Osman Gazi'nin Kimliği Meselesi ve Cihanşümûl Bir Devlete İsminin Verilmesinin Sebepleri Üzerine

Osmanlı Devleti'nin kuruluşu meselesi, kaynak yetersizliği sebebiyle üzerinde pek çok düşünürün değişik sonuçlara vardığı bir mesele olmuştur. Kaynakların yetersizliği, Osman Gazi'den Fatih Sultan Mehmed dönemine kadarki yılların, "ihtilaflı" dönem olarak adlandırılmasının sebebidir. Osman Gazi'nin Müslüman isminin yanında Türkçe bir isim taşıyıp taşımadığı, Sakarya Nehri ve Batı Anadolu'da faaliyet içinde bulunan diğer gazilerle, Lala Şahin Paşa ve babası Umur Bey ile olan ilişkisi bu çalışmanın esas vurucu konularını oluşturmaktadır. Çalışmada, Batılı kaynaklardaki "Ataman" ifadesinden ziyâde El-Ömerî'deki "Toman" isminin Osman Gazi'nin Türk ismi olabileceğine yönelik A. Erzi tarafından ortaya konan fikir desteklenmekte ve Osman Gazi adına okunan hutbenin etkisinin ya da onun şöhretinin Bithynia Bölgesi'ni aşmış olabileceği düşüncesi öne çıkmaktadır.

About the Osman Gazi's Idendity Issue and the Reasons of Giving His Name to the Global State

The issue of establishment of Ottoman Empire, is a matter that many thinkers came in to different conclusions because of the insufficiency of the sources. Insufficiency of the sources is the reason that the period form Osman Gazi to Fatih Sultan Mehmet is called disputed years. If he had a Turkish name with his Muslim name, his relations with other veterans that were active in the West Anatolia and around Sakarya River, Lala Şahin Pasha and his father Umur Bey are constituting the main striking subjects of this research. In this study, supported the idea put forward by A. Erzi, intended that the name of "Toman" in El-Ömerî could be Osman Gazi's Turkish name rather than "Ataman" in Western sources and excels the idea of effect the sermon read on behalf Osman Gazi or his fame may have exceeded Bithynia region.

