmium with Thlaspi caerulescens. Plant and Soil 249, 27-35.
Sillanpaa, M., 1982. Micronutrient and the nutrient status of soils. A Global Study FAO Soils Bulletin, No:48., FAO, Rome, Italy.
Taşdemir, 2006. Değişik Azot ve Çinko Dozlarının Buğday Bitkisinde Büyüme ve Verim Üzerine Etkisi. Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Toprak Anabilim Dalı, Doktora Tezi, Adana, 78s.
Tistale, S. M., Nelson, W. L., Beaton, J. D., 1985. Soil fertility and fertilizers. 4 th Ed. P. 1-754, Mac Millan Publishing Company, New York.
Ülgen, A.N., Yurtsever, N. (1995). Türkiye gübre ve gübreleme rehberi. Tarım Orman ve Köyişleri Bakanlığı Toprak ve Gübre Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü.
Welch, R. M., Graham, R. D., 2004. Breeding for micronutrients in staple food crops from a human nutrition perspective. Journal of Experimental Bot 55: 353–364.
White, J. G., Zasoski, R. J., 1999. Haritalama soil micronutrients. Field Crops Res. 60: 11-26.
Wolf, B., 1971. The determination of boron in soil extracts, plant materials, composts, manures, water and nutrient solutions. Communications in Soil Science and Plant Analysis, 2(5): 363-374.