Eski Türk Yazısıyla Kâğıda YazılmışRunik Metinlerde İleri Ögeler

Eski Türk yazısı, taşlara işlenmenin yanı sıra kâğıtlar üzerine de yazılmıştır. Eski Türk yazısıyla yazılmış el yazmaları, eski Türk yazıtlarından kimi farklılıklar içermektedir. Bu yazmalardaki kimi dil bilgisel yapılar, anlamsal çağrışımlar, anlatım yöntem ve teknikleri ile bağlam içerisinde geçen sözcükler, söz konusu farklılıkları oluşturan kimi unsurlardır. Farklılıklarının yanında, yazıt ve el yazmaları ortak unsurlar barındırmaktadır. Bu ortaklıklar bağlamında el yazmalarının söz varlığı açısından incelenmesi, bu yazmaların anlaşılmasında katkılar sunmaktadır. Kimi türemiş sözcüklerin kök biçimlerinin tespiti, bu noktada önemli bir konudur. El yazmalarının yazarları, türemiş biçimlerini kullandıkları sözcüklerin kök biçimlerinden haberdardılar. Bu tip kök biçimleri bağlam içerisinde yer almayıp türemiş biçimleri bulunan yapılara ileri öge denilmektedir. Bu yazıda, el yazmalarında görülen ileri ögeler tespit edilecektir. Bu tespit, el yazmalarının yazıtlar ile söz varlığı açısından ortaklık ve bağlantılarının saptanmasına katkılar sunacaktır. Kök biçimlerin saptanması, el yazmalarının söz varlığı açısından zenginliğini anlamakta önemli bir yere sahiptir. Yapılan bu çalışmada, gövde biçim olarak belirlenen yapılar kök biçime ulaşıncaya kadar yapısal ve anlamsal açıdan çözümlenecektir. Yazıda ayrıca üzerinde durulan sözcüklerin etimolojik açıklamaları yapılmış olacaktır.

Forward Elements in Runic Texts Written on Paper with Old Turkic Script

The old Turkic script was written on paper as well as on stones. The manuscripts written inthe old Turkic script contain some differences from the old Turkic inscriptions. Some grammaticalstructures, semantic associations, expression methods and techniques, and words used in context inthese manuscripts are some of the elements that make up these differences. Besides their differences,inscriptions and manuscripts have common elements. Examining the manuscripts in terms ofvocabulary in the context of these partnerships contributes to understanding these manuscripts. Atthis point, determining the root forms of some derived words is an important issue. The authors ofthe manuscripts were aware of the root forms of the words in which they used their derived forms.Although this type of root forms are absent in the context, structures with derived forms are calledforward element. In this article, forward elements seen in the manuscripts will be determined. Thisdetermination will contribute to determining the partnership and connections of the manuscripts interms of vocabulary with inscriptions. The determination of root forms has an important place inunderstanding the richness of the manuscripts in terms of vocabulary. In the study, the structuresdetermined as derived forms will be analyzed structurally and semantically until they reach the rootform. In addition, etymological explanations of the mentioned words will be made.

