Antalya müzesiEnde iki hekateion

Antalya Arkeoloji Müzesi’nde bulunan iki $Hekateion^{1}$ bu makalenin konusunu oluştur - maktadır. İlk $Hekateion^{2}$ yeni bir eser olup bu makalede bilim dünyasına ilk kez sunul - $maktadır^{3}$ (bk. no. 1, Res. 1-4). Eser, 2005 yılında bir jandarma operasyonu neticesinde elegeçmiş olup müzeye teslim edilmiştir. Eserin mahkemesi ancak 2010 yılının sonbaharın - da tamamlanabilmiştir. Mahkemelik olması nedeni ile kaydedemediğimiz eseri envanternumarası verildikten sonra ancak Kasım 2010 tarihinde çalışmamız mümkün olmuştur.Definecilerin ortaya çıkardığı bu Hekateion’un buluntu yeri, ilkin söz konusu şahıslarınkonuşmaması yüzünden öğrenilememişse de sonradan Yalvaç’ın bir köyü (Isparta) olduğubelirlenmiştir, fakat tam buluntu yeri bilinmemektedir. Hekateion’un boyu yak. 121 cm’dir.İkinci Hekateion 4 ise uzun süredir Antalya Müzesi’nde $bulunmaktadır^{5}$(bk. no. 2, Res.5-13). Eser bilim dünyasında eskiden beri tanınmaktadır: İtalyan bilim adamları R. Paribeni ve P. $Romanelli$^{6} eseri 1914 yılında Antalya’da görmüşler ve yayınlarında bu eserden sözetmişlerdir. Fakat yayında eserin fotoğrafı yoktur. Çok sonraları ise, Fransız bilim adamı H.Metzger 1952 yılında Antalya Müzesi’nin Adak Taşları Kataloğu’nu yayımlamış ve orada bueseri sadece bir fotoğraf eşliğinde tanıtmıştır 7. Eser bilim dünyasında tanınmasına rağmen eksik ve yetersiz 8 yayımlandığı için onu burada tekrar ele almaktayız. İkinci Hekateionküçük bir heykelcik olup arkaistik stil özellikleri taşımaktadır. Heykelcik, bu eseri tanıtanbilim adamlarına göre Perge’de bulunmuştur. Hekate 9 Anadolu’da gerek çeşitli betimlerde gerekse çeşitli içeriklerdeki yazıtlardakarşımıza çıkan bir tanrıçadır 10 . Ülkemizdeki birçok müzede tanrıçaya ilişkin eserler bu - lunmaktadır. Bu eserler bugüne kadar bir araya getirilerek toplu olarak henüz değerlen - dirilmemiştir. Anadolu’daki Hekate Kültü hakkında oluşturulmuş bir korpus çalışmasınınolmaması bir eksikliktir. Bu eksikliği gidermek amacı ile müzelerimizde bulunan ilgilieserleri bir katalogda toplamaktayım. Çalışmamda, Anadolu’nun her yöresinde bulunmuşolan ve hem literatürde tanınan hem de yeni olan eserleri kaydetmekteyim 11 . Uzun soluklubir çalışma olan katalog oluşturmanın yanı sıra yeni eserlerin bazılarını bilim dünyasınamakaleler biçiminde tanıtmak da amaçlarım arasındadır. Bu makale de bu amaç çerçeve -sinde değerlendirilmelidir.

