Türkiye’de Hayat Bilgisi Dersi Öğretim Programlarında Çocukların Katılım Hakkı: Tarihsel Bir Analiz

Çocukların katılım hakkı (ÇKH) ile ilgili bilgi ve beceri kazandırmaya yönelik düzenlemeler yapılan öğretim programlarından biri de ilkokul hayat bilgisi dersi öğretim programıdır. Bu araştırmada da Türkiye’de BM çocuk hakları sözleşmesi yürürlüğe girdiği tarihten itibaren günümüze kadar hazırlanan hayat bilgisi dersi öğretim programlarında ÇKH için yapılan düzenlemelerin karşılaştırmalı olarak incelenmesi amaçlanmıştır. Nitel bir araştırma olan çalışmada doküman analizi yöntemi kullanılmıştır. 1968, 1998, 2005 ve 2015 programlarına ilişkin yazılı veriler içerik analiz yapılarak çözümlenmiştir. Analiz sonucunda, hayat bilgisi dersi öğretim programlarında ÇKH ile ilgili 11 kategoriye ulaşılmıştır. Araştırma sonuçları, Türkiye’de BM çocuk hakları sözleşmesi yürürlüğe girdiğinde uygulamada olan 1968 programında da ÇKH bağlamında değerlendirilebilecek çeşitli düzenlemelere vurguda bulunulduğunu göstermiştir. Ancak, çocukların görüşlerini ifade etmelerine ilk kez 1998 programında yani BM çocuk hakları sözleşmesi yürürlüğe girdikten sonra yer verildiğini ortaya koymuştur. Araştırma, Türkiye’de BM çocuk hakları sözleşmesi yürürlüğe girdikten sonra hayat bilgisi dersi öğretim programlarında gerçekleştirilen değişim ve gelişim hareketleriyle ÇKH ilgili nelerin nasıl değiştiği ya da değişmeden kaldığı ile ilgili bilgi sağlaması açısından önem taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Çocukların katılım hakkı, çocuk hakları eğitimi, hayat bilgisi dersi öğretim programı

Children's Participation Rights in the Life Sciences Curricula in Turkey: A Historical Analysis

The life sciences curriculum is one of the curricula in which some arrangements can be made with regard to the cultivation of knowledge and skills pertaining to Children’s participation rights (CPR). In this research, it was aimed at investigating the arrangements made concerning CPR in the life sciences curricula starting from the date that the UNConvention on the Rights of the Child was put into effect in Turkey until now from a comparative perspective. The document analysis method was employed in this qualitative research. The written data regarding the 1968, 1998, 2005 and 2015 curricula were analyzed through content analysis. As a result of the analysis, a total of 11 categories about CPR emerged in the life sciences curricula. The results of the research revealed that various arrangements which can be considered within the framework of CPR in the 1968 curriculum being implemented when the UN Convention on the Rights of the Child was put into effect in Turkey were emphasized. However, it was found out that children’s expression of their thoughts was involved in the 1998 curriculum for the first time after the UN Convention on the Rights of the Child was put into effect. The research is significant in that it provides information about what has changed or remained the same about CPR with the change and development movements implemented in the life sciences curriculum after the enactment of the UN Convention on the Rights of the Child in Turkey.

Keywords:

Children’s participation rights, children’s rights education, life sciences curriculum,

PDF

___

Abrioux, E. (1998). Degress of Participation: A spherical Model- the Possibilities for Girls in Kabul, Afghanistan. Stepping Forward: Children and Young People’s Participation in the Development Process (pp 25-27). London: Inter Mediate Technology Publication Ltd.

Akyüz, E. (2016). Çocuk hukuku: Çocukların hakları ve korunması. Ankara: PegemAkademi.

Alderson, P. (2000). “School Student Views on School Councils and Daily at School.” Children and Society, 14: 131-134.

Apple, M.W., & Beane, J. A. (2011). Demokratik Okullar (Güçlü Eğitimden Dersler). Çev., Mediha Sarı. Ankara: Dipnot Yayınları.

