Erken Modern Dönemde İstanbul'da Bir Sağlık İçeceği ve Keyif Verici Olarak Boza Tüketimi

Erken-modern dönemde şehirleşme, kahvehane ve hamam gibi kamusal mekanların çoğalmasıyla birlikte kahve türü maddelerin popülaritesinin arttığı bilinmektedir. Marshall Hodgson, the Venture of Islam adlı eserinde bu tür maddelerin İslam coğrafyasında özellikle Moğol istilası sonrasına denk gelen dönemde yaygınlaştığına işaret etmiştir. Darı, nohut ya da arpadan yapılan tatlı ve fermante bir içecek olan boza ve benzerleri Akdeniz, Ortadoğu, Kırım, ve Balkanlar'da bu dönemde kullanılmıştır. Boza tüketimi bir yönüyle keyif verici maddelerin kullanımına girer çünkü boza uzun süre fermante edildiğinde alkol içeriği artar. Bu makale, Evliya Çelebi Seyahatnamesi'ne göre onyedinci yüzyılda İstanbul'un boza tüketimini incelemektedir. Evliya Çelebi'nin bu konuda verdiği bilgiler, daha önce onbeşinci yüzyıl Bursa bozahaneleri üzerine mevcut bir çalışmanın ilgili kısımlarıyla karşılaştırılmaktadır.

Boza Consumption in Early-Modern Istanbul As an Energy Drink and a Mood-Altering Substance

The consumption of substances such as coffee is known to have gained popularity in the early-modern period along with increased urbanization and the proliferation of public places such as coffeehouses, and bathhouses in towns. Marshall Hodgson refers to the use of such substances in the Venture of Islam, underlining their increase in popularity in the Islamic world, particularly following the Mongol era.2 Boza is a sweet and fermented drink made from millet, chickpeas or barley, which is known to have equivalents in the Mediterranean, the Middle East, Crimea and the Balkans. Its consumption partly falls under the category of mood-changing substances along with alcoholic drinks as boza is alcoholic when fermented long enough. This article focuses on boza consumption in seventeenth-century Istanbul based on the travelogue of Evliya Çelebi. I compare this narrative with some aspects of my previous study of bozahane affairs in fifteenth-century Bursa, wherever the contents are relevant.

PDF

___

Evliya Çelebi Seyahatnâmesi, Topkapı Sarayı Kütüphanesi Bağdat 304 numaralı Yazmanın Transkripsiyonu-Dizini. Dankoff, Robert, Seyit Ali Kahraman, Yücel Dağlı (Eds.) Vol. I: İstanbul. Istanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2006.
Evliya Çelebi Seyahatname, Topkapı Sarayı Bağdad Köşkü Yazması #304. Zekeriya Kurşun, Seyit Ali Kahraman, Yücel Dağlı Ed. Vol. II: İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 1999.
Üsküdar Court Records (ÜCR) -1, #303 (55a-1), İstanbul Kadı Sicilleri Üsküdar Mahkemesi 1 Numaralı Sicil (H. 919-927 / M. 1513-1521), Eds. Bilgin Aydın, and Ekrem Tak, 212.
Avcı, Ayşegül, Seda Erkoç ve Elvin Otman (Eds.). Yemekte Tarih Var. Yemek Kültürü ve Tarihçiliği. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2012.
Bilgin, Arif. Osmanlı Saray Mutfağı. İstanbul: Kitabevi Yayınları, 2004.
Bilgin, Arif. Osmanlı Taşrasında Bir Maliye Kurumu Bursa Hassa Harç Eminliği. İstanbul: Kitabevi Yayınları, 2006.
Bilgin, Arif ve Özge Samancı (Eds.). Türk Mutfağı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2008.
Çetin, Altan. "Karahanlı-Selçuklu-Memlûk Çizgisinde Türk Mutfağı." in Türk Mutfağı, edited by Arif Bilgin and Özge Samancı, 27-37. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2008.
Dankoff, Robert. Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi Okuma Sözlüğü. Çev. Semih Tezcan. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2008.
Faroqhi, Suraiya. Stories of Ottoman Men and Women, Establishing Status, Establishing Control. Istanbul: Eren Yayınları, 2002.
Faroqhi, Suraiya, "Lezzetli Yiyecekler ve Onları Elde Etme Yolu." Yemekte Tarih Var, Yemek Kültürü ve Tarihçiliği içinde, Ayşegül Avcı, Seda Erkoç, Elvin Otman (Ed.), 77-89. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2012.
Hamadeh, Shirine. The City's Pleasures. İstanbul in the Eighteenth Century. Seattle and London: University of Washington Press, 2008.
Hodgson, Marshall G.S., The Venture of Islam: Conscience and History in a World Civilization, 3 vols. Chicago: University of Chicago Press, 1974.
Kafadar, Cemal "How Dark is the History of the Night, How Black the Story of Coffee, How Bitter the Tale of Love: The Changing Measure of Leisure and Pleasure in Early Modern Istanbul." In Medieval and