Çevrecilik ve siyasal ekoloji üzerine ontolojik ve epistemolojik bir mukayese

Bu çalışmanın konusu; Türkiye’de sosyal bilimler genelinde siyaset bilimi ve siyaset felsefesi özelinde çevrecilik ve siyasal ekoloji üzerine yapılan akademik çalışmalarda çevrecilik ve siyasal ekoloji kavramlarının birbirlerine ilişik olarak aynılaştırılan veya özdeşleştirilen kullanımlarının eleştirel bir değerlendirmesini yapmaktır. Bu bağlamda çalışmanın amacı da çevrecilik ve siyasal ekoloji kavramlarının ontolojik, epistemolojik ve paradigmatik farklılıklarını çözümlemek; nedensellik, amaçsallık, söylem ve pratik itibariyle ayrımını yapmak ve birbirlerinden farklı muhteviyata sahip olduklarını ortaya koymaktır. Kesişim kümesinde doğa kavramının yer aldığı çevrecilik ve siyasal ekoloji kavramlarının doğa anlayışı epistemolojik ve ontolojik olarak birbirlerinden farklıdır. Çevrecilik düşüncesi, antroposentrik ontolojinin ve Newton fiziğinin epistemolojisinin bir ürünüyken; siyasal ekoloji düşüncesi, ekosentrik ontoloji ve kuantum fiziğinin epistemolojisinin bir ürünüdür. Bu doğrultuda çevrecilik, “çevre” olarak tanımladığı doğayı teknik ve yönetsel reformlarla çevre sorunlarının çözülebileceği sürdürülebilir endüstriyel bir kaynak olarak görürken; siyasal ekoloji, “ekosistem” olarak tanımladığı doğayı toplumsal yapının değişimiyle ekolojik sorunların çözülebileceği ve insanın bir parçası olduğu holistik bir bütün olarak görmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Çevrecilik, Siyasal Ekoloji, İnsan ve doğa ilişkisi

An ontological and epistemological comparison of environmentalism and political ecology

This study’s subject is to critically evaluate the usages of environmentalism and political ecology, which are similarized or identified with each other, generally in social sciences and particularly in political science and political philosophy on environmentalism and political ecology in Turkey. In this context, the study aims to analyze the ontological, epistemological, and paradigmatic differences between environmentalism and political ecology concepts, to make a distinction in terms of causality, teleology, discourse, and praxis and prove that they have different contents from each other. The nature understanding of environmentalism and political ecology, whose intersection set is the concept of nature, are different from each other epistemologically and ontologically. While environmentalism is a product of the anthropocentric ontology and epistemology of Newtonian physics, political ecology is a product of ecocentric ontology and the epistemology of quantum physics. Accordingly, environmentalism sees nature, which it defines as “environment,” as a sustainable industrial resource where environmental problems can be solved with technical and managerial reforms; political ecology sees nature, which it defines as an “ecosystem,” as a holistic whole where ecological problems can be solved by changing the social structure, and human beings are a part of it.

Keywords:

Environmentalism, political ecology, human and nature relationship,

PDF

___

Ağaoğulları, M. A. ve Köker, L. (2008). Tanrı devletinden kral-devlete (5. Baskı). Ankara, İmge Kitabevi.
Akyüz, R. Ö. (2000). Kuantum kuramı ve belirlenimcilik. TÜBİTAK Bilim ve Teknik Dergisi, Sayı, 395, ss. 36-38.
Arslan, İ. (2012). Çağdaş doğa düşüncesi. İstanbul, Küre Yayınları.
Ball, T. (2013). Yeşil politik teori. T. Ball ve R. Bellamy (Ed.), 20. yüzyıl siyasal düşünceler tarihi içinde (ss. 554-569). İstanbul, Babil Yayınları.
Baş, İ. M. (2001). Sosyal bilimler ve ekoloji, T. Bora, S. Sökmen ve K. Şahin (Ed.), Sosyal bilimleri yeniden düşünmek (2. Baskı) içinde (ss. 209-220). İstanbul, Metis Yayınları.
Baxter, W. F. (1974). People or penguins, s. the case for optimal pollution. New York, Columbia University Press.
Benhabib, S. (2010). Modernlik ve eleştirel kuramın çıkmazları. (S. Akkanat Çev.), H. E. Bağce (Ed.). Frankfurt okulu (3. Baskı) içinde, (ss. 83-110). Ankara, Doğu Batı Yayınları.
Bookchin, M. (1996). Ekolojik bir topluma doğru, (A. Yılmaz Çev.). İstanbul, Ayrıntı Yayınları.
Bookchin, M. (2013). Toplumsal ekoloji ve komünalizm, (F. D. Elhüseyni Çev.), İstanbul, Sümer Yayıncılık.
Castells, M. (2013). Enformasyon çağı, s. ekonomi, toplum ve kültür cilt, s. 2, Kimliğin gücü (2. Baskı), (E. Kılıç Çev.). İstanbul, s. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Cerit Mazlum, S. (2014). Çevrecilik ve çevre hareketleri. B. Kartal ve B. Kümbetoğlu (Ed.), Yeni toplumsal hareketler (3. Baskı) içinde (ss. 207-239). Eskişehir, Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayınları
Cevizci, A. (2011). Felsefe tarihi (3. Baskı). İstanbul, Say Yayınları.
Collingwood, R. G. (1999). Doğa tasarımı, (K. Dinçer Çev.). Ankara, İmge Kitabevi Yayınları.
Çoban, A. (2002). Çevreciliğin ideolojik unsurlarının eklemlenmesi. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, Cilt: 57, Sayı, 3, ss. 3-30.
Çoban, A. (2012). Çevreciliğin ideolojik unsurlarının eklemlenmesi, O. İmga ve H. Olgun (Ed.), Yeşil ve siyaset içinde (ss. 61-94). Ankara, Lotus Yayınevi.
Çoban, A. (2018). Çevrecilik. G. Atılgan ve E. A. Aytekin (Ed.), Siyaset bilimi, s. kavramlar, ideolojiler, disiplinler arası ilişkiler (7. Baskı) içinde (ss. 455-473). İstanbul, Yordam Kitap.
Dalton, R. J. (1993). The environmental movement in Western Europe. Environmental politics in the international arena, s. movements, parties, organizations, and policy, Sheldon Kamieniecki (Ed.) in (pp. 41- 68). Albany, State University of New York Press.
Des Jardins, J. R. (2006). Çevre etiği, çevre felsefesine giriş. (R. Keleş Çev), Ankara, s. İmge Kitabevi.
Dereli, T. (1994). Kuantum kozmolojileri. TÜBİTAK Bilim ve Teknik Dergisi, Sayı, 325, ss. 20-21.
Dobson, A. (1993). Ecologism. Contemporary political ideologies, Roger Eatwell and Anthony Wright (Ed.) in (pp. 216-238). London, Printer Publishers.
Erkan, H. (2012). Temel teknolojik paradigmal kaymalardan sosyal bilimlere yansımalar, Sosyoloji Konferansları Dergisi, Sayı, 45, ss. 125-148.
Ertürk, A. (2012). Kaos kuramı, s. yönetim ve eğitimdeki yansımaları. Kastamonu Eğitim Dergisi. Cilt, 20, Sayı, 3, ss. 849-868.
Fırat, A. S. (2003). Çevre etiği kavramı üzerine yeniden düşünmek. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, Cilt, 58, Sayı, 3, ss. 105-144.
Garrard, G. (2017) Ekoeleştiri, ekoloji ve çevre üzerine kültürel tartışmalar (2. Baskı). (E. Genç Çev.), İstanbul, Kolektif Kitap.
Görür, G. (2011). Temel ekolojik kavramlar. S. Dökmen (Ed.), Genel ekoloji (2. Baskı) içinde (ss. 1-20). Ankara, Nobel Akademik Yayıncılık.
Gür, H. (1989). Kuantum fiziği çağı. TÜBİTAK Bilim ve Teknik Dergisi, Sayı, 256, ss. 4-8.
Heywood, A. (2007). Siyaset, (B. B. Özipek Çev.). Ankara, Adres Yayınları.
Heywood, A. (2010). Siyasi ideolojiler (2. Baskı), (Ş. Akın vd. Çev.). Ankara, Adres Yayınları.
