Mehmed (Şair) Eşref'in Şiirlerinde Melâmilik Anlayışının İz Düşümleri

Melâmilik, hicri III. yüzyılda Horasan bölgesinde ortaya çıkıp daha sonra bütün İslam dünyasında yaygınlık kazanan bir tasavvuf anlayışıdır. Melamet konusu bir tasavvuf terimi ve tasavvuf akımı olarak birbiriyle bağlantılı olmakla birlikte iki ayrı düzlemde ele alınabilir. Melâmet ve Melâmetî terimlerinin kavramsal çerçevesi Allah tarafından sevilmek, Allah'ı sevmek, O'nun yolunda nefisle mücahede etmek ve bu mücahede sırasında kendisini kınayanların kınamasından korkmamak şeklinde tanımlanır. (Azamat 2004: s. 24) Bu çalışmada, Şair Eşref'in Ömer Faruk Huyugüzel ve Şerife Çağın'ın ortak çalışması olan “Eşref Bütün Eserleri” adlı kitapta yer alan şiirleri esas alınmıştır. Şair Eşref'in Melamiliğe ve Melâmete dair bilgisi ve ondaki düşünceleri oluşturan yönleri, şiirlerinden verilecek örneklerle anlaşılabilir. Bütün şiirleri okunduğunda görülecektir ki Şair Eşref, edebî gücünün yanında dinî konularda da bilgili bir kişidir. Ancak ondaki Melâmetiliği anlayabilmek için onun şiirlerindeki “kabuk” yani “kusur unsurlarını” tespit etmek gerekir. Bu tespit aynı zamanda incelemenin temel dayanak noktasını oluşturur.
Anahtar Kelimeler:

Eşref, Melâmilik, Şiir

THE NOVELTY OF BIOGRAPHY TERMINOLOGY IN THE LIGHT OF SALIM’S BIOGRAPHY

Divan Literature which produced works in several fields from late 13th century to the second half of 19th century went through a peak period in 16th century when it was enlivened by many poets besides reaching maturity in terms of richness in form, content and harmony. To leave his individual mark, while still following the tradition each poet somehow differed in terms of articulation, tone, imagination, poetic theme and vocabulary. The different trends in these aspects brought novelty to these poets. Poet biographies which are literary, social, political, economic and cultural documents of the time are the basic sources which we can rely on in shedding light on these aspects of the poets. In this paper, we attempt to specify the terms and phrases which define novelty in Salim Efendi’s “Biography of Poets”, and to reach a conclusion based on the considerations about the criteria of novelty. 

___

  • Azamat Nihat (2004). “Melâmet”. İslam Ansiklopedisi. C. 29. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 24-25.
  • Bolat, Ali (2011). Bir Tasavvuf Okulu Olarak Melâmetîlik. İstanbul: İnsan Yay.
  • Gölpınarlı Abdülbaki (2011). Melâmilik ve Melâmiler. (Tıpkıbasım) İstanbul: Milenyum Yay.
  • Çağın Şerife (2007). Bir Hiciv Ustası Şair Eşref. İstanbul: Dergâh Yay.
  • Harmancı, M. Esat (2018). "Melâmet Karşısında Kaygusuz Abdâl", Divan Edebiyatı
  • Huyugüzel, Ömer Faruk - Şerife Çağın (2006). Eşref Bütün Eserleri. İstanbul: Dergâh Yay.
  • Pala İskender (1999). Ansiklopedik Divân Şiiri Sözlüğü. İstanbul: Ötüken Yay.
  • Sunar Cavit (1975). Melâmilik ve Bektaşîlik. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
  • Tanrıbuyurdu Gülçin 2009). “Mevlânâ'nın Mesnevîsi'nde Melâmilik, Kalenderîlik ve Rindlik İle İlgili Çağrışımlar”. Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi. 20: 143-164.