II. Dünya Savaşı'nda Türkiye'nin Savaş Dışı Kalma Çabalarında Türk Basını

II.Dünya Savaşı dönemi, Türkiye Cumhuriyeti için dış politika bakımından çetin sınavlardan birisini teşkil etmiştir.Savaşın zuhur etmesiyle birlikte, tarafsız kalma politikasını temel alan Türkiye, kendini güvenceye almak amacıyla imzaladığı paktlarla savaş dışı kalma gayretinde oldu. Fakat harbin ileriki süreçlerinde Türkiye, gerek Mihver ve gerek Müttefik Devletler, tarafından harbe kendi saflarında iştirak etmesi veya kendi amaçlarına uygun bir savaş dışı politikası izlemesi için sürekli baskılarla karşı karşıya kaldı. Savaşan tarafların Türkiye üzerinde yürüttükleri politikalara karşılık, Türkiye’nin faaliyeti ise mümkün mertebe savaşın dışında kalmak ve ülkeyi savaşın çöküntülerinden muhafaza etmek oldu. Bu çalışmada II. Dünya Savaşı’nın genel seyri içinde özellikle Müttefik Devletlerin Türkiye’yisavaşa dâhil etme çabasına karşılık Türkiye’nin izlediği politikanın, Türk basınına yansıması incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

II. Dünya Savaşı, Türkiye, Basın

Turkish Press in Turkey's Efforts to Stay Out of the War in World War II

The period of World War II presented one of the toughest tests for the Republic of Turkey in terms of foreign policy. With the outbreak of war, Turkey, based on the policy of neutral, struggled to stay out of the war with pacts it signed in order to secure itself. However, in the later stages of the war, Turkey began to be exposed to growing pressures applied by both the Axis and the Allied Powers to participate in the war in their own ranks or to pursue a non-war policy suited to own purposes. In response to the policies carried out by the warring sides on Turkey, Turkey's activity was to stay out of the war as much as possible and to protect the country from ravages of the war. In this study, the reflection of Turkey's policy on the Turkish press, especially in response to the Allied Powers’ efforts to integrate Turkey in the war, during the general course of the World War II was examined.

Keywords:

