Karaçelebi-zâde Abdülazîz Efendi’ninSüleymân-nâmesi’ndeki ÂlimBiyografilerinin Anlatım Özellikleri

Karaçelebi-zâde Abdülazîz Efendi’nin yazdığı Süleymân-nâme sadece tarih eseri olarak değerlendirilemeyecek özelliklere sahiptir. Kaynakların anlatımının hoş olduğu, süslü bir anlatıma sahip olduğu gibi değerlendirmelerle ele aldığı eser, Kanûnî Sultan Süleymân’ın tahta çıkışından ölümüne kadar olan olayları anlatır. Bunun yanında Kanûnî devri vezirler ve ulemânın hayatlarından da bahsedilen 17. yy.da yazılmış tek Süleymân-nâmedir. Çalışmada eserin son bölümü olan ulemâ biyografileri, anlatım özellikleri ve biyografilerin bilgiyi sunma biçimi bakımından incelenmiştir. Biyografilerde Osmanlı âlimlerinin hayatları kısa, orta uzun yazılarla anlatılmıştır. Bilginin sunulma biçimleri ve anlatım biçimleri olarak iki ana başlıkta incelenen biyografilerin birbirlerinden farklı olup olmadığı sogulanmıştır. Böylelikle eserin tamamının bir bütün olarak aynı anlatım biçimi ile yazılıp yazılmadığına karar verilecektir. Bu eser bağlamında, eser içinde veya bölümlerinde farklı anlatım biçimleri varsa eserin tamamının belirli, tek bir üslup ile yazıldığını ifade etmenin doğru olup olmadığı ile ilgili görüşler sunulacaktır. Bu görüşler ışığında klasik Türk edebiyatı mensur eserleri için sade, orta, süslü tabirlerinin kullanımı sorgulanacaktır.

Biography in Classical Turkish Prose: Narrative Characteristics of the Biographies of Scholars in Karaçelebi-zâde Abdülazîz Efendi's Süleyman-name

Süleymân-nâme written by Karaçelebi-zâde Abdülazîz Efendi, has features thatcannot be evaluated only as a historical work. The work, which is handled with evaluationsas well as having a pleasant narration and an ornate narrative, tells the events from theenthronement of Kanuni Sultan Süleyman until his death. In addition, it is the onlySüleyman-name written in the 17th century, which also mentions the lives of viziers andscholars of the Kanuni period. In the study, the biographies of the scholars, which are thelast part of the work, were examined in terms of their narrative features and the way thebiographies presented the information. In the biographies, the lives of Ottoman scholars aredescribed in short and medium length texts. It was questioned whether the biographies,which were examined under two main headings as the forms of presentation of informationand the forms of expression, differ from each other. Thus, it will be decided whether thewhole work is written as a whole with the same narrative style. In the context of this work,opinions will be presented about whether it is correct to state that the whole work waswritten in a certain, single style, if there are different forms of expression in the work and itsparts. In the light of these views, the use of plain, medium, ornate terms for prose works ofclassical Turkish literature will be questioned.

PDF

___

Ahmet Refik (2013). Alimler ve sanatkarlar. Der. M. Necip Yılmaz, Büyüyen Ay.
Aksoyak, İ. H. (2010). Eski Türk edebiyatında nesir üzerine bazı belirlemeler. Aynur, Hatice (ed.) Nesrin inşâsı (s.58, 59). Turkuaz Yayınları.
Babinger F. (1978). Abdülazîz Efendi. İA I, s. 64-65.
Babinger F. (1992). Osmanlı tarih yazarları ve eserleri. Çev. Prof. Dr. Coşkun Üçok, Kültür Bakanlığı Yayınları.
Bursalı Mehmet Tahir. (1333). Osmanlı müellifleri III. Matbaa-i Âmire s. 121.
İnehan-zâde Mehmet Nâil Tuman (2001). Tuhfe-i Nâilî II. Haz: Cemal KurnazMustafa Tatcı, Bizim Büro Yayınları, s. 673.
İz, F.. (1996). Eski Türk edebiyatında nesir. Akçağ Yayınları.
Karaçelebi-zâde Abdülazîz. (1248). Süleymân-nâme. Bulak Matbaası.
Kâtip Çelebi. (2007). Keşfü’z-zünûn. çev. Rüştü Balcı, Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Kaya, N. (2001). Karaçelebizade Abdülazîz Efendi. TDVİA 24, s.381-383 . Kaya, N. (2003). Ravzatü’l-Ebrâr Zeyli tahlil, metin. TTK Yayınevi. Kur’an-ı Kerim 3.0. https://kuran.diyanet.gov.tr
Mehmet Süreyya, Sicill-i Osmânî I. Akt: Seyit Ali Kahraman, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, s. 99.
Özgül, İ. (2010). Karaçelebi-zâde Abdülazîz Efendi’nin Ravzatü’l-Ebrâr adlı eseri (1299?-1648) tahlil ve metin. Tez no: (263959) [Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/ UlusalTezMerkezi/giriş.jsp
Pakalın, M. Z. (1983). Osmanlı tarih terimleri ve deyimleri sözlüğü. MEB Yayınları.
Tietze, A. (2010). Gelibolulu Âli’nin düzyazı biçemi. Aynur, Hatice (ed.) Nesrin inşâsı (s. 195). Turkuaz Yayınları.
Ünver, İ. (1993). Çevriyazıda yazım birliği üzerine öneriler. Türkoloji Dergisi XI (1), s.51-89.
Yıldırım, N. (2005). Kara Çelebi-zâde Abdülazîz Efendi’nin Zafer-nâme adlı eseri (Tarihçe-i Feth-i Revân ve Bağdad) tahlil ve metin. Tez no: (188588) [Yüksek Lisans Tezi, Mimar Sinan Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/ UlusalTezMerkezi/giriş.jsp