PDF

___

Arşiv Vesikaları
Tapu Arşiv Dairesi Başkanlığı, Tahrir Defteri, (TADB. TTD. EV. 541).
Tapu Arşiv Dairesi Başkanlığı, Tahrir Defteri, (TADB. TTD. EV. 547).
Tapu Arşiv Dairesi Başkanlığı, Tahrir Defteri, (TADB. TTD. EV. 578).
Tapu Arşiv Dairesi Başkanlığı, Tahrir Defteri, (TADB. TTD. EV. 580).
Tapu Arşiv Dairesi Başkanlığı, Tahrir Defteri, (TADB. TTD. EV. 583).
Tapu Arşiv Dairesi Başkanlığı, Tahrir Defteri, (TADB. TTD. EV. 585).
Tapu Arşiv Dairesi Başkanlığı, Vakf-ı Cedid, (TADB. V.C. 156).
Araştırma Eserleri
Ahmed Refik. “Fatih Zamanında Sultanöyüği.” TOEM, XIV/3, Mayıs (80), (1340/1924): 129-141.
Altan, Ebru. “Templier ve Hospitalier Şövalye Tarikatlarının Kuruluşu.” Belleten, LXVI/245, (2002): 87-94.
Aşıkpaşazade Osmanoğulları’nın Tarihi, Haz. K. Yavuz ve M. A. Y. Saraç. İstanbul: K Kitaplığı, Koç Kültür Sanat Tanıtım, 2003.
Ayönü, Yusuf. Katalanların Anadolu ve Trakya’daki Faaliyetleri, (1302- 1311). İzmir: Ege Üniversitesi Yayınları, 2009.
Baarkan, Ö. Lütfi ve Meriçli, Enver. Hüdâvendigâr Livası Tahrir Defterleri. Ankara: TTK Yayınevi, 1988.
Danişmend, İ. Hami. İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi, I. İstanbul: Türkiye Yayınevi, 1971.
Emecen, Feridun M. “Kuruluştan Küçük Kaynarca’ya”, Osmanlı Devleti ve Medeniyeti Tarihi, I içinde, Ekmeleddin İhsanoğlu (Ed.), İstanbul: İslam Tarih Sanat ve Kültür Araştırma Merkezi (İRCİCA), 1994.
Emecen, Feridun. İlk Osmanlılar ve Batı Anadolu Beylikler Dünyası. İstanbul: Timaş Yayınları, 2012.
Enveri, Düsturnâme, Medhal, Haz. Mükrimin Halil Yınanç. İstanbul: Türk Tarih Encümeni Külliyatı, 1932.
Erdoğru, Mehmed Akif. “Bilecik ve Çevresinde Ertuğrul Gazi Adına Yapılmış Bir Vakıf” Osmanlı İmparatorluğunun Kurucusu Osman Gazi ve Dönemi, Sempozyum Sonuç Bildirileri, K. Atlansoy-S. Sevim (Ed.), 123-155. Bursa: Kültür Sanat ve Turizm Vakfı Yayınları, 1996.
Erdoğru, Mehmed Akif. “Etuğrul Gazi’nin Bilecik’teki Vakıfları” Vakıflar Dergisi, 21, 81-113. İstanbul: Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları, 1990.
Ersan, Mehmet. “Katalanların Anadolu’daki Faaliyetleri: 1304.” Uluslararası Batı Anadolu Beylikleri Sempozyumu Bildirileri, (18-20 Ekim), s. 76-84. Balıkesir Üniversitesi Yayınları, 2004.
Ersan, Mehmet. “Katalanların Gelibolu ve Yöresindeki Faaliyetleri.” Çanakkale Tarihi, I içinde, Charles Brian Rose, E. Konukçu, H. İnalcık (Ed.), 607-614. İstanbul: Değişim Yayınları, 2008.
Erzi, H. Adnan. “Osmanlı Devleti’nin Kurucusunun İsmi Meselesi.”, Türkiyat Mecmuası, VI-VII, 323-326. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları, 1940/42.
Gibbons, Herbert Adams. Osmanlı İmparatorluğu’nun Kuruluşu. Çev.: R. Hulusi. Ankara: 21. Yüzyıl Yayınları, 1998.
Giese, Friedrich. “Osmanlı İmparatorluğu’nun Kuruluşu Meselesi.” Tarih Mecmuası, I, 155-171. İstanbul, İstanbul Üniversitesi Yayınları, 1925. Hoca Sadeddin. Tâcü’t-Tevârih, I, Haz. İ. Patmaksızoğlu. Eskişehir: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1992.
Hughies, Robert D. and Hillgarth, J. N. The Catalan Expedition to the East: from the Chronicle of Ramon Muntaner. Barcelona: Tamesis, 2006.
İbn Haldun. Mukaddime, I, Haz. Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergah Yayınları, 2009. İnalcık, Halil. Kuruluş Dönemi Osmanlı Sultanları (1302-1481). İstanbul: İSAM Yayınları, 2013.
İnalcık, Halil. Kuruluş ve İmparatorluk Sürecinde Osmanlı Devleti. İstanbul: Timaş Yayınları, 2011.
Jorga, Nicolas. Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, I, Çev.: N. Epçeli. İstanbul: Yeditepe Yayınevi, 2005.
Khoniates, Niketas. Historia: İoannes ve Manuel Komnenos Devirleri, Çev.: Fikret Işıltan. Ankara: TTK Yayınları, 1995.
Mehmed Neşri. Kitâb-ı Cihannuma, I, Haz.: F. R. Unat ve M. A. Köymen. Ankara: TTK Yayınları, 1995.
