Keçeci-zâde İzzet Molla’nın Biyografik Eseri: Devhatü’l Mehâmid fî Tercemeti’l Vâlid

Keçeci-zâde İzzet Molla (1786-1829), Osmanlı toplumunun sosyal ve kültürel hayatında Batılılaşma sürecinin zeminini hazırlayan değişimin ve dönüşümün yaşandığı bir dönemde eserlerini ortaya koymuştur. Şair, edebiyat tarihinde “son klâsik” olarak adlandırılan ve klâsik edebiyat anlayışında bir “hazan mevsimi” olarak nitelendirilen bu dönemde meydana getirdiği Dîvânlarından birini Hazân-ı Âsâr olarak adlandırmıştır. Bu eser yanında Dîvân-ı Bahâr-ı Efkâr’ı; Mihnet-Keşân, Gülşen-i Aşk ve Nâz u Niyâz mesnevîleriyle tanınan Keçeci-zâde’nin şiiri, pek çok araştırmaya konu olmuşken mensur eserleri üzerine çalışmalar sınırlıdır. Şairin, biyografik türde Devhatü’l Mehâmid fî Tercemeti’l Vâlid’i, tarihî iki Lâyiha’sı ile kendisine atfedilen Şerh-i Lugâz-ı Râgıb Paşa adlı eseri klâsik Türk nesrinin önemli örnekleri arasındadır. Şair, babasının hayatını anlattığı Devhatü’l Mehâmid fî Tercemeti’l Vâlid’i inşâ üslûbu ile kaleme almıştır. Bu üslûbun özelliği olarak eserde seci, tekrir, tezat, cinas gibi edebî sanatlar, yeri geldikçe çeşitli manzume, deyim ve atasözleriyle meydana gelen telmihler, dua beddua gibi ara sözler, mecazlı söyleyişler yer almaktadır. Soyutlamalar, metaforik üslûp, standart dilden sapmalar, aykırı bağdaştırmalar da eserde nesri nazma yaklaştıran özellikler olarak dikkat çekmektedir. Bu çalışmada, öncelikle Devhatü’l Mehâmid fî Tercemeti’l Vâlid’in klâsik Türk edebiyatında biyografik türler içindeki yeri belirlenecektir. Keçeci-zâde İzzet Molla’nın bu eserde kullandığı anlatım

Anahtar Kelimeler:

Keçeci-zâde İzzet Molla, Devhatü’l Mehâmid fî Tercemeti’l Vâlid, biyografi, inşâ, seci

Biographical Work of Keçeci-zâde İzzet Molla: Devhatü'l Mehâmid fî Tercemeti'l Vâlid

Keçeci-zâde Izzet Molla (1786-1829) revealed his works in a period of change and transformation that prepared the ground of the westernization process in the social and cultural life of Ottoman society. The poet named one of his Divans he wrote as Hazân-ı Âsâr during this period which is called the "last classical period" in the history of literature, and which is described as a "jubilee period" in classical literary. Besides this work, although the poetry of Keçeci-zâde, known by Dîvân-ı Bahâr-ı Efkâr; Mihnet-Keşân, Gülşen-i Aşk and Nâz u Niyâz Mesnevîs, has been the subject of many researches so far, the studies conducted on his prosaically works are rather limited. The poet’s works of Devhatü’l Mehâmid fî Tercemeti’l Vâlid in the biographical genre, two historical Laiha’s and Şerh-i Lugâz-ı Râgıb Pasha attributed to himself are amongst the important examples of the classical Turkish Prose. The poet wrote Devhatü’l Mehâmid fî Tercemeti’l Vâlid, where he described his father's life, in the genre of inşâ/ornamental prose. As a feature of this stylistic work, in the work are samples of literary arts such as assonance, repetition, contrast and puns, and telmihs, prayer scrolls and metaphorical expressions occasionally, with various poems, idioms and proverbs. Abstractions, metaphorical style, standard syllabic deviations, and contradictory interlaces are features that bring prose closer to verse. In this study, the place of Devhatü’l Mehâmid fî Tercemeti’l Vâlid in biographical genres in classical Turkish literature will be determined first. The narrative features Keçeci-zâde İzzet Molla used in this work will be examined, and the work will be transferred to the transcription letters and contemporary Turkish, and will be presented to the attention and the interest of researchers.

