Türkiye’deki Ekmeklik Buğday (Triticum aestivum L.) Çeşitlerinin Çeşit Ayrım Karakterleri Yönünden Değerlendirilmesi

Bu araştırma; 2015-2016, 2016-2017 ve 2017-2018 yetiştirme dönemlerinde, Ankara (Yenikent) ve Manisa (Beydere) lokasyonlarında, 110 ekmeklik buğday çeşidi ile yürütülmüştür. Uluslararası Yeni Bitki Çeşitlerini Koruma Birliği’nce (UPOV) oluşturulmuş ekmeklik buğday çeşit özellik belgesinde yer alan 26 karaktere göre, ülkemizdeki çeşitlerin morfolojik karakterizasyonunun yapılması amaçlanmıştır. Çeşitlerin gelişme tabiatının belirlenmesi amacıyla ilkbahar döneminde ayrıca denemeler kurulmuştur. Çeşitlerin bayrak yaprak kulakçıklarında genel olarak antosiyanin oluşumu gözlemlenmemiştir. Genotipler %92.7 oranında yarı dik, orta ve yarı yatık formda bitki büyüme şekli göstermiştir. Başaklanma zamanında çeşitlerin %70.9’u erken, erken-orta ve orta notlarında toplanmıştır. Bayrak yaprak kını ve sapın başağa bağlandığı kısımda kuvvetli ve çok kuvvetli mumsuluk oluşumları gözlenmiştir. Bitki boyu bakımından genotiplerin %86.4’ü kısa-orta, orta ve orta-uzun gözlem notuna sahiptir. İncelenen çeşitlerin %81.8’inin kılçıklı ve %96.4’ünün ise beyaz başaklı olduğu belirlenmiştir. Tane rengi bakımından çeşitlerin %70.9’u kırmızı, %29.1’i beyaz renktedir. Çeşit ayrım kriteri olması yanında tarımsal açıdan da önemli bir karakter olan gelişme tabiatında; çeşitlerin %56.3’ü kışlık, %18.2’si alternatif ve %25.5’inin yazlık tipte olduğu gözlemlenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Ekmeklik buğday, çeşit ayrımı, farklılık, yeknesaklık, durulmuşluk

Evaluation of Bread Wheat (Triticum aestivum L.) Varieties in Turkey by Variety Discrimination Characteristics

PDF

___

Aktaş, B., 2010. Kuru koşullar için ıslah edilmiş bazı ekmeklik buğday (Triticum aestivum L.) çeşitlerinin karakterizasyonu. A.Ü. Fen bilimleri Enstitüsü (Doktora tezi), Ankara.
Aktaş, B. ve İkincikarakaya, S.Ü., 2019. Bazı ekmeklik buğday (Triticum aestivum L.) çeşitlerinin çeşit ayrım kriterleri yönünden incelenmesi. ECSAC’19 VthEuropean Conference on Science-Artculture, 420-433.
Anonim, 1994. UPOV wheat (Triticum aestivum L.) guidelines for the conduct of tests for distinctness, homogeneity and stability. Documant ID:TG/3/11.
Anonim, 2008. Bitki Çeşitlerinin Kayıt Altına Alınması Yönetmeliği. Tarım ve Orman Bakanlığı, Resmi Gazete, 13.01.2008, No:26755.
Anonim, 2019. Tohumluk Tescil ve Sertifikasyon Merkez Müdürlüğü verileri.
Balkan, A. ve Gençtan, T., 2009. Bazı Fotosentez Organlarının Ekmeklik Buğdayda Verim Unsurları Üzerine Etkileri. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 6(2).
Dönmez, Ö., Aydemir, T., Aktaş, B., 2008. Arpada çeşit tanımlaması. Tohumluk Tescil ve Sertifikasyon Merkez Müdürlüğü Yayınları. 78 s. Ankara.
Geçit, H.H., 2016. Serin iklim tahılları. A.Ü. Ziraat Fakültesi Yayınları. No:1640 Ders Kitabı: 591, s. 822, Ankara.
Hervey-Murray, C.G., 1980.The identification of cereal varieties. RHM Arable Services Limited, Cambridge.
Kün, E., 1988. Serin iklim tahılları. A.Ü. Ziraat Fakültesi Yayınları. No:1032 Ders Kitabı: 299, s. 322, Ankara.
Sencar, Ö., Gökmen, S., Akman, Z., 1994. Tahıllarda çeşit tanımlaması. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları:2, Tokat.
Soylu, S., 1998. Orta Anadolu şartlarında makarnalık buğday ıslahında kullanılabilecek uygun ebeveyn ve melezlerin çoklu dizi (LineXTester) yöntemi ile belirlenmesi. Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü (Doktora Tezi), Konya.
Tulukcu, E. ve Sade, B., 2009. Diallel melezleme yöntemiyle Orta Anadolu şartlarına uygun ekmeklik buğday anaç ve melezleri ile bazı verim öğelerinin kalıtımının belirlenmesi. Selçuk Üni. Selçuk Tarım ve Gıda Bilimleri Dergisi, 23 (47): 18-26.
Zadoks, J.C., Chang, T.T., Konzak, C.F., 1974. Decimal code for the growth stage of cereal. Eucarpia Bulletin No.7, pp 42-52.