Two hekateia from Antalya museum

The first of two Hekateia, in the collection of Antalya Museum, constitutes the scopeof this article, which is published here for the first time (no.1, figs. 1-4). The secondHekateion (no. 2, figs. 5-13) has been in the museum collection for a long while and is well-known among academia. The work was noted for the first time by Italian scholarsR. Paribeni and P. Romanelli, who mentioned it in their publication of 1914. Later it waspublished again by French scholar H. Metzger in his catalogue of votive stones in 1952.However, based on the information given by the previous publication, this subject shouldbe re-evaluated.The first statue, (i.e. the Big Hekateion) was confiscated in 2005 during an operationof the Gendarme, and was inventoried in the museum’e collection autumn of 2010. It wasfound in a village of Yalvaç, near Isparta. This fine quality work is one of the more raremini-Hekate Anatolian statues because of its height at over 1 m. The goddess is depicted with her customary iconography of three bodies, almost adjoining each other, holdingshort torches in their hands. The other halves of the lateral figures’ bodies are not execut - ed. This juxtaposition of bodies is represented by their standing back to back. It would ap - pear this statue was rendered with the Hekate iconography of Phrygia. Since its find spot, was Yalvaç, and Yalvaç is located near the border region between Phrygia and Pisidia, andthe statue seemed to be executed under Phrygian influence, this would indicate work waspossibly a provincial one produced with Phrygian Hekate iconography. It is possible tohave been produced by an inspiration from the Hekateion found at the temple of Men inPisidian Antioch (see n. 16 and 18). In Pisidia, evidence (including coins) regarding Hekateis rarely encountered and such items are usually dated to the 2 nd century AD. A very careless inscription of three lines is found on the front side of its base. Accordingto what is was translated from the inscription, the statue was commissioned by two pairsof brothers: Eutychos, Hermes, Alexandros and Teimotheos. One phrase in the inscription ( παρ᾿ ἑαυτῶν ) shows the cost was covered by them. These four people are mentioned to - gether with their fathers’ names, although there is no information regarding their identitiesor reason for the erection of the statue. However, they likely presented it to a local templeof Hecate as a votive offering. In regard to all the revious evidence, it would be logical toexpect the presence of a Hekate temple in Yalvaç. The inscription is translated as follows:No. 1: “Eutychos and Hermes brothers, sons of Hermes, (and) Alexandros andTeimotheos brothers, sons of Rufus, erected (this statue) from their (pocket).”The statue can be ascribed to the third century AD based on its iconographic and sty-listic features and its inscription. on, (i.e. the Small Hekateion), is a small statuette depicting threefemale figures holding hands, each one leaning against a corner of a triangular prismaticpillar. This is a Hekate Herme. This composition of three women leaning against cornersof angular pillars and holding hands around Hekate Herme is very well-known in Hekateiconography. The top and bottom parts of the pillar are broken and missing. On the miss - ing top one would expect to find the triple head of Hekate wearing a singlepolos. Thethree figures holding hands represent the Charites. Altough this small Hekate Hermeshows characteristics of an archaistic style, it is well known these Hermai belonged to theHellenistic period.This particular statuette, however, has an interesting point: Originally, when executed,it bore no inscription, but, later, an inscription had been engraved on this Herme in 1910by Nicolas Michael Ferteklis of Antalya. It is translated as follows:No. 2: “From the 18 (-year-old) youth collection of N(icolas) M(ichael) Ferteklis”.This person lived in Antalya in the early 20 th century and known to have had a statuecollection. He probably marked several other works in his collection. He assisted many European scholars who visited the region, showing them around and giving then a tour of his many works. His name is known from various publications by scholars like Paribeniand Romanelli, and H. Metzger, as well, although he did not mention this inscription in hispublication, possibly because he did not approve of it. Ferteklis also scratched his nameon the antai of temple N4 (of Artemis and the imperial cult), see n. 42. When this Hekateion from Perge is considered together with the late Roman coins of Lyrbe and Aspendos showing different types of Hekate, it would indicate the goddess hada place in Pamphylia. It is not possible to say precisely, however, at what time this goddessmight have been worshiped or if she was part of Perge’s pantheon, more solid evidence isneeded for that. Evidence regarding Hekate in Pamphylia is still very limited, and a smallcatalogue of coins with Hekate types from Pisidia and Pamphylia is given with this article.The author’s studies on Hekate’s presence in Anatolia, with or without inscriptions, con -tinue toward a corpus and her publications on Hekate will continue.