Heywood, A. (2014). Küresel siyaset (3. Baskı), (N. Uslu ve H. Özdemir Çev.), Ankara, Adres Yayınları.
Heywood, A. (2018). Küresel siyaset (5. Baskı), N. Uslu ve H. Özdemir Çev.). Ankara, BB101 Yayınları.
Heywood, A. (2020). Siyasetin ve uluslararası ilişkilerin temel kavramları (5. Baskı), (F. Bakırcı Çev.). Ankara, Felix Kitap.
Horkheimer, M. (2005). Akıl tutulması (6. Baskı), (O. Koçak Çev.). İstanbul, Metis Yayınları.
İmga, O. (2012). Murray Bookchin ve sosyal ekoloji. O. İmga ve H. Olgun (Ed.), Yeşil ve siyaset içinde (ss. 136-151). Ankara, Lotus Yayınevi.
İmga, O ve Olgun, H. (2012). Sunuş, O. İmga ve H. Olgun (Ed.), Yeşil ve siyaset içinde (ss. 7-9). Ankara, Lotus Yayınevi.
Keleş, R. (1998). Kentbilim terimleri sözlüğü (2. Baskı). Ankara, İmge Kitabevi Yayınları.
Keleş, R. (2010). Kentleşme politikası (11. Baskı). Ankara, İmge Kitabevi Yayınları.
Keleş, R. ve Hamamcı, C. (2002). Çevrebilim (4. Baskı). Ankara, İmge Kitabevi Yayınları.
Kılıç, S. ve Tok, N. (2013). Çevrecilikte yeni bir kimlik, s. ekolojizm. Akademik İncelemeler Dergisi, Cilt, 8, Sayı, 2, ss. 223-250.
Kırışık, F. ve Sezer, Ö. (2015). Sunuş. F. Kırışık ve Ö. Sezer (Ed.), Siyasal ekoloji içinde (ss. v-xiii). Ankara, Detay Yayıncılık.
Kışlalıoğlu, M. ve Berkes, F. (1999). Çevre ve ekoloji (7. Baskı). İstanbul, Remzi Kitabevi.
Kovel, J. (2005). Doğanın düşmanı, s. kapitalizmin sonu mu, dünyanın sonu mu?, (G. Koca Çev.). İstanbul, s. Metis Yayınları.
Mahsereci, N. (2012). Modern bilimin başlangıcı, Galilei‟nin diyalog ve konuşmaları. E. Helvacıoğlu (Ed.). Bilimsel devrimin başyapıtları içinde (ss. 145-159). İstanbul, Yedi Renk Basım Yayım.
Naess, A. (1973). The shallow and the deep, long-range ecology movement, s. A summary. Inquiry, s. An Interdisciplinary Journal of Philosophy, 16, s. 1, pp. 95-100.
Newton, I. (1997). Doğal felsefenin matematiksel ilkeleri (seçmeler), (A. Yardımlı Çev.). İstanbul, İdea Yayınevi.
Öktem, Ü. (2010). Olgu, kuram, Darwin öncesi evrim kuramları ve Darwin’in evrim kuramı. Antropoloji Dergisi, Sayı, 23, ss. 21-39.
Önder, T. (2003). Ekoloji, toplum ve siyaset. Ankara, Odak Yayınevi.
Önder, T. (2005). Yeşil siyaset. M. Türköne (Ed.), Siyaset (2. Baskı) içinde (ss. 591-628). Ankara, Lotus Yayınları.
Özlem, D. (2008). Felsefe ve doğa bilimleri (4. Baskı). Ankara, Doğu Batı Yayınları.
Planck, M. (1996). Modern doğa anlayışı ve kuantum teorisine giriş (2. Baskı), (Y. Öner Çev.). İstanbul, s. Spartaküs Yayınları.
Porritt, J. (1989). Yeşil politika (2. Baskı), (A. Türker Çev.). İstanbul, Ayrıntı Yayınevi.
Rossi, P. (2009). Modern bilimin doğuşu, (N. Domaniç Çev.). İstanbul, Literatür Yayıncılık.
Roussopoulos, D. (2017). Politik ekoloji, (F. D. Elhüseyni Çev.). İstanbul, Sümer Yayıncılık.
Simonnnet, D. (1993). Çevrecilik (2. Baskı), (M. S. Şakiroğlu Çev.). İstanbul, İletişim Yayınları.
Şahin, Ü. (2012). Yeşil düşünce. O. İmga ve H. Olgun (Ed.), Yeşil ve siyaset içinde (ss. 11-80). Ankara, Lotus Yayınevi.
Tannenbaum, D. G. ve Schultz, D. (2010). Siyasi düşünce tarihi, filozoflar ve fikirleri (5. Baskı), (F. Demirci Çev.), Ankara, Adres Yayınları.
Tekeli, İ. (2009). Kültür politikaları ve insan hakları bağlamında doğal ve tarihi çevreyi korumak. İstanbul, Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Turgut, S. ve İpekoğlu, Y. (2000). Kuantum fiziğinin garip söylemleri. TÜBİTAK Bilim ve Teknik Dergisi, Sayı, s. 395, ss. 46-49.
Ural, Ş. (2008). Kaos, yeni bir paradigma mı?. FLSF Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı, 5, ss. 101-111.
Westfall, R. S. (1997). Modern bilimin oluşumu (7. Baskı), (İ. H. Duru Çev). Ankara, TÜBİTAK Yayınları.
Yürür, P. (2015). Küresel boyutlarıyla çevre sorunları ve çevresel adalet, F. Kırışık ve Ö. Sezer (Ed.), Siyasal ekoloji içinde (ss. 183-206). Ankara, Detay Yayıncılık.