19780

Bağdatlı Rûhî Divani’nda Osmanlı Savaş Kültürüne Ait Kavramlar / In Ruhi of Baghdad’s Divan Concepts of the Ottoman War Culture

Savaş, evrensel bir kavramdır. Sanatkârlar, bu kavramdan çeşitli şekillerde yararlanırlar. Savaş aletleri, edebî eserlerde malzeme olarak kullanılır. Bazen savaş meydanları edebî eserlerde mekân olarak karşımıza çıkar. Savaş kültürüne ait kavramların edebî eserlerdeki yansımalarını takip etmek hem edebiyat hem de sosyoloji için önemli veriler sağlayacaktır. Fuzûlî, Bâkî, Taşlıcalı Yahyâ ve Hayâlî Beğ gibi klâsik Türk edebiyatının zirve isimleri ile birlikte XVI. yüzyılın edebî çehresine renk veren şairlerden Bağdatlı Rûhî, hacimli bir divana sahiptir. Rindane ve âşıkane şiirler kaleme alan Bağdatlı Rûhî’nin edebiyatımızdaki asıl önemi, toplumsal aksaklıklar karşısında sesini şiirle yükselten bir şair olmasından gelmektedir. Bağdatlı Rûhî, askerî sınıfa mensup bir sipahidir. Mesleği sayesinde pek çok devlet büyüğünün hizmetinde savaşlara katılmış, böylelikle doğup büyüdüğü Bağdat ve civarının dışına çıkarak Osmanlı coğrafyasının değişik bölgelerini görme fırsatını yakalamıştır. Onun şiirlerinde savaş meydanlarının, kurulan hayale zemin oluşturduğu görülür. Ayrıca şair, savaş aletleri başta olmak üzere savaşa ait pek çok unsuru çeşitli anlam ilgileriyle anlatım ögesi olarak şiirlerinde kullanır. Bu çalışmada, Bağdatlı Rûhî’nin şiirlerinde geçen Osmanlı savaş kültürüne ait ögeler dört ana başlık altında incelenecek ve bu ögelerin şairin şiir sanatındaki yeri belirginleştirilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Klâsik Türk edebiyatı, XVI. yüzyıl Türk şiiri, Bağdatlı Rûhî, Savaş

In Ruhi of Baghdad’s Divan Concepts of the Ottoman War Culture

War is a universal concept. Men of literature can benefit from this concept in several ways. War instruments, used as a material in literary works. Sometimes the place of literary works is the battlefield. To follow the reflections of the concepts of war culture in the literary works provide important data for both literature and sociology. Ruhi of Baghdad and such leading figures of classical Turkish literature as Fuzuli, Baki, Taşlıcalı Yahya, Hayali Beg, Zati were influential in the 16th century. Ruhi has a thick divan volume. Having written ravishing love poems, is important as a poet in our literature in that his poetry raises its voice against social disruptions. Ruhi of Baghdad was a cavalry soldier belonging to the military class. Thanks to his profession, he participated in the war in the service of many large states, having the opportunity to see the different regions of the Ottoman geography, though born and raised in Baghdad. The battle fields set the scene in his poetry for his imagination. In addition, he mentions war instruments and their various meanings and many elements of war together as narrative elements. This study examines the elements of the Ottoman war culture in Ruhi’s poetry in four groups, highlighting them in his style of poetry.

Keywords:

Classical Turkish literature, Ruhi of Baghdad, War,

PDF

___

Ak, C. (2000). Bağdatlı Rûhî, hayatı, edebî kişiliği ve divanından seçmeler. Bursa: Gaye Kitabevi.
Ak, C. (2001). Bağdatlı Rûhî dîvânı karşılaştırmalı metin. c: 1-2. Bursa: Uludağ Üniversitesi Yayınları.
Akün, Ö. F. (1994). Divan edebiyatı. Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. c: 9. İstanbul: Diyânet Vakfı Neşriyât.
Banarlı, N. S. (2001). Resimli Türk edebiyatı tarihi. c: 1. İstanbul: MEB Basımevi.
Clausewitz, C. V. (1999). Savaş üzerine. (Çev.: H. Fahri Çelikel). İstanbul: Özne Yayınları.
Çetiner, A. (2003). 21. yüzyılda savaş stratejileri. İstanbul: Selis Kitaplar.
Devellioğlu, F. (2001). Osmanlıca-Türkçe ansiklopedik lûgat. 18. b. Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları.
Doğan, M. N. (2009). Eski şiirin bahçesinde. 4. b. İstanbul: Yelkenli Yayınevi.
Eliade, M. (2007). Dinsel inançlar ve düşünceler tarihi. c: 2. (Çev.: Ali Berktay). 2. b. İstanbul:Kabalcı Yayınevi.
Eralp, T. N. (1993). Tarih boyunca Türk toplumunda silâh kavramı ve Osmanlı İmparatorluğunda kullanılan silâhlar. Ankara: AKM Yayınları.
Ergin, M. (2002). Orhun abideleri. 29. b. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
Esrâr Dede. (2000). Tezkire-i şu’arâ-yı mevleviye. (Haz.: İlhan Genç). Ankara: AKM Yayınları.
Gibb, E. J. W. (1999). Osmanlı şiir tarihi. (Çev.: Ali Çavuşoğlu). c: 1-2 /3-4-5, Ankara: Akçağ Yayınları.
Göyünç, N. (1999). Kuruluş devrinde askerî teşkilât ve devşirme düzeni. Osmanlı. c: 6. (Edt.:Güler Eren). Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
Halaçoğlu, Y. (1995). XIV-XVII yüzyıllarda Osmanlılarda devlet teşkilât ve sosyal yapı. 2. b. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi
İlhan, S. (1999). Türk askerî kültürünün gelişmesi ‘kutsal ocak’. İstanbul: Ötüken Neşriyât.
İlin, M.-Segal, E. (2008). İnsan nasıl insan oldu. (Çev.: Ahmet Zekerya), 15. b. İstanbul: Say Yayınları.
İsen, M.-Kılıç F.-Aksoyak İ. H.-Eyduran, A. (2002). Şair tezkireleri. Ankara: Grafiker Yayınları.
Kabaklı, A. (2006). Türk edebiyatı. c: 2, 13. b. İstanbul: Türk Edebiyat Vakfı Yayınları.
Kurnaz, C. (1997). Divan edebiyatı yazıları. Ankara: Akçağ Yayınları.
Özcan, A. (2002). Osmanlı Devleti’nin askerî yapısı. Genel Türk Tarihi. c: 6. (Edt: Hasan CelâlGüzel, Ali Birinci). Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
Öztoprak, N. (2001). Rûhî. İstanbul: Timaş Yayınları.
Öztoprak, N. (2005). Rûhî’nin şiir anlayışı. Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi. (12). 101-136
Öztoprak, N. (2006). Rûhî’nin şair anlayışı. Osmanlı Araştırmaları: Mehmed ÇavuşoğluArmağanı. (28 / 4). 93-122.
Pakalın, M. Z. (2004). Osmanlı tarih deyimleri ve terimleri sözlüğü. c: 2-3. İstanbul: MEBBasımevi.
Pala, İ. (2002). Şairlerin dilinden. 3. b. İstanbul: L & M Yayıncılık.
Pala, İ. (2007). Ansiklopedik divân şiiri sözlüğü. 15. b. İstanbul: Kapı Yayınları.
Turan, O. (2003). Türk cihân hâkimiyeti mefkûresi tarihi-Türk dünya nizamının millî, islamîve insanî Esasları. 14. b. İstanbul: Ötüken Neşriyât.
Tzu-Sun. (2000). Savaş sanatı. (Çev.: Sibel Özbudun-Zeynep Ataman). 3. b. İstanbul: AnahtarKitaplar.
Yavuz, K. (1999). Osmanlı Devleti’nin kuruluş yılları şairlerinden olan Âşık Paşa’da ordu fikri ve alp tipi. Osmanlı. c: 9. (Edt.: Güler Eren). Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
Yücel, Ü. (1999). Türk okçuluğu. Ankara: AKM Yayınları.
Zuhayli, V. (1996). İslâm kukukunda savaş. (Çev.: İsmail Bayer). İstanbul: İhtar Yayıncılık.