PDF

___

AA’da verilenler dışında bu makalede aşağıdaki kısaltmalar kullanılmıştır.
Akyürek Şahin 2001 N. E. Akyürek Şahin, “Eine kleine Reliefbüste des Zeus im Museum vonKütahya”, Olba IV, 2001, 117-124.
Akyürek Şahin 2006 N. E. Akyürek Şahin, “Anadolu Hekate Korpusu ve Çeşitli Müzelerde HekateEserleri Üzerinde Çalışmalar. Bir Ön Rapor”, ASanat 121, 2006, 59-67.
Akyürek Şahin 2007 N. E. Akyürek Şahin, “Neue Votivsteine aus dem Museum von Afyon”, Gephyra4, 2007, 59-115.
Altun 2008 A. Altun, “Nikaia Hekateion’u”, bk.: T. Tarhan – A. Tibet – E. Konyar (ed.),Muhibbe Darga Armağanı. Sadberk Hanım Müzesi Yayınları (2008) 81-86.
Anderson 1913 J. G. C. Anderson, “Festivals of Mên Askaênos in the Roman Colonia at Antiochof Pisidia”, JRS 3, 1913, 267-300.
Arslan 1998 M. Arslan, “Anadolu Medeniyetleri Müzesi Koleksiyonundaki Pamphylia BölgesiŞehir Sikkeleri”, AnadoluYıl, 1998, 15-51.
Atlan 1976 S. Atlan, 1947-1967 Yılları Side Kazıları Sırasında Elde Edilen Sikkeler. Türk TarihKurumu (1976).
Aydaş 2009 M. Aydaş, “New Inscriptions from Stratonikeia and its Territory”, Gephyra 6,2009, 113-130.
Başaran 2004 C. Başaran, “Kuşadası Hekatesi (Trivia)”, bk.: T. Korkut (ed.), 60. Yaşındaki FahriIşık‘a Armağan. Anadolu‘da Doğdu. Festschrift für Fahri Işık zum 60. Geburtstag(2004) 89-94.
Baumeister 2007 P. Baumeister, Der Fries des Hekateions von Lagina. Neue Untersuchungen zuMonument und Kontext. Byzas 6 (2007).
Bayburtluoğlu 2003 C. Bayburtluoğlu, Arykanda. Yüksek Kayalığın Yanındaki Yer (2003).
Belke – Mersich 1990 K. Belke – N. Mersich, Phrygien und Pisidien, TIB 7 (1990).BMC G. F. Hill, A Catalogue of the Greek Coins in the British Museums. Catalogue of the Greek Coins of Lycia, Pamphylia and Pisidia (1897).
Brahms 1994 T. Brahms, Archaismus. Untersuchungen zu Funktion und Bedeutung archaist ischer Kunst in der Klassik und im Hellenismus. Europaische Hochschulschriften28 (1994).
Brandt 1988 H. Brandt, “Kulte in Aspendos”, IstMitt 38, 1988, 237-250.
Brixhe – Hodot 1988 C. Brixhe – R. Hodot, L’Asie Mineure du Nord au Sud. Inscriptions Inédites.Études d‘Archéologie Classique VI (1988).
Buckler – Calder 1939 W. H. Buckler - W. M. Calder, Monuments and Documents from Phrygia andCaria. MAMA VI (1939).
Byzas Byzas. Veröffentlichungen des Deutschen Archäologischen Instituts Istanbul.
Chaniotis – Stavrianopoulou 1997A. Chaniotis – E. Stavrianopoulou, “Epigraphic Bulletin for Greek Religion 1993-1994”, Kernos 10, 1997, 249-314.
Corsten 1990 T. Corsten, “Neue Grabstelen mit Totenmahlreliefs aus der Gegend von Prusa adOlympum”, EpigrAnat 16, 1990, 91-108.