PDF

___

Aksan, D. (1989). Lengüistik verilere göre Türk yazı dilinin yaşı konusunda değerlendirmeler. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı - Belleten, 1989 (37), 323-329.
Aksan, D. (2004). Türkçenin söz varlığı. Engin Yayınları.
Aksan, D. (2017). Türkçenin gücü. Bilgi Yayınları.
Arat, R. R. (1979). Kutadgu Bilig I metin. Türk Dil Kurumu Yayınları.
Arat, R. R. (1991). Eski Türk şiiri. Türk Tarih Kurumu.
Aydemir, H. (2015). Yılan sözcüğünün etimolojisi üzerine bir not. Mirsultan, Aysima - Tursun Aydın, Mihriban - Aydın, Erhan (Eds.), Eski Türkçeden Çağdaş Uygurcaya (s. 43-51). Kömen Yayınları.
Aydın, E. (2017). Orhon yazıtları Köl Tegin, Bilge Kağan, Tonyukuk, Ongi, Küli Çor. Bilge Kültür Sanat Yayınları.
Aydın, E. (2018a). Uygur yazıtları. Bilge Kültür Sanat Yayınları.
Aydın, E. (2018b). Şine Usu yazıtının Türk dili araştırmalarındaki yeri ve önemi üzerine. Türk Kültürü Araştırmaları Dergisi, XI (1), 1-10.
Aydın, E. (2019). Sibirya’da Türk izleri. Yenisey yazıtları. Kronik Kitap.
Bang Kaup, W. & Gabain, A. (1930). Türkische Turfantexte III, der große hymnus auf Mani. Verlag der Akademie der Wissenschaften.
Caferoğlu, A. (2015). Eski Uygur Türkçesi sözlüğü. Türk Dil Kurumu Yayınları.
Clauson, S. G. (1972). An etymological dictionary of pre-thirteenth-century Turkish. Oxford University.
Doerfer, G. (1963-1975). Türkische und Mongolische elemente im Neupersischen I-IV. Akademie der Wissenschaften und der Literatur, Veröffentlichungen dr orientalischen Kommission 19.
Ercilasun, A. B. & Akkoyunlu, Z. (2015). Kâşgarlı Mahmud Dîvânu Lugâti’t-Türk giriş - metin - çeviri - notlar - dizin. Türk Dil Kurumu Yayınları.
Erdal, M. (1991). Old Turkic word formation: A functional approach to the lexicon, III. Otto Harrassowitz.
Gabain, A. (1988). Eski Türkçenin grameri (Mehmet, Akalın Çev.). Türk Dil Kurumu Yayınları.
Gül, B. (2016). Eski Türkçe tarıgçı ‘tarımcı, ekinci’ adı üzerine. Türkbilig, 32, 85-96.
Gülensoy, T. (2007). Türkiye Türkçesindeki Türkçe sözcüklerin köken bilgisi sözlüğü. Türk Dil Kurumu Yayınları.
Kaya, C. (1994). Uygurca Altun Yaruk, giriş, metin ve dizin. Türk Dil Kurumu Yayınları.
Kormuşin, I., Mozioğlu, E., Alimov, R., Yıldırım, F. (2016). Yenisey-Altay-Kırgızistan yazıtları ve kağıda yazılı runik metinler. BilgeSu Yayınları.
Nalbant, M. V. (2013). Yarlıg sözcüğü üzerine yeni bir köken bilgisi denemesi. Turkish Studies, 8 (9), 327-341. DOI: 10.7827/TurkishStudies.4994
Röhrborn, K. M. (1977). Uigurisches wörterbuch. sprachmaterial der vorislamischen Türkischen texte aus zentralasien, lieferung I, a-agrıg. Franz Steiner Verlag GMBH.
Sertkaya, O. F. (1994). Kâğıda yazılı Göktürk metinleri ve kâğıda yazılı Göktürk alfabeleri. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı - Belleten, 38 (1990), 167-181.
Tekin, Ş. (1976). Uygurca metinler II, Maytrısimit. Sevinç Matbaası.
Tekin, Ş. (2001). İştikakçının köşesi Türk dilinde kelimelerin ve eklerin hayatı üzerine denemeler. Simurg Yayınları.
Tekin, T. (2003). Orhon Türkçesi grameri. TDAD.
Tekin, T. (2019). Irk Bitig eski Uygurca fal kitabı. Türk Dil Kurumu Yayınları.
Tezcan, S. (1981). Kutadgu Bilig dizini üzerine. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı - Belleten, XLV/2 (178), 23-78.
Tıbıkova, L. N., Nevskaya, I. A., Erdal, M. (2012). Katalog drevnetyurkskih Runiçeskix pamyatnikov gornogo Altaya. Gorno-Altaysk Gosudarstvennıy Universitet.
Uçar, E. (2020). Eski Türkçe ulug’un ‘büyük’ yapısı üzerine. Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 2, 23-34.
Yıldırım, F. (2017). Irk Bitig ve Orhon yazılı metinlerin dili. Türk Dil Kurumu Yayınları.
Yıldız, H. (2011). Yakutçayla tanıklanabilen hapax legomenon’lar. International Journal of Central Asian Studies, 15, 21-43. DOI: 10.7816/sad-02-05-03
Zieme, P. (1985). Buddhistische stabreimdichtungen der Uiguren, (Berliner Turfantexte XIII). Akademie Verlag.