Keywords:

Keçeci-zâde İzzet Molla, Devhatü’l Mehâmid fî Tercemeti’l Vâlid, biography, ornamental prose, assonance,

PDF

___

BÜLBÜL, İbrahim, (1989), Keçeci-zâde İzzet Mollâ, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. CEYLAN, Ömür - Ozan YILMAZ, (2005), Hazâna Sürgün Bahâr Keçecizâde İzzet Molla ve Dîvân-ı Bahâr-ı Efkâr, İstanbul: Sahhaflar Kitap Sarayı._____________, (2007), Bir Sürgün Şâheseri Mihnetkeşân Keçecizâde İzzet Molla, İstanbul: Sahhaflar Kitap Sarayı. ÇAPAN, Pervin, (2016), “Otobiyografi Geleneğinde Veciz Bir Örnek: Kâtip Çelebi Biyografisi”, Hikmet-Akademik Edebiyat Dergisi (Journal of Academic Literature), Prof. Dr. Mine MENGİ Özel Sayısı, S. 5, s. 45-62.ÇAVUŞOĞLU, Semiramis, (2001), “Kadızâdeliler”, TDVİA, C. 24, s. 100-102.DEVELİ, Hayati, (2010), “Söze Boğulan Tarih: Osmanlı Tarih Yazıcılığının Dili”, Nesrin İnşâsı Düzyazıda Dil, Üslûp ve Türler, İstanbul: Turkuaz, s. 84-123.ESİR, Hasan Ali, (2010), “Klâsik Edebiyatımızda İnşâ ve Lâmiî Çelebi’nin Münşeât’ı”, Nesrin İnşâsı Düzyazıda Dil, Üslûp ve Türler, İstanbul: Turkuaz, s. 140-165.GÜR, Nagihan, (2016), “Osmanlı Kültürünün Bir Zihin Haritası: Şerh-i Lugaz-ı Râgıb”, Journal of Turkish Studies (Symposium in Honor of Prof. Dr. Günay Kut Transcribing Manuscripts Into Critical Analysis, S. 45, s. 57-82.GÜRER, Abdülkadir, (1991), “Tanıtma ve Değerlendirmeler: İbrahim Bülbül, Keçeci-zâde İzzet Molla”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Türkoloji Dergisi, C. 9, S.1, s. 189-195.İNAL, İbnü’l-Emin Mahmud Kemal, (2000), Son Asır Türk Şairleri (Kemâlü’ş-Şuarâ), C. 2. s. 1047-1080, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.KEÇECİ-ZÂDE İZZET MOLLA, (e.t. 20.02.2018), “Devhatü’l-Mehâmid fî Tercemetü’l-Vâlid”, Tarihi Osmânî Encümeni Mecmuası Nisan 1332, C. 7, S. 37, s. 1-22, http://isamveri.org/pdfosm/D02076/1332_37/1332_37_SAID.pdfKEÇECİ-ZÂDE REŞAD FUAD, (e.t. 20.02.2018), “Keçeci-zâde İzzet Monla”, Tarihi Osmânî Encümeni Mecmuası 1 Kanunievvel 1332, C. 7, S. 41, s. 285-297, http://isamveri.org/pdfosm/D02076/1332_41/1332_41_FUATR.pdfKÖPRÜLÜ, M. Fuad, (2006), Divan Edebiyatı Antolojisi, Ankara: Akçağ Yayınları.ÖZYILDIRIM, Ali Emre, (e.t. 20.02.2018), “İzzet Mollâ, Keçeci-zâde Mehmed İzzet Efendi”, http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa=detay&detay=6375PAKALIN, Mehmet Zeki, (1993), Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.PAZARBAŞI, Erdoğan, (2003), “Mehmed Efendi, Vani”, TDVİA, C. 28, s. 458-459.SARI, Mevlüt, (tarihsiz), El-Mevarid Arapça Türkçe Lûgat, İstanbul: Bahar Yayınları.SILAY, Kemal, (1991), “Ahmedî’nin Osmanlı Tarihinde Arasöz (Digression) Tekniğinin Kullanımı ve İşlevi”, Ankara Üniversitesi Türkoloji Dergisi, C. 9, S. 1, s. 153-162.TANSEL, Fevziye Abdullah, (tarihsiz), “İzzet Molla” , İslâm Ansiklopedisi, C. 5/2, s. 1264-1267, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.______________, (2010), “Keçecizade İzzet Molla”, Fuad Köprülü Armağanı 60. Doğum Yılı Münasebetiyle, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.UZ, Mehmet Ali - Serdar CEYLAN, (2013), “Konya Asıllı Meşhurlar - 4 Konyalı Keçeci Süleyman Efendi ve Ailesi: Keçecizadeler”, Akademik Sayfalar, C. 13, S. 19, s. 289-293.UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı, (1988), Osmanlı Devletinin İlmiye Teşkilâtı, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.www.mushaf.org