Muntaner, Ramon. Chronicle, Çev.: Lady Goodenough. Cambridge, Ontario: İnparantheses Publications, Catalan Series, 2000.
Oikonomidis, Nikolas. “Avrupa’da Türkler (1305-1313) ve Küçük Asya’da Sırplar (1313).” Osmanlı Beyliği (1300-1389) içinde, E. Zachariadou (Ed.), Gül Ç. Güven, İ. Yerguz ve T. Altınova (Çev.), 173-182. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1997.
Oruç Bey (tsz.). Tevârih-i Âl-i Osman, (Atsız Neşri). İstanbul: Tercüman Yayınları.
Öden, Z. Günal. “Bizans İmparatorluğu’nun Türklere Karşı Alan ve Katalanlar ile İttifakı.” İÜEFTD, 35 (1994): 123-129.
Öden, Z. Günal. “Umuroğulları Hakkında Bazı Görüşler.” XII. Türk Tarih Kongresi, Kongreye Sunulan Bildiriler, II, Ankara, (12-16 Eylül), (1994): 589-594.
Pachymeres, Georgos. Bizanslı Gözüyle Türkler, Haz.: İlcan Bihter Barlas. İstanbul: İlgi Kültür Sanat Yayınları, 2009.
Ruhi. Ruhî Tarihi, Haz.: Halil Erdoğan Cengiz ve Yaşar Yücel. Belgeler, XIV/18, 359-472. Ankara: TTK Yayınları, 1992.
Şihabeddin B. Fazlullah El-Ömeri. Türkler Hakkında Gördüklerim ve Duyduklarım, Mesâlikü’l-Ahbar, Çev.: D. Ahsen Batur. İstanbul: Selenge Yayınları, 2014; krş. için bkz. İbn Fadlullah El-Ömeri, Mesâlikü’lEbsâr fî Memâliki’l-Emsâr, (Thk. Kâmil Süleyman el-Cubûrî), C. III, I. baskı, Beyrut: Dar Al-Kutub Al-İlmiyah, 2010.
Şükrullah. Behçetü’t-tevârih, Osmanlı Tarihleri I, Haz.: Atsız. İstanbul: Türkiye Yayınevi, 1949.
Taş, Kenan Ziya. “Kuzeybatı Anadolu’da Az Bilinen Bir Beylik: Umuroğulları.”, XII. Türk Tarih Kongresi, Kongreye Sunulan Bildiriler, II, Ankara, (12-16 Eylül). (1994): 595-603.
Togan, Zeki Velidi. Umumi Türk Tarihine Giriş. İstanbul: Enderun Kitabevi, 1981.
Turan, Osman. Selçuklular Zamanında Türkiye. İstanbul: Boğaziçi Yayınları, 1998.
Turgut, Vedat. Osmanlı Devleti’nin Kuruluş Coğrafyasında Vakıflar ve Şehirleşme (16. yy. Bilecik ve Çevresi). Bilecik: Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Yayınları, 2015.
Turgut, Vedat. “Vakıf Belgeleri Işığında Umur Bey ve Lala Şahin Paşa’nın Menşei ve Osmanlılarla İttifakına Dair.” OSAM, S. 47, (2016): 1-38. İstanbul: 29 Mayıs Üniversitesi.
Uzunçarşılı, İ. Hakkı. Anadolu Beylikleri ve Akkoyunlu, Karakoyunlu Devletleri. Ankara: TTK Yayınevi, 2011.
Uzunçarşılı, İ. Hakkı. Anadolu Türk Tarihi Vesikalarından II. Kitap, Kitabeler. İstanbul: Yayınevi, 1347-1929.
Vertot, Rene Aubert. Historie de Chevaliers Hospitaliers, II, Paris (1737): https://books.google.com.tr/books?id=t7MNAAAAQAAJ&printsec =frontcover&hl=fr&source=gbs_ge_summa ry_r&cad=0#v=onepag e&q&f=false.
Wittek, Paul. Menteşe Beyliği, Çev.: O. Ş. Gökyay. Ankara: TTK Yayınları, 1999.
Yazıcızade Ali. Tevârih-i Âl-i Selçuk, Haz.: Abdullah Bakır. İstanbul: Çamlıca Yayınevi, 2009.
Yücel, Yaşar. XIII.-XV. Yüzyıllar Kuzey-Batı Anadolu Tarihi, Çobanoğulları, Candaroğulları Beylikleri. Ankara: TTK Yayınları, 1980.
Zachariadou, Elizabeth A.“İlk Osmanlılar’a Dâir Tarih ve Efsâneler.” Söğüt’ten İstanbul’a içinde, Mehmet Öz ve Oktay Özel (Ed.), 341- 394. İstanbul: İmge Kitapevi, 2015.
Zachariadou, Elizabeth. (2001). “Pachymeres’e Göre Kastamonu’da “Amouroi” Ailesi”, Ege Üniversitesi Tarih İncelemeleri Dergisi, S. XVI, (Çev. Zerrin Günal Öden), İzmir, 225-237; krş. için bkz. Zachariadou, E. (1977), “Pachymeres on the “Amourioi” of Kastamonu”, Byzantine and Modern Greek Studies, III, Birmingham, 57-70.
Zachariadou, Elizabeth. (1980). “The Catalans os Athens and the Beginning of the Turkish Expansion in the Aegean Area”, Studia Medievali, XXI/2, 821-838; krş. için bkz. Zachariadou, E. (2009), “Atina Katalanları ve Ege Bölgesinde Türk Yayılmasının Başlaması”, (Çev. Serdar Çavuşdere), Ankara Üniversitesi Dil Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi, 45, 235-254.