Şeyh Galip ve Diğer III. Selim Devri Şairlerinin Beyhan Sultan ve Hatice Sultan İçin Yazdığı Şiirler

18. yüzyılda Osmanlı hanedanına mensup hanım sultanlar, iktidarın paydaşları olarak şehir hayatında daha fazla görünür hâle gelmiş, çeşitli faaliyetleriyle şiirin de konusu olmaya başlamışlardır. III. Selim’in kız kardeşleri Beyhan Sultan ve Hatice Sultan’ın yaptırdıkları saraylar için başta Şeyh Galip olmak üzere dönemin saraya yakın şairleri tarih manzumeleri söylemiştir. Bu şiirler estetik bakımdan fazla bir değer taşımamakla birlikte tarihin bir kesitine düşülen notlar olarak önem arz etmektedir. Daha çok şairin hanedan karşısındaki sadakatinin ifadesi olan bu manzumelerde bahsedilen mekânın gerçek görünümü hakkında pek fazla bilgi bulunmaz. Hanım sultanların sarayları hakkında detaylı tasvirler yabancı seyyahların anılarında mevcuttur. Özellikle İngiliz elçilik mensubu Dallaway, Beyhan Sultan’ın sarayı hakkında detaylı bilgi vermektedir. Onun tanıklığı, Beyhan Sultan’ın sarayının duvarlarına işlenmiş olan şiirin Şeyh Galip’e ait olabileceğini düşündürmektedir. Dönem şairlerinden Pertev, Hoca Neşet ve Hatif de hanım sultanların sarayları için şiir söylemişlerdir. Bu şiirler içerik ve üslup bakımından birbirine çok benzemektedir. Araştırmada, Şeyh Galip’in Beyhan Sultan’a gizli bir aşk beslediği, Hatice Sultan’ın ressam Melling ile aşk yaşadığı iddiaları da değerlendirilmiştir. Günümüze ulaşan metinlerde bu rivayetleri doğrulayan herhangi bir veri tespit edilmemiştir.

Anahtar Kelimeler:

Şeyh Galip, Beyhan Sultan, Hatice Sultan, 18. yüzyıl Osmanlı edebiyatı, tarih manzumeleri

Poems written by Sheikh Galip and the other poets of the period of Selim III for Beyhan Sultan and Hatice Sultan

In the 18th century, lady sultans belonging to the Ottoman dynasty became more visible in city life as the stakeholders of power and began being the subject of poetry with their various activities. For the palaces built by sisters of Selim III, Beyhan Sultan, and Hatice Sultan, the poets of the period who were close to the court, especially Sheikh Galip, sang historical poems. Although these poems do not carry much aesthetic value, they are significant as notes written on a section of history. In these poems, which are mostly the expression of the poet's loyalty towards the dynasty, there is not much information about the real appearance of the mentioned place. Detailed descriptions of the palaces of lady sultans are available in the memoirs of foreign travellers. Particularly Dallaway, a member of the British embassy, gives detailed information about Beyhan Sultan's palace. His testimony suggests that the poem engraved on the walls of Beyhan Sultan's palace may belong to Sheikh Galip. Pertev, Hodja Neşet, and Hatif, who were poets of the period, also sang poems for the palaces of the lady sultans. These poems are very similar to each other in terms of content and style. In the study, the allegations that Sheikh Galip had a secret love for Beyhan Sultan and Hatice Sultan fell in love with the painter Melling were also evaluated. No data confirming these rumors have been identified in the texts that have survived to the present day.

