Gazetecilik ve Edebiyatın Gelişmesinde ‘Tefrika’nın Rolü ve İşlevi Üzerine Bir Değerlendirme

Bu çalışma, gazetede yer alan fakat edebiyatın gelişmesinde de önemli bir role sahip olan tefrikanın işlevlerini ele almaktadır. 19. Yüzyıl, Batılılaşma hareketlerinin siyasî ve sosyal bakımdan hayatın içine girmeye başladığı bir dönemdir. Tanzimat Fermanı, Islahat Fermanı ve Meşrutiyet idaresinin kabulü gibi siyasî gelişmeler, zamanla kültür hayatı üzerinde de önemli etkilere sebep olmuştur. Gazete, bu etkiyi hızlandıran o devrenin en önemli kitle iletişim aracıdır. Roman, Batılı tarzda hikâye, tiyatro gibi Batılı türlerin Türk edebiyatına girişinde ve gelişmesinde gazeteciliğin önemli bir rolü vardır. Türk edebiyatının yeni türler ile değişim yaşamasında önemli bir vasıta rolü oynayan gazete, geniş insan yığınları üzerinde kültürel etkilere sahiptir. Uzun edebî metinlerin belli diziler hâlinde neşredilmesiyle ortaya çıkan tefrika, Türk gazeteciliğinde çok uzun süre etkisini sürdürmüştür. Tefrika, uzun edebî metinlerin gazetede görünmesini mümkün kılarak daha fazla insanın edebiyat ile tanışmasına zemin hazırlamıştır. Türk edebiyatında pek çok genç yazar, gazetelerdeki yazıları ile meşhur olmuştur. Bu yazılar ise genelde ‘tefrika’ ile gazetelerde kendine yer bulmuştur. Tefrika, gazetecilik bakımından kültürel ve edebî bir faaliyet olması, edebiyat açısından ise popüler edebiyat başta olmak üzere telif ve tercüme pek çok eserin okurla buluşması dolayısıyla okur – eser etkileşiminin temini ile edebî mahfilde hızla tekâmül etmiştir. Tefrika aynı zamanda müelliflerin kitap basım masraflarının da önüne geçmiştir. Bu yüzden tefrika, edebiyat ve gazetecilik arasında karşılıklı bir fayda ilişkisi inşa etmiş, fikir hayatının canlanmasına aracılık etmiştir.

Anahtar Kelimeler:

gazetecilik, edebiyat, tefrika, Batılılaşma

An Evaluation of the Role and Function of ‘Feuilleton’ in the Development of Journalism and Literature

This study deals with the functions of the feuilleton, which is in the newspaper but has an important role in the development of literature. The 19th century is a period in which Westernization movements began to enter political and social life. Political developments such as the Tanzimat Edict, the Reform Edict and the acceptance of the Constitutional Monarchy had significant effects on cultural life over time. Newspaper is the most important mass communication tool of that period that accelerates this effect. Journalism has an important role in the introduction and development of Western genres such as novel, Western-style story, theater into Turkish literature. The newspaper, which plays an important role in the change of Turkish literature wih new genres, has cultural effects on large masses of people. The feuilleton, which emerged with the publication of long literary texts in certain series, continued its influence in Turkish journalism for a very long time. Feuilleton paved the way for more people to meet literature by making it possible for long literary texts to appear in the newspaper. Many young writers in Turkish literature became famous for their articles in newspapers. These articles found their place in the newspapers, generally with 'feuilleton'. Feuilleton is a cultural and literary activity in terms of journalism; in case in terms of literature, copyright and translation, especially popular literature, have enabled many works to meet with the reader. Thus, by ensuring the interaction between the reader and the work, he developed rapidly in the literary gathering-place. At the same time, it prevented the authors' book printing costs. Therefore, the feuilleton built a mutually beneficial relationship between literature and journalism, and mediated the revival of intellectual life.

Keywords:

journalism, literature, feuilleton, westernization,

PDF

___

Banarlı, Nihat Sami. Resimli Türk Edebiyatı Tarihi (Cilt 2). İstanbul: Millî Eğitim Basımevi, 1983.
Çetindaş, Dilek. Popüler Tarihî Romanlar ve M. Turhan Tan. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2006.
Çıkla, Selçuk. “Tanzimat'tan Günümüze Gazete - Edebiyat İlişkisi”, Türkbilig 18, (2009), 34-63.
Demirkol, Gökhan. Türkiye'de Tefrika Polisiye Romanlarda Siyasal Kültür Motiflerinin İrdelenmesi: "Ümit Deniz" Örneği. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2009.
Dianina, Katia. “An Everyday Guide to Public Culture in the Age of Great Reforms”, The Slavic and East European Journal, 47/2, (2003), 187-210.
Durmuş, İsmail. “Tefrik”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 40/275, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2011.
Eaman, Ross. The A to Z Journalism. Plymouth: The Scarecrow Press, 2009.
Ebüzziya, Ziyad. “Cerîde-i Havâdis”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 7/406-407, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1993.
Ertem, Sadri Etem. “Türkiye’de gazete ve edebiyat”. Vakit (17 Temmuz 1938), 3.
Gerçek, Selim Nüzhet. Türk Gazeteciliği. İstanbul: İstanbul Devlet Matbaası, 1931.
Jeanneney, Jean-Noel. Başlanıcından Günümüze Medya Tarihi. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 1998.
Kahraman, Âlim. “Şinâsi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 39/166-169, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2010.
Karataş, Turan. “Tefrika”. Ansiklopedik Edebiyat Terimleri Sözlüğü, Ankara: Akçağ Yayınevi, 2004.
Korat, Gürsel. Dil, Edebiyat ve İletişim (3. Baskı). İstanbul: İletişim Yayınları, 2012.
Köprülü, Mehmed Fuad. Türk Edebiyatı Ders Notları. İstanbul: Alfa Yayınları, 2015.
Kudret, Cevdet. Türk Edebiyatında Hikâye ve Roman. İstanbul: Dünya Kitapları, 2004.
Kurdakul, Şükran. Çağdaş Türk Edebiyatı 4. (2. Basım). Ankara: Bilgi Yayınevi, 1992.
Mutlu, Erol. İletişim Sözlüğü. (5. Baskı). Ankara: Ayraç Yayınları, 2008.
Okay, Mehmet Orhan. Batılılaşma Devri Türk Edebiyatı. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2005.
Okay, Mehmet Orhan. “Popüler Edebiyat”. https://edebiyatokyanus.tr.gg/POP-Ue-LER-EDEB%26%23304%3BYAT_-M-.--Orhan-OKAY.htm. Erişim 28 Haziran 2022.
Oktay, Ahmet. Popüler Kültürden TV Sömürgesine. İstanbul: İthaki Yayınları, 2009.
Özarslan, Ersin. “Yenilesme, Batılılasma, Çagdaslasma, Modernlesme, Tekâmül, Terakki Hareketleri içinde (1800- 1875) Gazetenin Rolü”, Kubbealtı Akademi Mecmuası, (1987), 4/ 50-54.
Özcan, Ahmet. Türkiye'de Popüler Tarihçilik, 1908-1960. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2011.
Özkırımlı, Atilla. “Ana Hatlarıyla Edebiyat”. Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, (1983), 3/ 580-606, İstanbul: İletişim Yayınları.
Özön, Mustafa Nihat. Türkçe'de Roman. İstanbul: İletişim Yayınları, 1985.
Parlatır, İsmail. Edebiyatımızın Zirvesindekiler Şinasi. Ankara: Akçağ Yayınları, 2004.
Seyhan, Azade. Dünya Edebiyatı Bağlamında Modern Türk Romanı, çev. Erkan Irmak, İstanbul: İletişim Yayınları, 2004.
Shavladze, Thea - Makharadze, Meri. “Modern English Feuilleton”, Galaxy: International Multidisciplinary Research Journal, (2017), 6/2, 29-32.
Tanpınar, Ahmet Hamdi. 19. Asır Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2006.
Tefrika. Meydan Larousse: Büyük Lügat ve Ansiklopedi, (1985), 12/7, İstanbul: Meydan Yayınları.
Tefrika. Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi, (1998). 8/293, İstanbul: Dergâh Yayınları.
TDK, Türk Dil Kurumu. “Tefrika”. Erişim 08 Nisan 2022. https://sozluk.gov.tr/
Yıldırım, Tahsin. “Türk Gazetecilik Tarihi Üzerine Bir Deneme-I”. Yeni Türk Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, (2009), 1/285-324.
Yıldız, Alpay Doğan. Popüler Türk Romanları Kerime Nadir-Esat Mahmut Karakurt-Muazzez Tahsin Berkand 1930-1950. (2. Baskı). İstanbul: Dergâh Yayınları, 2010.
Yılmaz, Ayfer.. “Popüler Roman ve Melodram Kavramları Çerçevesinde Muazzez Tahsin Berkand ve Sarmaşık Gülleri”, Folklor/Edebiyat Dergisi, (2014), 20/77, 141-172.
Ziya Gökalp. Türkleşmek İslâmlaşmak Muasırlaşmak. Ankara: Akçağ Yayınları, 2006.