İlhanlıların Tesis Ettiği Van Eyaleti’nin Yönetim Sistemi ve İktisadi Durumu

               Kösedağ bozgunundan sonra Moğol hâkimiyeti altına alınan Van Gölü Havzası Gürcü Prensesi Thamta’ya iade edilmişti. 1259‘da tamamen İlhanlı devletinin bir vilayeti haline getirilen bölge, pek çok açıdan önem arz etmekteydi. Her şeyden evvel sahip oldukları muazzam orduyu bu bölgedeki zengin otlaklar besleyebilirdi. Ayrıca Azerbaycan ile Kuzeydoğu Anadolu Bölgesi’nin İlhanlı hâkimiyeti altına alınması buradan Doğu Akdeniz’e ulaşan yolların da İlhanlıların eline geçmesi demekti. Bu yüzden Hülagü Han kışlak olarak Mugan ya da Arran’ı, yazlık olarak da Van Gölü’nün kuzeyindeki Aladağları seçecektir. Zira burası İran, Kafkasya, Suriye ve Anadolu’ya hâkim bir coğrafya idi.İlhanlılar Doğu ve Güneydoğu Anadolu’yu Hülagü’den itibaren iki eyalet halinde yönetmişlerdir. Bunlardan birisi merkezi Musul olan Diyarbekir, diğeri ise merkezi Ahlat olan Van Eyaleti’dir. Gazan Han zamanında ekonomik olarak büyük gelişme gösterenVan Eyaleti, bu gücünü kaybetmekle birlikte sahip olduğu bu statüyü XIV. yy’ın sonlarına kadar devam ettirmiştir.Bu çalışmada Van Gölü Havzası’nın stratejik öneminin İlhanlılar tarafından kabul edildikten sonra, yöreyi bir eyalet çatısı altına alırken hangi özellikleri gözettikleri ve burada nasıl bir idari sistemi tesis ettikleri öncelikli mevzular olmuştur. Bununla birlikte tesis edilen bu eyaletin İlhanlı iktisadi ve ticari sistemindeki yeri vurgulanmaya çalışılmıştır. Bu vesileyle İlhanlıların Anadolu politikası açısından gereken ilgiyi görememiş bölgenin önemi daha iyi anlaşılmış olacaktır.   

The Management System and The Economic Situation of The Van Province Established By Ilkhanids

           After the Köse Dağ victory, Van Lake basin area, which was fallen under Mongol ruling, was handed over to Thamta, the Georgian princess. The region, which become a province of Ilkhanids in 1259, was important in many respects. First of all, their great army could feed rich pastures in the region. On the other hand, taking Azerbaijan and north eastern Anatolia under control by Ilkhanids means the sovereignty over the routes to Eastern Mediterranean. Therefore, Hulagu Khan chose Mugan or Arran for wintery and The Alatags in the north of Lake Van for summery highland pasture. The Government of İlkhanids ruled East and Southeast of Anatolia by dividing them into two provinces beginning from the Hulagu Khan term. One of them was the province of Diyarbakir whose headquarters was Mosul and the other was The Province of Van, whose headquarters was Ahlat. The Province of Van, which has shown great economic development in the time of Ghazan Khan, lost its power and the status continued until the end of 14th century. This article studies the ruling system that Ilkahnids were looking for in Van Lake area, after they recognized its strategic importance and established province. Together with this, the position of this province in economic and commercial system of Ilkhanids was studied in this research. In this way, importance of the region that was not considered in terms of Ilkhanids Anatolian policy will be better understood.

___

  • UZUNÇARŞILI, İ. H., Osmanlı Devlet Teşkilatına Methal, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1998.
  • VON ROBRUK, W, Moğolların Büyük Hanına Seyahat, çev. Ergin Ayan, İstanbul: Ayışığı Yayınları, 2012.
  • YALTKAYA, Ş., “İlhaniler Devri İdari Teşkilatına Dair (Nasir-Eddin Tusi’nin Bir Eseri)”, Türk Hukuk ve İktisat Tarihi Mecmuası, C 2, Evkaf Matbaası, İstanbul (1939):7-16.
  • YAŞA, R., Bitlis’te Türk İskânı (XII. ve XIII. Yüzyıl), Ankara: Ahlat Kültür Vakfı Yayınları, 1992.
  • YAZICIZADE ALİ, Tevarih-i Ali Selçuk, çev. Abdullah Bakır, İstanbul: Çamlıca Yayınları, 2009.
  • ZENGİN, M., İlhanlılar- Eratnalılar- Memluklar Dönemi Malatya (1295-1401), İstanbul: Malatya Kitaplığı Yayınları, 2017.