Zâtî’nin Bütün Beyitlerinde Cinas Sanatını Kullandığı Bir Gazeli ve Ona Yazılan Nazireler

Süleymâniye Kütüphanesi Hasan Hüsnü Paşa 1031 numarada kayıtlı Mecmûʻa-iNezâ’ir, başlıklarında şairler hakkında muhtelif bilgilerin bulunduğu bir nazire mecmuasıdır.Toplamda 1495 gazelin yer aldığı mecmuanın 50b-100a sayfalarının incelendiği çalışmada302 gazelin değerlendirilmesi yapılmış, gazellerin tenkitli metni ortaya konulmuştur. Sözkonusu mecmuadaki gazellerin başlıklarında yer alan bilgiler kadar gazellerde kullanılansanatlar da dikkat çekicidir.Lafızla ilgili sanatlar içerisinde ses tekrarına ve benzeşmesine dayalı bir edebi sanat olancinas, söylenişleri ve yazılışları bir, anlamları ayrı iki kelimeyi bir arada kullanmaktır. Sözünbizzat kendisinin güzel olduğu şiirlerde, cinas sanatının doğal bir söyleyişle kullanılması şiiredeğer katar. Zorlanarak oluşturulan cinas, tek başına sözün değerini artırmaz.Elinizdeki çalışma, Zâtî’nin [ö. 1546] bütün beyitlerinde aynı ifadeler etrafında cinassanatını kullandığı bir gazeli ve Mecmûʻa-i Nezâ’ir’de ona yazılan nazireler hakkındadır. İkibölümden oluşan çalışmanın ilk bölümünde cinas sanatı üzerinde duruldu. İkinci bölümdeise Zâtî’nin bahsi geçen gazeli ve ona yazılan nazireler incelendi, gazellerin nesre çevirileriyapıldı, cinas sanatına konu olan ifadeler değerlendirildi.

One of Zâtî's Ghazel in Which He Used the Art of Pun and the Nazirahs Written to It

Registered in 1031 Hasan Hüsnü Pasha Süleymaniyah library, Mecmûʻa-i Nezâ’ir is a nazirah magazine with various information about poets in their titles. In this study which 50b100a leaves of the magazine were examined, which included 1495 ghazels in total, only 302 of them evaluated and the criticized text of the ghazels is presented. The arts used in ghazels are also remarkable as well as the information in the titles of ghazels in the magazine in question. Pun, a literary art based on sound repetition and affinity related to the word, means using two different words together whose meanings and spellings are same, but meanings are different. In poems where the word itself is beautiful, if the pun art has a natural saying it adds value to the poetry. The pun created by force doesn’t add a value of the word alone. The study in your hands, is about a ghazel in which Zâtî [d. 1546] used the art of pun around the same expressions in all couplets and nazirahs written in Mecmûʻa-i Nezâ’ir. It is focused on pun art in the first part of the study which consists of two parts. In the second part, the ghazel mentioned before and nazirahs written to them are examined and the ghazels were turned into prose and the expressions related to the art of pun were evaluated.

PDF

___

Ali Nâzimâ(2012). Muhtıra-i Belâgât. Ömer Zülfe. İstanbul: İz Yayıncılık. Aydemir, Yaşar - Halil Çeltik(2003). “Gazelde Cinaslı Çift Redif Kullanımı”. İlmî Araştırmalar. 16: 7-17.
Ayverdi, İlhan(2006). Asırlar Boyu Tarihi Seyri İçinde Misalli Büyük Türkçe Sözlük A-G, (1.C). İstanbul: Kubbealtı Neşriyat.
Ayverdi, İlhan(2006). Asırlar Boyu Tarihi Seyri İçinde Misalli Büyük Türkçe Sözlük H-N, (2.C). İstanbul: Kubbealtı Neşriyat.
Ayverdi, İlhan(2006). Asırlar Boyu Tarihi Seyri İçinde Misalli Büyük Türkçe Sözlük O-Z, (3.C). İstanbul: Kubbealtı Neşriyat.
Çavuşoğlu, Mehmet - M. Ali Tanyeri(1987). Zâtî Divanı (Edisyon Kritik ve Transkripsiyon) III. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
Dilçin, Cem(2009). Örneklerle Türk Şiir Bilgisi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Gıynaş, Kamil Ali(1017). Pervâne Bey Mecmuası. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü, Kültür Eserleri Dizisi-447.
Gümüş, Ahmet Kemal(2012). Mecmû’a-i Nezâ’ir (vr. 50b-100a) (Hasan Hüsnü Paşa No: 1031) İnceleme–Tenkitli Metin. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
Kavaklıyazı, Ahmet(2015). “15. Yüzyıl Şairlerinden Diyarbakırlı Halîlî’nin Şiirleri”. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi. 35: 1-88.
Kaya, Hasan(2019). “Zâtî’nin Gazellerinde Cinas Ustalığı”. Osmanlı Edebî Metinlerinin Anlam Dünyası Sempozyumu Bildiriler Kitabı. Mehmet Özdemir. Bilecik: Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Yayınları. 105-127.
Özmen, Mehmet(2001). Ahmed-i Dâî Divanı (Metin-Gramer-Tıpkı Basım) 1. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Saraç, Yekta(2007). Klâsik Edebiyat Bilgisi, Belâgat. İstanbul: 3F Yayınevi.
Tarlan, Ali Nihad(1968). Zâtî Divanı (Edisyon Kritik ve Transkripsiyon) I. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
Tarlan, Ali Nihad(1997). Necâtî Bey Divanı. İstanbul: MEB Yayınları.
Zülfe, Ömer(2011). “Biyografik Bilgiler Açısından İki Nazire Mecmuası”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. 4(18): 151-169.