Hacı Bektâş-ı Velî’nin Eserlerinde Geçen Akrabalık Adları

Bir dilde akrabalık adları o dildeki söz varlığı için önemli bir yer tutar. Bu durum Türk diliiçin de geçerli olmakla birlikte insan ilişkilerinin dile bir yansıması olarak da görülmelidir.Akrabalık insanların birbirleriyle olan ilişkilerinin belli bir yakınlığa göre konumunubildirmektedir. Dolayısıyla bir dildeki akrabalık ile ilgili söz varlığının çok olması o dil için birzenginlik olarak addedilmelidir. Toplumda sosyal paylaşımı, dayanışmayı ve yardımlaşmayı ayaktatutan unsur akrabalık bağlarıdır. Türk kültüründe akrabalık ilişkileri önemli bir yer tutmaktadır.Bu durum aynı zamanda sosyokültürel yapının ayakta kalmasını da sağlamıştır. Dil ve kültürbirbiriyle sıkı bir ilişki içerisinde olduğu için sosyokültürel yapı doğal olarak söz varlığına dayansımıştır. Türkçe akrabalık bildiren kelimeler açısından zengin bir dildir. Çünkü Türk toplumuakrabalık ilişkilerine ve geleneklerine oldukça değer vermiştir. İnsanların sosyal ilişkilere vekültürlerine son derece bağlı olması doğal olarak söz varlığını etkilemiştir. Çalışmada Hacı Bektâş-ıVelî’nin Makâlât, Velâyet-nâme, Fatihâ Tefsiri ve Besmele Tefsiri olmak üzere toplam dört eserindeyer alan akrabalık adlarının ortaya çıkarılmış ve bu noktada tarama yöntemi kullanılmıştır. Tespityöntemiyle akrabalık değerine sahip olan sözcükler belirlenmiştir. Sözcükler gruplandırma yöntemikullanılarak iki başlık altında toplanmış ve kategorize edilmiştir. Sonraki aşamada sözcükler,metindeki anlamına göre değerlendirilmiş olup metinde geçtiği yer ile birlikte cümle içindeverilmiştir. Cümlelerin ait olduğu metinlerin kısaltması ise cümlenin yanında belirtilmiştir. Tespitedilen sözcüklerin kullanım sıklıkları belirlenerek çıkarımlara ulaşmak hedeflenmiştir.

Kinship Names In The Works Of Hacı Bektâş-ı Velî

Kinship names in a language have an essential place in the vocabulary in that language. While this is also true for the Turkish language it should also be seen as a reflection of human relations to the language. Kinship reports the position of the relations of people with each other according to a certain proximity. Therefore the fact that there is a high word about kinship in a language should be considered as a wealth for that language. Kinship ties are the element that keeps social sharing solidarity and solidarity in society alive. Kinship relations have an important place in Turkish culture. This also enabled the sociocultural structure to survive. Since language and culture are in close relationship with each other the sociocultural structure is naturally reflected in the vocabulary. Turkish is a language rich in terms of reporting relatives. Because Turkish society has valued kinship relations and traditions. The fact that people are highly dependent on social relationships and cultures has naturally affected their vocabulary. In the study screening the kinship names in the four works of Hacı Bektâş-ı Velî’s articles such as Makâlât, Velâyet-nâme, Fatihâ Tefsiri and Besmele Tefsiri were revealed and screening method was used at this point. Words with kinship value were determined by the method of detection. Words were gathered and categorized under two headings using the grouping method. In the next stage the words were evaluated according to their meaning in the text and given in the sentence with the place in the text. The abbreviation of the texts to which the sentences belong is stated next to the sentence. It is aimed to reach inferences by determining the frequency of use of the detected words

PDF

___

Acar, Muhammed(2013). “Çağdaş Rus ve Türk Dillerinde Akrabalık Terimi Olarak Ana”. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi 1(2): 8-14.
Ayazlı, Özlem(2016). Eski Uygurca Din Dışı Metinlerin Karşılaştırmalı Söz Varlığı. Ankara: Türk Dil Kurumu Yay.
Aydın, Erhan(2014). Orhon Yazıtları. Konya: Kömen Yay.
Caferoğlu, Ahmet(2015). Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yay.
Clauson, Sir Gerard(1972). An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish. Oxford: The Clarendon Press.
Dilçin, Cem(1983). Yeni Tarama Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yay.
Duran, Hamiye(2007). Velâyet-nâme. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
Duran, Hamiye(2014). Besmele Tefsiri. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
Duran, Hamiye(2006). Makâlât. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
Eren, Hasan(1999). Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü. Ankara: Bizim Büro Basım Evi.
Ercilasun, Ahmet Bican(2016). Türk Kağanlığı ve Türk Bengü Taşları. Ankara: Dergâh Yay.
Gabain, Annemarie von(2003). Eski Türkçenin Grameri. çev. Mehmet Akalın, Ankara: Türk Dil Kurumu Yay.
Gömeç, Saadettin(2002). “Dîvânü Lügâti’t- Türk’te Akrabalık Bildiren Terimler”. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi 20 (32): 133-142.
Gülensoy, Tuncer(2007). Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü.
Güner, Nurhan(2013). “Kadınla İlgili Eski Türkçe Bir Kelime: Uragut”. Turkish Studies 8 (9): 2659-2669.
Karahan, Leyla(2009). “Türkçede Dinî Anlamlı Bazı Kişi Adlarını Ekle Değiştirme Geleneği”. Dil Araştırmaları Dergisi 4: 17-24.
Özcan, Hüseyin(2012). Hünkâr’ın Fatiha Tefsiri. İstanbul: Ufuk Yay.
Özden, Muharrem(2017). “Trakya Ağızlarında Bulunan Akrabalık Adları Üzerine Bir Tasnif Çalışması”. Sosyal Bilimler Dergisi 4(10): 260-281.
Öztürk, Nurettin(2002). “Ahilik Teşkilatı ve Günümüz Ekonomisi, Çalışma Hayatı ve İş Ahlakı Açısından Değerlendirilmesi”. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 7: 1-12.
Parlatır, İsmail(2014). Osmanlı Türkçesi Sözlüğü. Ankara: Yargı Yayınevi.
Sŏng, Lı Yong(1999). Türk Dillerinde Akrabalık Adları. İstanbul: Simurg Yay.
Şirin, Hatice(2016). Eski Türk Yazıtları Söz Varlığı İncelemesi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yay.
Tietze, Andreas(2002). Tarihi ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lügati. İstanbul: Simurg Yayıncılık.
Yavuz Serdar(2013). “Dîvânü Lügâti’t-Türk’teki Akrabalık Adları ve Bu Adların Türkiye Türkçesi Ağızlarındaki Karşılıkları”. Ekev Akademi Dergisi 17 (56): 345-360.
Yavuz Serdar(2013). “Türkiye Türkçesi Ağızlarında Akrabalık Adları”. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 23 (2): 71-91.
Yıldırım, Abdullah(2020). “Yenisey Yazıtlarında Akrabalık Adları”. Tarih Okulu Dergisi 13 (46): 1763-1783.