Bruyere E.B. (2010). “Child Participation and Positive Youth Development.” Child Welfare, 89(5): 205–220.

Butler, I. & Williamson, H. (1996). Safe? Involving Children in Child Protection. A Case of Neglect: Children’s Experiences and the Sociology of Childhood. Sydney: Ashgate.

Davies, L., Harber, C., & Schweisfurth, M. (2005). Democratic professional development. Birmingham: CIER/CfBT.

Emir, S., & Kaya, Z. (2004). “Demokrasi Eğitimi ve Okul Meclislerine Yönelik Öğretmen Görüşleri.” Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi: 4 (8): 69–89.

Flowers, N. (2007). Pusulacık Çocuklar için İnsan Hakları Eğitimi Kılavuzu. Çev., Metin Çulhaoğlu. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.

Gilleece, L.& J. Cosgrove. (2012). “Student Civic Participation in School: What Makes a Difference in Ireland?” Education, Citizenship and Social Justice, 7(3): 225-239.

Habashi, J. S., Driskill, T., Lang, J. H., & Le Force De Falco, P. (2010). “Constitutional Analysis: A Proclamation of Children’s Right to Protection, Provision, and Participation.” International Journal of Children’s Rights, 18: 267–290.

Hamberg, T. (2012). Avrupa’da İnsan Hakları. Çev., Ayşen Ekmekçi. İstanbul: İletişim Yayınları. Hart, R. A. (2016). Çocukların Katılım Hakkı. Çev., T. Şener Kılınç. Ankara: Nobel Yayınevi.

Hodgin, R., & Newell, P. (1998). Çocuk haklarına dair sözleşme uygulama el kitabı. UNICEF. Ankara: Ajans-Türk Basın ve Basım A.Ş.

Horgan, D., Forde, C., Martin, S., & Parkes, A. (2017). “Children’s Participation: Moving from the Performative to the Social.” Children's Geographies, 15(3): 274-288.

Inman, S., & Burke, H. (2002). Schools councils: An aapprenticeship in democracy?. London: Association of Teachers and Lecturers.

John, M. (1996). Voicing: Research and Practice with the ‘Silenced’. Children in Charge: The Child’s Right to a Fair Hearing. London: Jessica Kingsley Publishers

Karakoyun, Y. (2011). İlköğretim Öğretmenlerinin, Kulüp Faaliyetlerine İlişkin Tutumları ile Empatik Eğilimleri Arasındaki iİlişki (Bağcılar İlçesi Örneği). Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Yeditepe üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.

Karaman-Kepenekçi Y. (2003). “Demokratik Okul.” Eğitim Araştırmaları, 2: 44-53.

Karaman-Kepenekçi, Y. (2010). “Children’s Social Rights in Social Studies Textbooks in Turkish Elementary Education.” Procedia Social and Behavioral Sciences, 2: 576-581

Karaman-Kepenekci, Y., & Aslan, C. (2011). Okulöncesi döneme seslenen kitaplarda çocuk hakları. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.

Kaya, M.(2014). Meslek Liselerindeki Eğitsel Kol Çalışmalarının Öğrenci Ekseninde Değerlendirilmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Akdeniz Karpaz Üniversitesi Yurtdışı Ensttü, Kuzey Kıbrıs.

Kontaş, H. (2009). “Demokrasi Eğitiminde Aile ve Okulun Rolü”, I. Uluslararası Avrupa Birliği, Demokrasi, Vatandaşlık ve Vatandaşlık Eğitimi Sempozyumu, 28-30 Mayıs, Uşak.

Küçükali, A. (2015). “Çocukların Oyun Oynama Hakkı ve Değişen Oyun Kültürü.” Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(1): 1-14.