D’Andria 2001 F. D’Andria, “Hekate a Hierapolis di Frigia”, bk.: C. Özgünel v.d. (ed.), CevdetBayburtluoğlu için Yazılar - Essays in Honour of Cevdet Bayburtluoğlu (2001)51-58
Dedeoğlu 2005 J. Dedeoğlu, “The Sanctuary at Zindan Mağarası in the Light of the New Archaological Evidence”, Gephyra 2, 2005, 95-102.
Delemen 1999 İ. Delemen, Anatolian Rider-Gods. A Study on Stone Finds from the Regionsof Lycia, Pisidia, Iauria, Lycaonia, Phrygia, Lydia and Caria in the Late RomanPeriod. AMS 35 (1999).
Drew-Bear 1992 T. Drew-Bear, “Afyon Müzesinde Bir Heykel Definesi”, AST X (1993) 147-152.
Dreyer – Engelmann 2003B. Dreyer – H. Engelmann, Die Inschriften von Metropolis I. Die Dekrete für Apollonios: Städtische Politik unter den Attaliden und im Konflikt zwischen Aristonikos und Rom. IGSK 63 (2003).
Eckstein 1965 F. Eckstein, “Das Hekateion in der British School zu Athen”, Antike Plastik IV (1965) 27-36.
Ehling v.d. 2004 K. Ehling – D. Pohl – M. H. Sayar, Kulturbegegnung in einem Brückenland.Gottheiten und Kulte als Indikatoren von Akkulturationsprozessen im EbenenKilikien. AMS 53 (2004).
Filges 1999 A. Filges, “Marmorstatuetten aus Kleinasien. Zu Ikonographie, Funktion undProduktion antoninischer, severischer und späterer Idealplastik”, IstMitt 49, 1999,377-430.
Frei 1990 P. Frei, “Die Götterkulte Lykiens in der Kaiserzeit”, ANRW II 18.3 (1990)1729-1864.
Frézouls 1993 E. Frézouls, “Les cultes de la Lycie occidentale”, bk.: J. Borchhardt – G. Dobesch(ed.), Akten des II. internationalen Lykien-Symposions I-II (1993).
Gephyra Gephyra. Zeitschrift für Geschichte und Kultur der Antike auf dem Gebiet derheutigen Türkei. Günümüz Türkiyesi nin Antik Devirdeki Tarihi ve Kültürü İçin Dergi.
Hellenkemper – Hild 2004H. Hellenkemper – F. Hild, Lykien und Pamphylien. TIB 8 (2004).
IGSK Inschriften Griechischer Städte aus Kleinasien.
İlaslı – Üyümez 2001 A. İlaslı – M. Üyümez, “Anıtkaya Adak Kabartmaları ve Heykelcikleri”, 12.MüzeKKS (2001) 85-98.
İlaslı – Üyümez 2008 A. İlaslı – M. Üyümez, Museums and Sites Afyonkarahisar Müzeleri ve Ören Yerleri (2008).
Imhoof-Blumer 1974 F. Imhoof-Blumer, Kleinasiatische Münzen. Zwei Bände in einem Band (1974).
Jameson 1970 S. Jameson, RE Suppl. 12 (1970) 99-109 bk.: “Aspendos”.
Karagöz 2002 Ş. Karagöz, “Küçük Asya’ya Özgü Bir Tanrıça: Hekate”, Anadolu Araştırmaları 16,2002, 303-320.
Karakaya 2007 N. Karakaya, Hellenistik ve Roma Döneminde Pisidia Tanrıları (2007).
Karamut 1991 İ. Karamut, “Konya Arkeoloji Müzesi‘nde Bulunan Hekate Başı”, TAD 29, 1991,153-160.
Karola – Nollé 1994 M. Karola – J. Nollé, Götter-Städte-Feste. Kleinasiatische Münzen der RömischenKaiserzeit (1994).
