Hz. Peygamber’in Bölüşülemeyen Mirası: Fedek –Sorunun Kökenleri Üzerine–

Şîa ve Ehl-i Sünnet arasında tartışılan konular arasında yer alan Fedek mirası meselesi hakkında birçok araştırma yapılmış; özellikle Şiî teorisyenler tarafından Hz. Ebû Bekr özelinde ciddi suçlamalar yöneltilmiştir. Haliyle bizim burada sorunu çözüme kavuşturmak veya sonlandırmak gibi ne bir niyetimiz ne de böyle bir amacımız vardır. Bununla beraber sorunun hemen Hz. Peygamber sonrasında gündeme gelmiş olmasına binaen ilk iki halife dönemindeki durumuna temas etmek istiyoruz. Tarihî süreçte Fedek arazisi ve siyasî uygulamalarını ele almamız hacim itibariyle mümkün değildir. Şîa, Hz. Ebû Bekr’i sadece hilafet konusunda değil Hz. Fatıma’nın Fedek’teki mirasını vermemekle itham etmekte; Hz. Fatıma’nın hakkını gasp etmekle suçlamaktadır. Mezhebî ihtilaflarda sık sık görüldüğü üzere hemen arkasından da karşılıklı suçlama ve savunma delilleri, tevilleler, izah ve şerhler gelmektedir. Kuşkusuz bunların hiçbiri karşı tarafı ikna etmek veya tezlerden vazgeçirmek için yeterli değildir. Bu çalışmada daha çok kendi müntesiplerini bir arada tutmak için yürütülen söz konusu tartışmalardan uzak kalarak sorunun kökenlerine dair ilk iki halife döneminde Fedek arazisiyle ilgili uygulamanın nasıl olduğu üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Siyer, Fedek, Fey, Ganimet, Miras

The Prophet’s Undivisional Inheritance: Fadak –on the Origins of the Problem–

A lot of research has been done on the issue of Fedek heritage, which is among the issues discussed between Shia and Ahl as-Sunnah; Especially Shiite theorists have made serious accusations about Abu Bakr. As a matter of fact, we do not have any intention or aim to resolve or end the problem here. However, we would like to touch on the situation in the first two caliphs, since the issue came to the fore immediately after the Prophet. It is not possible in terms of volume to deal with the Fedek land and its political practices in the historical process. The Shia accuse Abu Bakr not only of the caliphate but also of not giving the inheritance of Fatima in Fedek and of usurping her right. As is often seen in sectarian conflicts, evidences of mutual accusation and defense, interpretations, explanations and annotations follow immediately after this. Undoubtedly, none of these are sufficient to convince the other party or to discourage from thesis. In this study, it will be focused on how the practice regarding the Fedek land was during the first two caliphs regarding the origins of the problem, by staying away from the discussions that were carried out to keep their followers together.

Keywords:

Sirah, Fedek, Shia, Fatima, Heritage,

PDF

___

Abdurrezzâk, b. Hemmâm es-Sanânî. el-Mussannef. thk. Habîburrahmân el-A’zâmî. 11 Cilt. Beyrut: el-Mektebu’l-İslâmî, ts.
Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillah eş-Şeybânî. Müsned. 4 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 2. Basım, 1992.
Ahmed Emîn. Fecru’l-İslâm. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 11. Basım, 1975.
Belâzurî, Ahmed b. Yahyâ b. Câbir. Fütûhu’l-buldân. thk. Abdullah Üneys et-Tıbâ’- Ömer Üneys et-Tıbâ’. Beyrut: Müessesetü’l-Meârif, 1407/1987.
Beyhâkî, Ebû Bekr Ahmed b. Hüseyin b. Ali. es-Sünenu’l-kübrâ. 10 Cilt. Beyrut: y.y., 1300.
Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail. Sahîh. 7 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 2. Basım, 1992.
Dehlevî, Ebû Abdilazîz Ahmed b. Abdirrahîm. Muhtasar et-tuhfetu’l-isnâ aşeriyya. Arp. çev. Muhammed b. Muhyiddîn b. Ömer el-Eslemî. thk. Muhibuddîn el-Hatîb. Mısır: y.y., 1373.
Ebû Avâne, Ya’kûb b. İshâk el-Esferâinî. Müsned. thk. Eymen b. Ârif ed-Dımeşkî. 5 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 1998.
Ebû Dâvud, Süleyman b. Eşas b. İshâk b. Beşîr b. Şeddâd b. Amr b. İmrân el-Ezdî. Sünen. thk., hşy., şrh. Bedreddin Çetiner. 5 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 2. Basım, 1992.
Ebû Halîl, Şevkî. Fi’t-târîhi’l-İslâmî. Beyrut/Dımeşk: Dâru’l-Fikr, 1991.
Ebû İsmail, Hammâd b. İshâk b. İsmail b. Zeyd el-Bağdâdî. Tereketu’n-nebî (sas). thk. Ekrem Ziyâ Umerî. b.y.: y.y., 1404.
Fayda, Mustafa. “Fey”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 12/511-513. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
Gölpınarlı, Abdulbaki. Sosyal Açıdan İslam Tarihi. İstanbul: y.y., 1991.
Heysemî, Ebu’l-Hasan Ahmed b. Hacer. es-Sevâik fi’r-reddi alâ ehli’l-bida’ ve’z-zındıka. Kahire: y.y., ts.
İbn Abdilber, Ebû Ömer Yûsuf b. Abdillah. ed-Dürer fi ihtisâri’l-Meğâzî ve’s-Siyer. tlk., thrc. Mustafa Dîb el-Buğa. Dımeşk: y.y., 1984.
İbn Hıbbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hıbbân b. Ahmed et-Temimî el-Büstî. es-Sîretu’n-nebeviyye ve ahbâru’l-hulefâ. thk. Aziz Bek. Beyrut: Müessesetü’l-Kütübi’s-Sakafiyye, 1407/1987.
İbn Hişâm, Ebû Muhammed Abdulmelik b. Eyyûb el-Hımyerî. es-Sîretu’n-nebeviyye. thk., şrh. M. es-Sekkâ - İ. el-Ebyârî - A. Şelbî. 4 Cilt. Kahire: Dâru İbn Kesîr, ts.
İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ İsmail b. Ömer el-Kureyşî. el-Bidâye ve’n-nihâye. 14 Cilt. Mısır: y.y., 1932.
İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim ed-Dineverî. Te’vilu’l-Muhtelifi’l-Hadis (Hadis Müdafaası). çev. M. Hayri Kırbaşoğlu. İstanbul: y.y., 1979.
İbn Sa’d, Ebû Abdillah Muhammed. et-Tabakâtu’l-kübrâ. tkd. İhsan Abbâs. 9 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, ts.
İbn Şebbe, Ebû Zeyd Ömer en-Numeyrî el-Basrî. Kitâbu Târîhi’l-Medineti’l-Münevvere. thk. F. Muhammed Şeltut. 4 Cilt. b.y.: y.y, ts.
İbn Teymiyye, Ebu’l-Hasan Ahmed b. Abdilhalîm b. Mecdiddîn. Minhâcu’s-sünne fî nakdi kelâmi’ş-şîa ve’l-kaderiyye. 4 Cilt. Bulak: y.y., 1321.
İmâduddîn Halil. İslâm Tarihi (Bir Yöntem Araştırması). çev. Ubeydullah Dalar. İstanbul: İnsan Yayınları, 1985.
Mâlik b. Enes. Muvattâ. thk. M. Fuâd Abdulbâkî. Kahire: y.y., 1951.
Muhibbuddîn et-Taberî, Ebû Cafer Ahmed b. Abdillah b. Muhammed. er-Riyâdu’n-nadra fî menâkıbi’l-aşera. tsh. M. Bedruddîn. 2 Cilt. Mısır: y.y., ts.
Müslim, Ebu’l-Hüseyin Müslim b. el-Haccâc. Sahîh. thk., tsh., tlk. M. Fuâd Abdulbâkî. 3 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 2. Basım, 1992.
Nesâî, Ebû Abdirrahman Ahmed b. Şuayb b. Ali b. Sinân b. Dînâr. Sünen. şrh. Suyûtî. 8 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 2. Basım, 1992.
Taberî, Ebû Cafer Muhammed b. Cerîr. Târîhu’l-ümem ve’l-mülûk (Târîhu’t-Taberî). 8 Cilt. Kahire: y.y., 1939.
Tirmizî, Ebû İsâ Muhammed b. İsâ b. Sevre b. Musâ b. ed-Dahhâk. Sünen. thk., şrh. Ahmed Muhammed Şakir. 5 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 2. Basım, 1992.
Vâkıdî, Muhammed b. Ömer b. Vâkıd. Kitâbu’l-Meğâzî. thk., tkd. Marsden Jones. 3 Cilt. Beyrut: Âlemu’l-Kütüb, 3. Basım, 1984.
Ya’kûbî, Ahmed b. Ebi’l-Ya’kûb b. Cafer b. Vehb b. Vâdıh. Târîhu’l-Ya’kûbî. 2 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 1412/1992.