Orta Karadeniz Bölgesi’nde Sebze Olarak Tüketilen Madımak (Polygonum) Türlerinin Beslenme Durumu

Bu araştırma, Orta Karadeniz Bölgesi’nde sebze olarak tüketilen madımak türlerinin besin içeriği ve kimyasal bileşimini belirlemek için yürütülmüştür. Sörvey ve arazi çalışmaları 2011 yılının ilkbahar döneminde (Nisan-Mayıs) başlamış olup Samsun, Ordu, Amasya ve Tokat illerinde yürütülmüştür. Sörvey çalışmalarında 35 madımak örneğinde 5 tür tespit edilmiş olup bunlar Polygonum arenastrum (12 materyal), Polygonum aviculare (9 materyal), Polygonum salicifolium (9 materyal), Polygonum setosum (2 materyal), ve Polygonum luzuloides (3 materyal)’dir. Araştırmada en yüksek kuru madde miktarı P.salicifolium (% 26.68), en yüksek kül miktarı P. setosum (% 10.21), en yüksek N ve protein miktarı P. luzuloides (% 3.31 ve % 20.70) ve en yüksek C vitamini P. aviculare (105.46 mg/100g) türlerinde belirlenmiştir. En yüksek K miktarı P. luzuloides, en yüksek Zn, Mn ve Ca miktarı P. setosum, en yüksek P ve Na miktarı P. arenastrum ve en yüksek Cu, Mg ve Fe miktarı ise P. salicifolium türlerinde tespit edilmiştir. Mineral madde içerikleri bitki türüne, genetik faktöre ve örneklerin alındığı ekolojiye göre varyasyon göstermiştir. Madımaklarda incelenen besinsel özelliklerin birçoğunun bazı kültürü yapılan sebze türlerine göre daha zengin içeriğe sahip olduklarını tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Mineral içerik, Besin değeri, Polygonum, Tür, Madımak

Nutritional Status of Knotweed (Polygonum) Species Consumed as Vegetable in the Central Black Sea Region

This research was carried out to determine nutritional content and chemical composition of knotgrass species (Polygonum) consumed as vegetable in the Middle Black Sea Region. Survey and field studies started in spring of 2011 (April-May) and were carried out in Samsun, Amasya, Ordu and Tokat where these species were intense. In the survey studies, five species were identified in 35 knotgrass samples as Polygonum arenastrum (12 materials), Polygonum aviculare (9 materials), Polygonum salicifolium (9 materials), Polygonum setosum (2 materials) and Polygonum luzuloides (3 materials). In the research, the highest amount of dry matter in P. salicifolium (26.68 %), the highest ash content in P. setosum (10.21 %), the highest N and protein contents in P. luzuloides (3.31 % and 20.70 %) and the highest Vitamin C in P.aviculare (105.46 mg/100g-1) were determined. The highest K content in P. luzuloides, the highest Zn, Mn and Ca contents in P. setosum, the highest P and Na contents in P. arenastrum and the highest Cu, Mg and Fe content in P. salicifolium were determined. Amounts of mineral matter showed variation according to plant species, genetic factors and ecology of samples taken from. It was determined that many of nutritional properties studied were richer than some cultivated vegetable species.

Keywords:

Nutritive value, Knotweed, Mineral content, Polygonum, Species,

PDF

___

Adeyeye EI, Otokıtı MKO (1999). Proximate composition and some nutritionally valuable minerals of two varieties of Capsicum annum (Bell and Cherry peppers). Discov. Innov. 11, 75–81.
Aker M (1989). Madımak Yetistiriciligi, Cumhuriyet Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Semineri, Tokat.
Alan R, Padem H (1989). Erzurum ve yöresinde sebze olarak kullanılan; evelik. kızılca. kuşekmeği. deliçasır ve yemlik otlarının besin değeri üzerine bir araştırma. Tübitak Doğa Türk Tarım ve Ormancılık Dergisi, 1, 48-57.
Altay V, Ozyiğit İİ, Keskin M, Demir G, Yalçın İE (2013). An ecological study of endemic plant Polygonum istanbulicum Keskin and ıts environs. Pak. J. Bot., 45(S1), 455-459.
Asımgil A (2003). Şifalı Bitkiler. Timaş yayınları,İstanbul
Baloch FS, Karakoy T, Demırbas A, Toklu F, Ozkan H, Hatıpoglu R (2014). Variation of some seed mineral contents in open pollinated faba bean (Vicia faba L.) landraces from Turkey. Turk J. Agric. For. 38, 591–601.
Baytop T (1984). Türkiye'de Bitkiler ile Tedavi (Geçmişte ve Bugün). İstanbul Üniv. Eczacılık Fak. İstanbul Üniv. Yayınları No: 3255, Eczacılık Fak. Yayınları No: 40, İstanbul.
Cakmak I, Marschner H, (1992). Magnesium deficiency and high light intensity enhance activities of superoxide dismutase, ascorbate peroxidase, and glutathione reductase in bean leaves. Plant Physiology, 98, 1222-1227.
Camera F, Amaro CA (2003). Nutritional aspect of zinc availability. Int. J. Food Sci. Nutr. 47, 143–151.
Civelek C, (2011). Bafra Ovasında Sebze Olarak Kullanılan Yabancı Bitkilerin Toplanması. Bazı Besin İçeriklerinin Saptanması ve Islah Amaçlı Olarak Değerlendirilmesi. Ondokuz Mayıs Üniv.. Fen Bilimleri Ens. Bahçe Bitkileri Ana Bilim Dalı. Yüksek Lisans Tezi. 102s
Civelek C, Balkaya B (2013). The Nutrient Content of Some Wild Species Used As Vegetables in Bafra Plain Located Black Sea Region of Turkey. The European Journal of Plant Science and Biotechnology, Vegetable Science and Biotechnology in Turkey, 62-65.
Coruh I, Gormez AA, Ercıslı S, Bılen S (2007). Total phenolics, mineral elements, antioxidant and antibacterial activities of some edible wild plants in Turkey. Asian J. Chem. 19, 5755–5762.
Davis PH (ed.) (1965-1985). Flora of Turkey and the East Aegean Islands, Vol 1-9, Edinburgh: at the Univ. Press.
Davis PH (1967). Flora of Turkey and the East Aegean Islands, Vol: 2, Edinburgh Univ. Press, Edinburgh.
Davıs PH (ed) (1978). Flora of Turkey and the East Aegean Islands. Vol 6. pp. 386-387 Edinburgh: Edinburgh University Press.
Demir H (2006). Erzurum’da yetişen madımak. yemlik ve kızamık bitkilerinin bazı kimyasal bileşimi. Bahçe. Yalova. 1/2. 55 – 60.
Demir E, Sürmen B, Özer H, Kutbay HG (2017). Salıpazarı ve Çevresinde (Samsun/Türkiye) Doğal Olarak Yetişen Bitkilerin Etnobotanik Özellikleri. Karadeniz Fen Bilimleri Dergisi 7(2), 68-78.
Doğan Y, Baslar S, Ay G, Mert HH (2004). The use of wild edible plants in Anatolia (Turkey). Economic Botany, 58: 684-690.
Faydaoğlu E, Sürücüoğlu MS (2011). Geçmisten Günümüze Tıbbi ve Aromatik Bitkilerin Kullanılması ve Ekonomik Önemi. Kastamonu Üni., Orman Fakültesi Dergisi, 11 (1), 52 - 67
Ghani A, Alı Z, Ishtıaq M, Maqbool M, Parveen S (2012). Estimation of macro and micro nutrients in some important medicinal plants of Soon Valley, District Khushab, Pakistan. Afr. J. Biotechnol. 11, 14386–14391.
Gupta, S, Srivastava A, Lal EP (2017). Food and Nutritional Security through wild edible vegetables or weeds in two district of Jharkhand, India. Journal of Pharmacognosy and Phytochemistry, 6 (6): 1402-1409
Indrayan AK, Sharma S, Durgapal D, Kumar N, Kumar M (2005). Determination of nutritive value and analysis of mineral elements for some medicinally valued plants from Uttaranchal. Curr. Sci. 89, 1252–1255.
Insel P, Ross D, Mcmahon K, Bernsteın M. (2011). Nutrition, Jones and Bartlett Publishers, Sudbury, MA.