World War II, Turkey, Press.,

PDF

___

Mehmet Gönlübol, Ömer Kürkçüoğlu, “Atatürk Dönemi Türk Dış Politikasına Genel Bir Bakış”, Atatürk Dönemi Türk Dış Politikası, Yayına Haz: Berna Türkdoğan, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 2010, s.20. (3-26)
Selim Deringil, Denge Oyunu İkinci Dünya Savaşında Türkiye’nin Dış Politikası, Tarih Vakfı Yurt Yayınları İstanbul, 2015, s.101-102.
Memduh Şevket Esendal, Kızıma Mektuplar, Yayına Haz. Muzaffer Uyguner, Bilgi Yayınevi, Ankara, 2001. Koçak, Türkiye’de Milli Şef Dönemi (1938-1945), c. I, s. 282.
Şükrü Saraçoğlu, 13 Ocak 1940 Günkü Gazetelere Demeci.
Abidin Daver, “Türkiye ve Harp,” İkdam Gazetesi, 27 Şubat 1940, s. 1ve3.
Falih Rıfkı Atay, “Bitaraflık Devri Geçti,” Ulus gazetesi, 26 Nisan 1940, s. 1.
Ahmet Şükrü Esmer, “Norveç’ten Alınacak Dersler,” Ulus Gazetesi, 6 Mayıs 1940, s. 3.
Kemal Sülker, “2. Dünya Savaşı Yıllarında Basından Çizgiler,” Bilim ve Sanat, sayı: 14, Şubat 1982, s. 43.
Asım Us, “Türkiye’nin Hâdiseler Karşısında Tutacağı Yol,” Vakit Gazetesi, 16 Haziran 1940, s. 1.
Necmeddin Sadak, “İttifak Siyasetimizde ve Harp Harici Vaziyetimizde Değişiklik Yoktur,” Akşam Gazetesi, 17 Haziran 1940, s. 1. Abidin Daver, “Badire Karşısında Türk Milleti,” İkdam gazetesi, 18 Haziran 1940, s. 1.
Etem İzzet Benice, “Avrupa Harbi Karşısında Genç Türkiye,” Son Telgraf Gazetesi, 18 Haziran 1940, s. 1ve3. Necmeddin Sadak, “Tedbirli Uyanık ve Birlik Durmak,” Akşam Gazetesi, 26 Haziran 1940, s. 4.
Ahmet Şükrü Esmer, “Harp Karşısında Türkiye,” Ulus Gazetesi, 27 Haziran 1940, s. 3.
Falih Rıfkı Atay, “Türkiye Vazifesini Yapıyor,” Ulus Gazetesi, 28 Haziran 1940, s. 1.
Zekeriya Sertel, “Türkiye’nin Vaziyeti Nedir?” Tan Gazetesi, 27 Haziran 1940, s. 1ve4.
Abidin Daver, “Türkiye’nin Siyaseti ve Harp Karşısındaki Vaziyeti, “İkdam Gazetesi, 27 Haziran 1940, s. 1.
Etem İzzet Benice, “Türkiye’nin Vaziyeti,” Son Telgraf Gazetesi, 27 Haziran 1940, s. 3. Asım Us, “Türkiye’nin Harp ve Sulh Siyaseti,” Vakit Gazetesi, 28 Haziran 1940, s. 2.
Koçak, Türkiye’de Milli Şef Dönemi (1938-1945), c.I, s. 310.
H. Emir Erkilet, “Türkiye Yakın Bir Tehlike Karşısında Değildir,” Son Posta Gazetesi, 13 Temmuz 1940, s. 4.
Nadir Nadi, “Alman Birliği Karşısında Avrupa,” Cumhuriyet Gazetesi, 30 Temmuz 1940, s. 1.
Necmeddin Sadak, “Balkanlarda Devamlı Bir Sulh ve Emniyet Hepimizin Arzusudur,” Akşam Gazetesi, 26 Temmuz 1940, s. 1.
Ebüzziya Zade Velid, “Balkanlarda Tehlike Kalmadı mı?” Tasviri Efkâr Gazetesi, 5 Ağustos 1940, s. 1ve5.
Ahmet Emin Yalman, “Bizim İçin Yalnız Türk Taraftarlığı Var,” Vatan Gazetesi, 22 Ekim 1940, s. 1.
Muhittin Birgen, “Milli Şefi dinlerken,” Son Posta gazetesi, 3 Kasım 1940, s. 4.
Necmeddin Sadak, “Bütün Millet Kahraman Şefine Seninle Beraberiz Diyor,” Akşam Gazetesi, 3 Kasım 1940, s. 1.
Zekeriya Sertel, “Hükümetin Mühim Kararı,” Tan Gazetesi, 8 Kasım 1940, s. 6.
Zekeriya Sertel, “Harp Geliyormuş Gibi Hazır Olmalıyız,” Tan Gazetesi, 7 Kasım 1940, s. 4.
Tasviri Efkâr Gazetesi, “Hazır Bulunmak Lüzumu,” 11 Kasım 1940, s. 1.
Yunus Nadi, “Her şey Vatan Müdafaasına,” Cumhuriyet Gazetesi, 12 Kasım 1940, s. 1ve3.
Asım Us, “Kurt ile Kuzuyu Geçindiren Siyaset,” Vakit Gazetesi, 4 Kasım 1940, s. 3.
Asım Us, “Harp Tehlikesine Karşı Hazırlık Devrine Girdik,” Vakit Gazetesi, 5 Kasım 1940, s. 1.
Falih Rıfkı Atay, “Cephe Gerisinin Harbi,” Ulus Gazetesi, 6 Kasım 1940, s. 1.
Necmeddin Sadak, “Türkiye’nin Siyaseti Malûmdur ve Değişmez,” Akşam Gazetesi, 1 Aralık 1940, s. 1.
Necmeddin Sadak, “Türkiye’nin Büyük Kuvveti İçeride Birliği, Dış Siyasetinde Tam İstiklâldir,” Akşam Gazetesi, 3 Aralık 1940, s. 1.
Hüseyin Cahit Yalçın, “Mihver Devletleri Karşısında Türk Politikası,” Yeni Sabah Gazetesi, 5 Aralık 1940, s. 1. İ Stefanos, Yerasimos, Azgelişmişlik Sürecinde Türkiye, çev: Babür Kuzucu, İstanbul, 1980, s.708. Ulus Gazetesi, “Adana Mülâkatı,” 3 Şubat 1943, s.4.
Hüseyin Cahit Yalçın, “Adana Mülâkatı,” Yeni Sabah Gazetesi, 3 Şubat 1943, s.1.
Cumhuriyet Gazetesi, “Churchill’in Memleketimizi Ziyareti,” 3 Şubat 1943, s.1.
Yunus Nadi, “Türkiye’nin Siyaseti,” Cumhuriyet Gazetesi, 14 Şubat 1943, s.2.
Asım Us, “Adana Konuşmaları,” Vakit Gazetesi, 3 Şubat 1943, s.1.
Akşam Gazetesi, “Adana Mülâkatının Akisleri,” 3 Şubat 1943, s.1.
Tasviri Efkâr Gazetesi, “Zaten Bizden Kim Ne İsteyebilir?” 13 Şubat 1943, s.1.
Ulus Gazetesi, “Dürüst ve Açık Politikamız,” 23 Şubat 1943, s.1ve3.
Falih Rıfkı Atay, “Kebek Toplantıları,” Ulus Gazeteleri, 22 Ağustos 1943, s.3.
Tasviri Efkâr Gazetesi, “Rusya’nın İstediklerinin Aslı Varsa,” 24 Ağustos 1943, s.1ve3.
Tasviri Efkâr Gazetesi, “Kebek Tebliğinde Çıkardığımız Manalar,” 26 Ağustos 1943, s.3.
Ahmet Emin Yalman, “Kebek Konferansından Sonra Neler Doğacak,” Vatan Gazetesi, 26 Ağustos 1943, s.2.
Falih Rıfkı Atay, “Moskova Görüşmeleri,” Ulus Gazetesi, 21 Ekim 1943, s.1.
Nadir Nadi, “Konferansın Neticesi Etrafında,” Cumhuriyet Gazetesi, 1 Kasım 1943, s.1ve3; Ahmet Şükrü Esmer, “Moskova Konferansının Sonu,” Ulus Gazetesi, 1 Kasım 1943, s.3; Asım Us, “Biri Dahili, Diğeri Harici iki Mühim Hadise,” Vakit Gazetesi, 3 Kasım 1943, s.4.
Asım Us, “Moskova Konferansının Kararlarından Ne Anladık?” Vakit Gazetesi, 6 Kasım 1943, s.1.
Tasviri Efkâr Gazetesi, “Harbin Sıçrattığı Tehlikelerin Artması Karşısında,” 2 Kasım 1943, s.1.
Necmeddin Sadak, “Türkiye Hakkında Ortaya Atılan Haber ve İhtimallerin Hepsi Asılsızdır,” Akşam Gazetesi, 6 Kasım 1943, s.1. Nadir Nadi, Cumhuriyet Gazetesi, 6 Kasım 1943, s.1.
Zekeriya Sertel, Tan Gazetesi, 6 Kasım 1943, s.1ve 6.