Kraus 1960 T. Kraus, Hekate. Studien zu Wesen und Bild der Göttin in Kleinasien undGriechenland (1960).
Lautwein 2009 T. Lautwein, Hekate. Die dunkle Göttin. Geschichte & Gegenwart (2009).
Liddell – Scott – Jones H. G. Liddell – R. Scott – H. S. Jones, A Greek-English Lexikon9 (1996); Suppl.(1996).
Lochman 2003 T. Lochman, Studien zu kaiserzeitlichen Grab- und Votivreliefs aus Phrygien(2003).
Meriç 2003 R. Meriç, Metropolis. Ana Tanrıça Kenti (2003).
Metzger 1952 H. Metzger, Cataloque des Monuments Votivs du Musée D’Adalia (1952).
MüzeKKS Müze Kurtarma Kazıları Semineri.
Nollé 2007 J. Nollé, Kleinasiatische Losorakel. Astragal- und Alphabetchresmologien derhochkaiserzeitlichen Orakelrenaissance (2007).
Öğün – Işık v.d. 2001 B. Öğün – C. Işık v.d., Kaunos - Kbid. 35 Yılın Araştırma Sonuçları (1966-2001)(2001).
Özgan 1999 R. Özgan, Die Skulpturen von Stratonikeia, AMS 32 (1999).
Paribeni – Romanelli 1914R. Paribeni – P. Romanelli, “Studii e Ricerche Archeologiche nell’AnatoliaMeridionale”, Monumenti Antichi 23, 1914, 5-80.
Recke 2007 M. Recke, Der Beginn archäologischer Forschungen in Pamphylien und dieKleinasien-Expedition Gustav Hirschfelds 1874. In loco Murtana, ubi olimPerge sita fuit, Pamphylia’daki Arkeolojik Araştırmaların Başlangıcı ve GustavHirschfeld’in 1874 Yılı Küçük Asya Araştırma Gezisi. Adalya Ekyayın Dizisi 5(2007).
Rehm 1958 A. Rehm, Didyma II. Die Inschriften (1958).
Ricl 1997 M. Ricl, The Inscriptons of Alexandreia Troas. IGSK 53 (1997).
Robert 1960 L. Robert, “Monnaies et Divinités D’Aspendos”, Hellenica XI-XII, 1960, 177-188.
J.-L., Bull.Ép. J.-L. Robert, “Bulletin Épigraphique”, Revue des Études Grecques (1938-1985).
J.-L. Robert 1954 J.-L. Robert, La Carie II. Le Plateau de Tabai et ses environs (1954).
Sarian 1992 H. Sarian, LIMC 6.1, 1992, 985-1018, bk.: “Hekate”.
Sayar 2009 M. H. Sayar, “Landschaft und Religion im kaiserzeitlichen Kilikien”, bk.:E. Olshausen – V. Sauer (ed.), Die Landschaft und die Religion. StuttgarterKolloquium zur Historischen Geographie des Altertums 9, 2005 (2009) 301-336.
Schwertheim 1996 E. Schwertheim, “Inschriften aus Alexandreia Troas, Antandros, Skepsis undKebren”, bk.: E. Schwertheim – H. Wiegartz (ed.), Die Troas. Neue Forschungenzu Neandria und Alexandria Troas. 22 (1996) 99-124.
Simon 1985 E. Simon, “Hekate in Athen”, AM 100, 1985, 271-284.
Simon 2009 E. Simon, LIMC Supplementum 2009, 1, 238 bk.: “Hekate”.
Şahin 1981 M. Ç. Şahin, Die Inschriften von Stratonikeia I. Panamara. IGSK 21 (1981).
Şahin 1998 S. Şahin, Afyon Arkeoloji Müzesi. Afyon Archaeological Museum (1998).
Şahin 1999 S. Şahin, Die Inschriften von Perge I. Vorrömische Zeit, frühe und hoheKaiserzeit. IGSK 54 (1999).
