Rize’de Yaşanan Aşayiş Sorunuyla İlgili Birer İhbarname ve Layiha Örneği (1909-1911)

Osmanlı Devleti’nde Meşrutiyet’in yeniden ilanından sonra ülkede her alanda yeni ümitler filizlenmiştir. Ancak bu dönemde Rize’de asayiş sorunu bir türlü giderilememiştir. Osmanlı Hükümeti, halkın sonu gelmez şikâyetleri üzerine bölgeye yeni mutasarrıflar atayıp, geçici asker sevk ederek sorunların üstesinden gelmeye çalışmıştır. Ancak geçici askerlerin sorunları kısmen yatıştırıp geri çekilmesi üzerine bölgede asayiş yeniden bozulmuştur. Bu çalışmada Rize’de görevli ismi belirsiz bir Redif Yüzbaşısı tarafından Osmanlı matbuatına atfen yazılan bir İhbarname ile Rize Mutasarrıfı Reşit Bey tarafından Osmanlı Hükümeti’ne sunulan bir Layiha transkript edilerek bölgedeki asayiş sorununun sebepleri saptanmaya çalışılmıştır. Bu iki belgenin tutarlılığı ve doğruluğunu ölçmek için halkın bu dönemde merkeze gönderdiği telgraflara da çalışmada yer verilmiştir. Çalışmada konuyla ilgili belgelerin analizi yapılmış ve olaylar kronolojik bir sıra ile ele alınmıştır. Sonuç olarak bölgedeki asayiş sorununun en önemli sebebinin bölgede asayişi sağlayacak, yeterli sayıda ve vasıfta kalıcı bir kolluk kuvveti bulundurulmaması olduğu anlaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Rize, Asayiş Sorunu, Layiha, İhbarname

A Notice And Report Example Related To Public Order Problem In Rıze (1909-1911)

After the re-declaration of the Constitutional Monarchy in the Ottoman Empire, new hopes sprouted in every field in the country. However, during this period, the problem of public order in Rize could not be resolved. The Ottoman government tried to overcome the problems by appointing new governors and sending temporary soldiers to the region upon the endless complaints of the people. However, when the temporary soldiers partially pacified the problems and retreated, the security in the region deteriorated again. In this study, the causes of the security problem in the region were tried being determined by transcribing a notice written by an unknown Redif Captain in Rize, referring to the Ottoman press, and a Layiha submitted to the Ottoman government by Rize Governor Reşit Bey. The study inclued telegrams sent by the people to the center during this period to measure the consistency and accuracy of these two documents. In the study, the documents related to the subject were analyzed and the events were discussed in chronological order. As a result, it has been understood that the most important reason for the security problem in the region is the lack of a permanent law enforcement force with sufficient numbers and qualifications to ensure security in the region.

Keywords:

Rize, Public Order Problem, Notice, Report,

PDF

___

Dahiliye Muhaberat-ı Umumiye Dairesi (DH.MUİ) 134/106-1,3,5,6; 85/22; 93/66-30,31-1,31-3,32,33,34.
Dahiliye Nezareti Mektubî Kalemi (DH.MKT) 1295/10; 2741/61.
Aktepe, M.Münir, “Tuzcu Oğulları İsyanı”, Tarih Dergisi, C.III, S.5-6, İstanbul, 1953, ss. 21-52.
Bay, Abdullah, “XVIII. Yüzyıl ve XIX. Yüzyılın İlk Yarısında Osmanlı Taşrasında Siyaset Pratiği : Taşrada İktidar Mücadelesi, Hizipleşme ve Merkez”, Tarihin Peşinde, Yıl: 2014, Sayı: 12, ss. 1-40.
Bozkurt, Nebi, “Mektup”, TDV İslam Ansiklopedisi, XXIX, Ankara, 2004, ss. 13-14.
Çadırcı, Musa, Tanzimat Döneminde Anadolu Kentleri’nin Sosyal ve Ekonomik Yapıları, TTK Yay. Ankara, 1991.
Durmuş, İsmail , “İhbâr”, TDV İslam Ansiklopedisi, XXI, İstanbul, 2000, ss. 527-528.
Kerimoğlu, Hasan Taner, “İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin Makedonya Politikası ve Çeteler Kanunu 1908-1912”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, XIV/2, Kış 2014, ss.149-188.
Kütükoğlu, Mübahat S. , “Lâyiha”, TDVİA, XXVII, Ankara, 2003, ss. 116-117.
Mehmet İpşirli, Mehmet, “Mahzar”, TDVİA, XXVII, Ankara, 2003, ss. 398-401.
Özbek, Nadir, “Osmanlı Taşrasında Denetim: Son Dönem Osmanlı İmparatorluğu’nda Jandarma (1876-1908)”, Türkiye’de Ordu, Devlet ve Güvenlik Siyaseti, Derleyenler: Evren Balta Paker – İsmet Akça, Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2010, ss. 47-78.
Öztürk, Özhan, Pontus: Antik Çağ’dan Günümüze Karadeniz’in Etnik ve Siyasi Tarihi, (Genişletilmiş 3. Baskı), Nika Yayınları, Ankara, 2016.
Ürkmez, Naim, “Eşkiyalığın Engellenmesine Dair Sultan II. Abdülhamid’e Sunulan Bir Rapor”, ETÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Aralık 2015, ss. 31-64.
Yakut, Kemal, “Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e Eşkıyalığın Önlenmesine İlişkin Düzenlemeler”, Kebikeç, S. 34, 2012, ss.139-158.