Türklerde Bayrağın Ölüm ve Yas Alameti Olarak Kullanılması

Tarih boyunca birçok kültürde süre ve uygulanma biçimi bakımından yas âdetlerinde benzerlikler ve farklılıklar görülmektedir. Türklerde de ölüm karşısında diğer kültürlerde görülen bazı ortak yas âdetleri uygulanmıştır. Ancak Türklerde ölüm ve yas alameti olarak bayrağın halk âdetlerinde ve devlet geleneklerinde zengin bir kullanım farklılığı dikkat çekmektedir. Çalışmada yöntem olarak öncelikle Türk kültüründe bayrağın yeri ve önemine değinilmiştir. Daha sonra Türklerde ölüm ve yas alameti olarak bayrağın kullanımına dair bilgiler tespit edilmiştir. Bu inceleme sonucunda Türklerin İslam öncesi ve sonrasında savaş öncesi silahlara, ölenin çadırına, mezarına, evliya mezarlarına, türbelere, camilere, minarelere bayrak veya bez parçası astıkları; ölünün mezara bayraklı araba ile veya bayrak taşınarak götürüldüğü tespit edilmiştir. Tarihi veriler tahlil edildiğinde alp, bey, hükümdar ve velî gibi önemli kişilerin cenaze törenlerinde, mezarlarında tuğ ve bayrak kullanıldığı görülmektedir. Halktan insanların cenaze törenlerinde ve mezarlarında ise yaş ve ölüm şekline göre kullanılan çeşitli renklerde bezler dikkat çekmektedir. Türk halklarında bu renklerin kullanımında bazı ortak noktalar bulunmakla birlikte son dönemlerde bölgesel farklılıkların oluştuğu da anlaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Türkler, Ölüm, Yas alameti, Tuğ, Bayrak

The Use of the Flag as a Sign of Death and Mourning in Turks

There have been similarities and differences in terms of duration and practice in mourning customs among societies throughout history. When faced with death, Turks followed several joint mourning customs seen in other cultures. However, in Turkish folk customs and governmental traditions, the flag has frequently been used as a sign of death and mourning.As a method in the study; first, the place and importance of the flag in Turkish culture were mentioned. Later, information on the use of the flag as a sign of death and mourning in Turks was determined. As a result of this research, it was determined that the Turks hung flags or pieces of fabric on pre-war weapons, the tents of the decesaed, the tombs of the saints, tombs, mosques, and minarets before and after Islam; It has been determined that the decesaed was taken to the grave by a flagged car or by carrying a flag. When historical data is analyzed, it can be seen that tuğ and flag were used in the funerals and burials of prominent persons such as alp, bey, ruler, and velî. In the burial ceremonies and burial of the common people, the cloths of of various colors used according to age and death draw attention. Although there are certain similarities in the use of these colors among Turks, it is recognized that there are regional differences in recent times.

Keywords:

Turks, Death, Mourning Sign, Tuğ, Flag,

PDF

___

ATKINSON, T. W., Travels in the Regions of the Upper and the Lower Amoor, Hurst and Blackett, London 1860.
BAYATLI, N. Y., “Irak Türkmenleri Arasında Muharrem Ayı Ritüelleri Çerçevesinde Oluşan Sözlü Halk Edebiyatı Ürünleri ve Bu Ürünlerin Geleneksel Anlatıcıları”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, S. 86, Ankara 2008, s. 61-82.
BİRAY, N., “Defin Sonrası Uygulanan Gelenekler”, Aile Yazıları/8, (Edit. Saim Sakaoğlu-Mehmet Aça-Pervin Ergun), T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Yayınları, Ankara 2015, s. 225-267.
BLOCQUEVILLE, H. De C., Türkmenler Arasında, (çev. Rıza Akdemir), Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 2000.
BÜYÜKOKUTAN, A., “Muğla Yöresi Alevî Türkmenlerinde Ölümle İlgili İnanç ve Pratikler”, Türklük Bilimi Araştırmaları, S. 21, Niğde 2007, s. 63-86.
CUMAGULOV, A., “Manas devrinden beyan: Kırgızlarda cenaze merasimi Zavallı Sevgili Kan Kardeşim”, (çev. Yıldız Kocasavaş), Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, S. 4, Ankara 1997, s. 141-151.
ÇAĞRICI, M., “Câhiliye Döneminde ve İslâm’da Matem”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. 28, TDV Yayınları, Ankara 2003.
ÇELİK, A., “Afganistan’daki Hazara Türkleri ile Doğu Karadeniz Bölgesindeki Çepni Türkleri Arasında Yaşayan Halk İnanmaları Üzerine Bir Mukayese Denemesi”, Millî Folklor, S. 50, Ankara 2001, s. 9-21.
DİYARBEKİRLİ, N., “Eski Türklerde Kültür Sanat”, Türkler, C. 3, (Edit. Hasan Celâl Güzel-Kemal Çiçek-Salim Koca), Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002, s. 827-894.
ERDEM, S., “Alem”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. 2, TDV Yayınları, İstanbul 1989.
ERGİN, M., Dede Korkut Kitabı I, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1989.
GÜNAY, Ü. ve GÜNGÖR, H., Başlangıçlarından Günümüze Türklerin Dini Tarihi, Beyan Yayınları, İstanbul 2007.
GÜNAY, Ü. ve GÜNGÖR, H., Türk Din Tarihi, Laçin Yayınları, Kayseri 1998.
GÜRKAN, S. L., “Ölüm”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. 34, TDV Yayınları, İstanbul 2007.
HARMAN, Ö. F., “Matem”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. 28, TDV Yayınları, Ankara 2003.
İbn Fazlan, Seyahatnâme, (çev. Ramazan Şeşen), Bedir Yayınevi, İstanbul 1995.
İNAN, A., Tarihte ve Bugün Şamanizm, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1986.
İNCİR, A., Mersin Yörüklerinde Doğum, Evlenme ve Ölüm İle İlgili İnanışların Mukayeseli Araştırması, Yüksek Lisans Tezi, Elazığ, 2011.
KALAFAT, Y., Türk Dünyası Karşılaştırmalı Türkmen Halk İnançları, ASAM Yayınları, Ankara 2000.
KALAFAT, Y., Balkanlardan Uluğ Türkistan’a Türk Halk İnançları 2, Berikan Yayınevi, Ankara, 2007.
KALAFAT, Yaşar, Türk Kültürlü Halklarda Karşılaştırılmalı Halk İnançları Kodlar-Kültler I, Berikan Yayınevi, Ankara 2009.
KALAFAT, Y., “Ölüm ile İlgili İnanışlar”, Aile Yazıları/8, (Edit. Saim Sakaoğlu-Mehmet Aça-Pervin Ergun), T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Yayınları, Ankara 2015, s. 333-354.
Kâşgarlı Mahmûd, Divânü Lugâti’t-Türk, (çev. Seçkin Erdi-Serap Tuğba Yurteser), Kabalcı Yayınevi, İstanbul 2005.
KÖPRÜLÜ, M. F., “Bayrak”, İslâm Ansiklopedisi, C. 2, Millî Eğitim Basımevi, Ankara 1979.
ÖGEL, B., Türk Kültür Tarihine Giriş, C. 6, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 2000.
ÖGER, A. ve İNAYET, A., “Uygur Türklerinde Ölüm ile İlgili İnanış ve Adetler”, Uluslararası Uygur Araştırmaları Dergisi, S.1/2, Nevşehir 2013, s. 49-64.
ÖRNEK, S. V., Anadolu Folklorunda Ölüm, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara 1971.
ÜNAL, F., “Kazak Türklerinde Defin Merasimi ve Aş Verme Geleneği”, Bilig, S. 45, Ankara 2008, s. 103-130.
YALÇIN, Ö., Çamardı’da Eski Türk İnançlarının İzleri, Yüksek Lisans Tezi, Niğde, 2015.