MEHMET DEMİR KAYA, Suay BAYRAMİN, Fatma KAYAÇETİN, DURAN KATAR, Ali ŞENAY

Aspir (Carthamus tinctorius L.)’de varyasyon oluşturmak amacıyla kullanılabilecek gama (60Co) dozunun belirlenmesi

Bu araştırma farklı gama ısını dozlarının aspir tohumlarının çıkısı ve fide gelişimi üzerine etkilerini belirlemek amacıyla yürütülmüstür. Arastırmada materyal olarak Dinçer, Remzibey-05 ve Shifa çesitleri ile Taek-Uslu aspir hattı tohumları kullanılmıstır. Farklı gama dozları (0, 100, 200, 300, 400, 500, 600, 700 ve 800 Gy) Cobalt-60 ($^{60}Co$) kaynagı kullanılarak olusturulmustur. Arastırmada, çıkıs oranı (%), sürgün uzunlugu (cm), kök uzunlugu (cm), fide yas ve kuru agırlıgı (g/bitki) özellikleri incelenmistir. Arastırma sonucunda, çesitlerin gama ısını dozlarına farklı tepkiler gösterdigi belirlenmistir. incelenen özellikler bakımından gama ısını dozlarından en az etkilenen çesit Shifa olurken, en fazla etkilenen çesit Dinçer olmustur. Sonuç olarak, aspirde varyasyon olusturmak veya çesit gelistirmek amacıyla kullanılan gama ısını dozu, kullanılan genotiplere göre degismekle birlikte, canlılıkta bir azalma olmadan uygulanabilecek dozların 200 ile 400 Gy arasında oldugu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

fideler, kuru madde, gama ışıması, ışınlama, fide büyümesi, Carthamus tinctorius, üreme programları, kültür çeşitleri, genetik çeşitlilik, aspir, fide çıkışı, tohum, filiz

Determination of proper gamma radiation (60Co) dose to induce variation in Safflower

This study was conducted to determine the effects of gamma rays on emergence and seedling growth of safflower seeds. Safflower cultivars of Dinçer, Remzibey-05, Shifa and Taek-Uslu were used as material. Seeds of the varieties were irradiated with doses of 0, 100, 200, 300, 400, 500, 600, 700 and 800 Gy gamma radiation obtained from Cobalt-60 ($^{60}Co$). Emergence rate (%), shoot length (cm), root length (cm), shoot fresh weight and shoot dry weight (mg/plant) were investigated. Results revealed that the investigated varieties showed different responses to gamma doses. Effects of the treatments on Shifa were the least while it was the highest for Dinçer. It can be concluded that gamma radiation doses should be determined for each cultivar in safflower to get the generation of new variation sources for breeding programs, but the gamma radiation doses between 200 and 400 Gy may be used without any changes in viability.

Keywords:

seedlings, dry matter, gamma radiation, irradiation, seedling growth, Carthamus tinctorius, breeding programmes, cultivars, genetic variation, safflower, seedling emergence, seeds, shoots,

PDF

___

Akbay, G. 1988. Farklı EMS (Ethyl Methane Sulpohonate) dozlarının uygulandıgı Tokak 137/37 (Hordeum vulgare L.) iki sıralı arpa çesidi tohumlarının farklı ortam ve farklı sürelerde bekletilmesinin $M_1$ bitkilerinin bazı özellikleri üzerine etkileri. A.Ü. Ziraat Fakültesi Yayınları 1070. Bilimsel Arastırma ve incelemeler:573. 33 s, Ankara.

Din, R., Qasim, M., Ahmad, K. and Jehan, S. 2003. Study of days taken to earing initiation and earing completion in $M_1$ generation of different wheat genotypes irradiated with various doses of gamma radiation. Asian Journal of Plant Science, 2 (12): 894-896.

Düzgüneş, O., Kesici, T., Kavuncu, O. ve Gürbüz, F. 1987. Arastırma ve Deneme Metodları (istatistik Metodları II). A.Ü. Ziraat Fakültesi Yayın No:1021, Ders Kitabı: 295, Ankara.

El-Gayer, M.A. and Heyab, M.T. 1986. Mutation induction in safflower (Carthamus tinctorius L.). Ses. Saff. Newsl., 2:95.

Genç, İ. ve Yağbasanlar, T. 1994. Bitki Islahı. Ç.Ü. Ziraat Fakültesi Yayınları, Genel Yayın No: 59, Ders Kitapları Yayın No: 13. 150 s. Adana.

Jamil, M. and Khan, U.Q. 2002. Study of genetic variation in yield components of wheat cultivar Bukhtwar-92 as induced by gamma radiation. Asian Journal of Plant Sciences, 1(5): 579- 580.

Khadeer, M.A. and Anwar, S.Y. 1990. Induced mutation in the improvement of safflower (Carhamus tinctorius L.). In: Plant Mutation Breeding for Crop Improvement. Vol. 1, Int. Atomic Energy Agency, Vienna.

Mozaffari, K. and Asadi, A.A. 2006. Relationship among traits using correlation, principal components and path analysis in sunflower mutants sown in irrigated and drought stress condition. Asian Journal of Plant Sciences, 5(6): 977-983.

Poehlman, J.M. and Sleper, D.A. 1995. Breeding Field Crops. Iowa State Univ. Press/ Ames 494 p.

Ramachandran, M. and Goud, J.V. 1983. Mutagenesis in safflower by using gamma rays, ethylmethane sulphonate, alone and in combination. Mysore J. Agri. Sci. 12(1): 178-179.

Şehirali, S. ve Özgen, M. 1988. Bitki Islahı. Ankara Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Yayınları:1059. Ders Kitabı: 310. 261 s. Ankara.

Uslu, N. 1997. An improvement study in safflower by radiation induced mutations. In Safflower: a multipurpose species with unexploited potential and world adaptability.4th International Safflower Conference. Bari, Italy.