Keywords:

Sheikh Galip, Beyhan Sultan, Hatice Sultan, 18th century Ottoman literature, historical poems,

PDF

___

ALDERSON, A. D., Osmanlı Hanedanının Yapısı, (çev. Şerafettin Severcan), İz Yayıncılık, İstanbul 1998.
ALICI L., Dîvân-ı Nâşid İnceleme-Tenkitli Metin, Doktora tezi, Malatya 1998.
ARIKAN, V. S., III. Selim’in Sırkâtibi Ahmed Efendi Tarafından Tutulan Ruznâme, TTK Yayınları Ankara 1993.
ARTAN, T., “Boğaziçi’nin Çehresini Değiştiren Soylu Kadınlar ve Sultanefendi Sarayları”, İstanbul, S. 3, İstanbul 1992, s. 109-118.
BEKTAŞ, E., Muvakkit-zâde Muhammed Pertev Dîvânı, e-kitap, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55973,pertev-divanipdf.pdf?0 (15.10.2021).
DALLAWAY, J., Constantinople Ancient and Modern With Excursions to the Shores and Island of the Archipelago and to the Troad, London 1797.
DUMAN, S., C. R. Cockerell, Travels İn Southern Europe and The Levant 1810-1817 Adlı Eserin Türkçe Çevirisi ve Değerlendirmesi, Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir 2015.
EMECEN, F. M., Taylesanizâde Hâfız Abdullah Efendi Tarihi İstanbul’un Uzun Dört Yılı (1785-1789), Tatav Yayınları, İstanbul 2003.
ERGUN, S. N., Şeyh Galib Hayatı ve Eserleri, Bozkurd Matbaası, İstanbul 1935.
GEYİK, N. E.-BİLİK, M., “Hatice Sultan (Neşetâbâd) Sarayı Gravürü Örnekleminde Değişen İstanbul Kültürü”, Pearson Journal of Social Sciences & Humanities, Voluma 6 Issue 12, İstanbul 2021, s. 87-106.
GÜRER, A., Şeyh Gâlib Dîvânı (İnceleme-Metin), Doktora Tezi, Ankara 1993.
KAYAALP, İ., “Kânî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 24, TDV Yayınları, İstanbul 2001, s. 306-307.
KOÇU, R. E., Hatice Sultan ile Ressam Melling Tefrikalaşmış Hikâyeler, Doğan Kitap, İstanbul 2016.
KÖPRÜLÜZÂDE M. F., “Şeyh Gâlib-Şâ’ir-i Müceddit” Eser-i Aşk Şeyh Gâlib Hakkında Makaleler ve Bibliyografya, (Ed. Hanife Koncu-Müjgân Çakır-Leyla Alptekin Sarıoğlu), Dergâh Yayınları, İstanbul 2016, s. 398-400.
MELLİNG, A. I., A picturesque voyage to Constantinople and the shores of the Bosphorus-Voyage pittoresque de Constantinople et des rives du Bosphore-İstanbul ve Boğaz kıyılarına pitoresk seyahat, (çev. İrvin Cemil Schick-Ece Zerman), Denizler Kitabevi, İstanbul 2012.
MÜFTÜOĞLU A. H. “Şeyh Gâlib Şâ’ir-i Müceddit” Eser-i Aşk Şeyh Gâlib Hakkında Makaleler ve Bibliyografya, (Ed. Hanife Koncu-Müjgân Çakır-Leyla Alptekin Sarıoğlu), Dergâh Yayınları, İstanbul 2016, s. 373-388.
OĞRAŞ, R., Hoca Neş’et Divânı (İnceleme ve Tenkidli Metin), Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 1991.
ÖNAL, S., Hâtif, Hayatı, Edebî Kişiliği ve Divanı (İnceleme-Karşılaştırmalı Metin), Doktora Tezi, Erzurum 2010.
PEROT J., HITZEL F. ve ANHEGGER, R., Hatice Sultan İle Melling Kalfa Mektuplar, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2001.
TOPUZ, H., Hatice Sultan, Remzi Kitabevi, İstanbul 2000.
ULUÇAY, M. Ç., Padişahların Kadınları ve Kızları, TTK Yayınları, Ankara 1980.
UZUNÇARŞILI, İ. H., “Nizâm-ı Cedid Ricalinden Valide Sultan Kethüdası Meşhur Yusuf Ağa ve Kethüdazâde Arif Efendi”, Belleten, XX/79, Ankara 1956, s. 486–525.
YAZAR, İ., Kânî Dîvânı, e-kitap, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55833,3-kani-divanipdf.pdf?0 (10.09.2021).