Kacar B (1972). Bitki ve Toprağın Kimyasal Analizleri, II, Bitki Analizleri (Chemical Analysis of Plant and Soil. II, Plant Analysis). Ankara: Ankara. Üniv. Zir. Fak. Yay. 453, Uygulama Klavuzu: 155, Ankara Üniv. Basımevi.
Kacar B, Kovancı İ (1982). Bitki, toprak ve gübrelerde kimyasal fosfor analizleri ve sonuçlarının değerlendirilmesi, Ege Üniv. Ziraat Fak. Yayınları, No: 354.
Kacar B (1994). Bitki ve Toprağın Kimyasal Analizleri. Ankara Üni. Zir. Fak. Eğitim, Araş. ve Gel. Vak. Yay. No: 3.
Kamalak A (2010). Determination of Potential Nutritive Value of Polygonum aviculare Hay Harvested at Three Maturity Stages. J. Appl. Anim. Res. 38: 6971.
Kaya İ, İncekara N (2000). Ege Bölgesi’nde yiyecek olarak kullanılan bazı yabancı otların bileşimi. Türkiye Herboloji Dergisi, 3(2), 56-64.
Kibar B, Temel S (2015). Evaluation of Mineral composition of some wild edible plants growing in the eastern anatolia region grasslands of Turkey and consumed as vegetable. Journal of Food Processing and Preservation, 40: 56-66.
Kutbay HG, Sürmen B, Kılıç DD, İmamoğlu A (2014). The determination of rare species and risk categories in Nebyan Mountain (Samsun/Turkey). Biological Diversity and Conservation, 7(2), 73-77.
Lyımo M, Temu RPC, Mugula JK (2003). Identification and nutrient composition of Indigenous vegetables of Tanzania. Plant Foods Hum. Nutr. 58, 82–92.
Otten JJ, Hellwıg JP, Meyers LD (2006). Dietary Reference Intakes: The Essential Guide to Nutrient Requirements, The National Academies Press, Washington, DC.
Önen H, Geboloğlu N, Parmaksız İ, Kaya C. (2010). Orta Anadolu Orijinli Polygonum Cognatum Meissn. (madımak) Genotiplerinin Moleküler ve Agronomik ÖzellikleriI Ile Allelopatik Potansiyellerinin Belirlenmesi. TOVAG - 105 O 502 Proje sonuç raporu
Özbucak TB, Akçin EA, Yalçın S (2007). Nutrition contents of the some wild edible plants in Central Black Sea Region of Turkey. International Journal of Natural and Engineering Sciences 1, 11–13.
Ozcan M (2004). Mineral contents of some plants used as condiments in Turkey. Food Chem. 84, 437–440.
Özer Z, Tursun N, Önen H (2004). Yabancı Otlarla Sağlıklı Yasam, Gıda ve Tedavi, 4 Renk Yayınları, 5. Baskı, Sayfa 221-225.
Roe M, Church S, Pınchen H, Fınglas P (2013). Nutrient analysis of fruit and vegetables. Analytical Report, Institute of Food Research, Norwich Research Park, Colney, Norwich.
Saldamlı İ (1998). Gıda Kimyası. Hacettepe Üniversitesi, Gıda Mühendisliği Bölümü, Hacettepe Üniversitesi Yayınları, Ankara.
Seçmen Ö, Gemici Y, Görk G, Bekat L, Leblebici E (1995). Tohumlu Bitkiler Sistematigi (Ders Kitabı). 4. baskı . Ege Üniv. Fen Fak. Ders Kitapları Serisi No: 116. Izmir,
Szczêsna T (2006). Proteın content and amıno acıd composıtıon of bee-collected pollen from selected botanıcal orıgıns. Journal of Apicultural Science. Vol. 50 No. 2
Trowbrıdge F, Martorell M (2002). Forging effective strategies to combat iron deficiency. Summary and recommendations. J. Nutr. 132, 875–879.
Tuncturk M, Ozgokce F (2015). Chemical composition of some Apiaceae plants commonly used in herby cheese in Eastern Anatolia. Turk. J. Agric. For. 39, 55–62.
Turan M, Kordali S, Zengin, H, Dursun A, Sezen Y (2003). Macro and micro mineral content of some wild edible leaves consumed in Eastern Anatolia. Acta Agr. Scand. Section B-S P., 53: 129-137.
Ulug E, Kadıoglu I, Üremis I (1993). Türkiye'nin Yabancı Otları ve Bazı Özellikleri. Tarım ve Köy Isleri Bakanlıgı Zirai Mücadele Arastırma Enstitüsü Müdürlügü Yayın No:78, Adana.
Yazgan A, Aker M (1990). Madımak. Hürsöz. 29 Nisan-8 Mayıs. Tokat.
Yazgan A, Saglam N (1992). Madımak (Polygonum cognatum Meissn.) kültürü üzerinde bir Araştırma, C.Ü. Tokat Ziraat Fakültesi, Bahçe Bitkileri Bölümü, Tokat.
Yıldırım E, Dursun, A, Turan M (2001). Determination of the nutrition contents of the wild plants used as vegetables in Upper Çoruh Valley. Turk J Bot., 25, 367-371.
Yücel E, Tapırdamaz A, Şengün İY, Yılmaz G, Ak A (2011). Determining the usage ways and nutrient contents of some wild plants around Kisecik Town (Karaman/Turkey). Biological Diversity and Conservation. 4 (3), 71-82