Özlem POYRAZ, Merve ÖNER, Seyfettin ÖVÜNÇ

Gayrimüslimlere Uygulanan Ağır Ceza Türleri: 37 Numaralı Kalebent Defteri Örneği

Çok geniş bir coğrafyada hüküm süren Osmanlı Devleti’nin farklı din, dil ve millet unsurlarını tek bir çatıaltında asırlarca yönettiği bilinmektedir. II. Mahmut döneminde ise siyasi, sosyal ve iktisadi anlamdaçalkantılı bir süreçten geçilmiştir. Buna rağmen devlet-toplum ilişkisinin korunmasına ehemmiyet verilmiştir.Bu ilişkinin korunmasına yönelik kanunnameler oluşturulmuş; usûl ve kaidelerin ihlal edildiği durumlarda isesuçlular millet ayrımına gidilmeksizin cezalandırılmıştır. Bu araştırmanın amacı, 37 Numaralı KalebentDefteri’nin gayrimüslimlere yönelik hükümlerinden yola çıkarak uygulanan ağır ceza türlerinin tespitiniyapmak ve dönemin ağır ceza anlayışına dair sistemi ortaya çıkarmaktır. Suç ile suçlu profilinin ortayaçıkarılmasında, gayrimüslimler arasındaki suç eğiliminin aydınlatılmasında kalebent defterleri ayrı bir önemibulunmaktadır. Araştırma, 1823-1826 yılları arasında sınırlandırılmıştır. Gayrimüslimlere yönelik uygulanancezalar sürgün, ikamet, kalebent, manastırbent, palankabent ve kürek cezaları olarak tasniflenmiştir. Cemaatliderlerinin cezalandırmalardaki etkisi ve Müslim-gayrimüslim suçluluk oranları da incelenmeye tabi tutulansorulardan olmuştur. Gayrimüslimlerin yoğunluklu olarak ayinlere mugayir hareket suç çeşidini işlediğibulgusuna ulaşılmıştır.

Heavy Penalties’ Types of Non-Muslims: For Example of 37 Numbered Kalebent Book

It is known that the Ottoman Empire, which ruled over a wide geography, different religious, languages and nationalities under one roof for centuries. When it comes to IInd Mahmut period, the state is going through troubled process for political, social and economic process. Despite this, emphasis has been placed on the preservation of the state-society relationship. Legislative laws have been created to protect this relationship and in cases where the rules and procedures were violated, the criminals were punished without making any distinction between nations. The aim of this research is to determine the types of heavy penalties applied only to non-Muslims, based on the provisions of 37 Numbered Kalebent Book and has been determined as revealing the system of severe punishment of the period. Kalebent boks have an special importance in determining the profile of crime and criminal and illuminating the crime trend among non-Muslims. The research was limited between 1823-1826 years. The punishments imposed on non-Muslims are classified as exile, residence penalty, fortress, monastic punishment, military castle and penal. The impact of community leaders on punishments and Muslim or non-Muslim guilt rates were also among the questions that were examined. It has been found that non-Muslims mostly commit the crime of acting unlike rituals.

PDF

___

Acehan, A. (2008). Osmanlı Devleti’nin sürgün politikası ve sürgün yerleri. Uluslararası Sosyal Arastırmalar Dergisi, 1(5), 12-29.
Akgündüz, A. (2006). Osmanlı kanunnameleri ve hukukî tahlilleri / Osmanlı hukukuna giriş ve fatih devri kanunnameleri (Cilt 1). İstanbul: OSAV.
Akgündüz, A. (1991). Osmanlı kanunnameleri ve hukuki tahlilleri / Yavuz Sultan Selim devri kanunnameleri (Cilt III). İstanbul: OSAV.
Avcı, M. (2002). Osmanlı uygulamasında infazı özellik gösteren hapis türleri: kalebentlik, kürek ve prangabentlik. Yeni Türkiye Dergisi Türkoloji ve Türk Tarihi Araştırmaları Özel Sayısı, III(45), 128-148.
Baytimur, S. O. (2011). Osmanlı Devleti'nde hapis ve sürgün cezaları (1791-1808). Doktora Tezi. Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ.
BOA (T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi), A.DVNS.KLB.D., nr. 37 (Divan-ı Hümayun Defterleri Kataloğu, Kalebend Defterleri)
Çeribaş, V. (2018). 33 numaralı kalebend defteri (s.1-133/H-1227-1229/M-1812-1814). Yüksek Lisans Tezi.Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, İstanbul.
Ergin, K. (2016). Osmanlı Devleti'nde kanunnamelerden nizamnamelere geçiş. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, (39), 1-26.
Erim, N. (1984). Osmanlı İmparatorluğunda kalebentlik cezası ve suçların sınıflandırılması üzerine bir deneme. Osmanlı Araştırmaları, 4, 79-88.
Gökçen, A. (1987). Tanzimat dönemi Osmanlı ceza kanunları ve bu kanunlardaki ceza müeyyideleri. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Güneş, G. A. (2015). Osmanlı Devleti'nin gayrimüslimlere bakışı ve klasik dönem millet sistemi. Sosyal ve Kültürel Araştırmalar Dergisi, 1(2), 1-30.
Halaçoğlu, Y. (2014). XVIII. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğunda iskan siyaseti ve aşiretlerin yerleştirilmesi. Ankara: TTK Yayınları.
Heyd, U. (1984). Osmanlı ceza hukukunda kanun ve şeriat. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (26), 633-652.
Koç, Y., ve Tuğluca, M. (2006). Klasik dönem Osmanlı ceza hukukunda yargılama ve toplumsal yapı. Türk Hukuk Tarihi Araştırmaları, (2), 7-24.
Köksal, O. (2006). Osmanlı hukukunda bir ceza olarak sürgün ve iki Osmanlı sultanının sürgünle ilgili Hatt-ı Hümayunları. Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, (19).
Poyraz, Ö. (2017). Abdülmecid döneminde gayrimüslimlere verilen bireysel nefy (sürgün) cezaları. O. Köse (Ed.) İçinde Geçmişten Günümüze Göç (Cilt 1) (ss. 265-284) Samsun: Canik Belediyesi Kültür Yayınları.
Poyraz, Ö. (2020). Abdülmecid dönemi hürriyet bağlayıcı ve kısıtlayıcı ceza uygulamalarına dair bir inceleme. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, (43), 497-518.
Sami, Ş. (2012). Kamus-i Türki. Balıkesir: Altınpost Yayınevi.
Saydam, A. (1999). Osmanlı medeniyeti tarihi. Tabzon: Derya Kitabevi.
Taner, T. (1940). Tanzimat devrinde ceza hukuku. İçinde Tanzimat 1 (ss. 221-232). İstanbul: Maarif Matbaası.
Tellan, E. B. (2019). Osmanlı araştırmalarında yeni kaynakların tarih yazımına katkıları: Manastırbend örneği. Tarih Yayımı Dergisi, 1(2), 171-190.
Uz, R. (2018). Osmanlı tarih çalışmalarında kalebent defterlerinin rolü. İçinde Tarihin Peşinde Bir Ömür (Abdülkadir Özcan’a armağan), (ss. 447-464). İstanbul: Kronik Kitap
Ünal, M. A. (2011). Osmanlı tarihi sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yayınları.
Yakut, E. (2006). Tanzimat dönemine kadar osmanlı hukukunda ta'ziri gerektiren suçlar ve cezaları. Türk Hukuk Tarihi Araştırmaları, (2), 25-40.
Yurtseven, Y. (2001). Klasik dönem Osmanlı ceza hukukunda ta'zir suç ve cezaları. Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 4(3-4), 265-292.