Şahin 2004 S. Şahin, Die Inschriften von Perge II. Historische Texte aus dem 3. Jhdt. n. Chr.- Grabtexte aus den 1.-3. Jahrhunderten der römischen Kaiserzeit - Fragmente.IGSK 61 (2004).Şahin – Taşlıalan 2010 M.
Şahin – M. Taşlıalan, “Smyrna Agorası Heykeltraşlık Buluntuları”, Olba XVIII,2010, 175-240.
SNG France 3 Sylloge Nummorum Graecorum. France 3. Cabinet des Médailles: Pamphylie,Pisidie, Lycaonie, Galatie (1994).
SNGPfälzer 4 Sylloge Nummorum Graecorum. Deutschland. Pfälzer Privatsammlungen4. Band Pamphylien (1993).
SNGvAulock Pampylien Sylloge Nummorum Graecorum. Deutschland. Sammlung v. Aulock.Pamphylien. 11. Heft (1965).
SNGvAulock Pampylien Nachträge Sylloge Nummorum Graecorum. Deutschland. Sammlung v. Aulock, Nachträge4, Pamphylien, Nr. 8299-8739, Heft 18 (1968).
Strocka 1992 V. M. Strocka, “Orpheus und Pythagoras in Sparta”, bk.: H. Froning (ed.),Kotinos. FS für Erika Simon (1992) 276-283.
Takmer – Gökalp 2005 B. Takmer – N. Gökalp, “Inscriptions from the Sanctuary of ΜΗΤΗΡ ΘΕΩΝΟΥΕΓΕΙΝΟΣ at Zindan Mağarası I”, Gephyra 2, 2005, 103-113.
TAM II 1 E. Kalinka, Tituli Asiae Minoris II: Tituli Lyciae linguis Graeca et Latina cons- conscripti I (1920).
TAM III R. Heberdey, Tituli Asiae Minoris I: Tituli Pisidiae, 1. Tituli Termessi et agriTermessensis (1941).
TAM V 2 P. Herrmann, Tituli Asiae Minoris V: Tituli Lydiae linguis Graeca et Latina cons-linguis Graeca et Latina conscripti II (1989).
TIB Tabula Imperii Byzantini.
Usman Anabolu 1987 M. Usman Anabolu, “Manisa Müzesi’ndeki Üçlü”, bk.: H. R. Çongur (ed.), RemziOğuz Arık Armağanı (1987) 47-50.
van Straten 1976 F. T. van Straten, “Deikrates Dream. A votive relief from Kos, and some otherkat’onar dedications”, BABesch 51, 1976, 1-38.
von Aulock Pisidien II H. von Aulock, Münzen und Städte Pisidiens II (1979).
Waelkens 1986 M. Waelkens, Die kleinasiatischen Türsteine. Typologische und epigraphischeUntersuchungen der kleinasiatischen Grabreliefs mit Scheintür (1986).
Werth 2006 N. Werth, Hekate. Untersuchungen zur dreigestaltigen Göttin. Antiquitates 37(2006).
Willers 1990 D. Willers, “Hellenistische und Römische Idealplastik (Nr. 246-250)”, bk.:E Berger (ed.), Antike Kunstwerke aus der Sammlung Ludwig III (Skulpturen)(1990) 301-307.
Zeleny 1999 K. Zeleny, Die Göttin Hekate in den Historiae dorum gentilium des LiliusGregorius Gyraldus (Basel 1548) unter besonderer Berücksichtigung derRezeption Hekates in humanistischen Handbüchern und Kommentaren des 16. Jahrhunderts. Diplomarbeit zur Erlangung des Magistergrades der Philosophie(1999).

ISSN: 1301-2746
Yayın Aralığı: Yıllık
Başlangıç: 1996
Yayıncı: Koç Üniversitesi AKMED (Suna & İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Merkezi)