Lambdin, D.V., & Walcott, C. (2007).Changes Through the Years: Connections Between Psychological Learning Theories and the school mathematics curriculum. The Learning of Mathematics: 69th NCTM Yearbook (pp 3-26). Reston, VA: National Council of Teachers of Mathematics

Lansdown, G. (1994). Children’s Rights. Children’s Childhoods: Observed and Experienced. London: Falmer Press.

Merey, Z. (2012). Türkiye ve ABD’deki Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarında Çocukların Katılım Haklarına Yer Verilme Düzeyinin karşılaştırılması. Yayımlanmamış doktora tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.

Milli Eğitim Bakanlığı. (1968). İlkokul programı. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.

Milli Eğitim Bakanlığı. (2005).İlköğretim 1. 2. ve 3. sınıflar hayat bilgisi dersi öğretim programı ve kılavuzu, Ankara: Devlet Kitapları Müdürlüğü Basımevi.

Milli Eğitim Bakanlığı. (2015). İlkokul hayat bilgisi dersi (1. 2. ve 3. sınıflar) öğretim programı ve kılavuzu. Ankara: Devlet Kitapları Müdürlüğü Basımevi.

Moore, L., & Kirk, S. (2010). “A Literature Review of Children's and Young People's Participation in Decisions Relating to Health Care.” Journal of Clinical Nursing, 19(15-16): 2215-2225.

Obradovich J., & Mastern, A (2007). “Developmental Antecedents of Young Adult Civic Engagement.” Applied Developmental Science, 11: 2–19.

Ornstein, A. C., & Hunkins, F. P. (2004). Curriculum: Foundations, principals and issues (4th ed.). Boston: Allyn & Bacon.

Öztürk, A., Topçu, B., & Eren, M. (2017). “4. Sınıf İnsan Hakları, Yurttaşlık ve Demokrasi Ders Kitabının Katılım Hakkı Bağlamında İncelenmesi”, V. International Eurasian Educational Research Congress, 11-14 Mayıs,Denizli.

Özyıldırım, T. (2007). Ankara İli İlköğretim Okulu Öğrencilerinin Katılım Hakkını Kullanma Durumlarına İlişkin Sınıf Öğretmenlerinin Görüşleri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.

Patton, Q. M. (2014). Nitel Araştırma ve Değerlendirme Yöntemleri. Çev., Mesut Bütün ve Selçuk Beşir Demir. Ankara: PegemA

Reddy, N. & Ranta, K. (2002). A Journey in children’s participation. Banglore: The Concerned for Working

Roche, J. (1999). “Children: Rights, Participation and Citizenship Childhood.” Childhood, 6 (4): 475-498.

Shier H. (2001). “Path Ways to Participation: Openings, Opportunities and Obligations.” Children and Society, 10: 107–117.

Smith, A.B. (2002). “Interpreting and Supporting Participation Rights: Contributions from Sociocultural Theory.” The International Journal of Children's Rights, 10: 73-88

Smith, A.B. (2007). “Children and Young People’s Participation Rights in Education.” International Journal of Children’s Rights, 15: 147–164

Smyth, E. (2009). “Junior Cycle Education: Insights From A Longitudinal Study Of Students.” ESRI Research Bulletin. 4(1): pp 5

Strauss, A.,& Corbin, J. (1990). Basic of qualitative research: Grounded theory procedures and techniques. Newbury Park and London: Sage

Synodi, E. (2014). “Children’s Rights and The Operation Of Greek Kinder Gartens.” International Education Journal: Comparative Perspectives, 13 (2): 60-72

Thomas, N. (2007). “Towards a Theory af Children’s Participation.” International Journal of Children’s Rights 15: 199–218.

Vural, M. (1998). İlköğretim okulu programı (4. Baskı). Erzurum: Yakutiye Yayıncılık

Yamashita, H., Davies, L. & Williams, C. (2010). Assessing the Benefits and Impacts of Participation. Children As Decision Makers in Education (pp 99-108). London: Continuum

Yeşil, R. (2002). Okul ve ailede insan hakları ve demokrasi eğitimi. Ankara: Nobel Yayınları