Bu çalışma, mikrobiyal aşı uygulamasında kullanılan seçilmiş Rhizobium meliloti suşlarının ve değişik organik materyallerin çemen (Trigonella foenum-graecum L.)’in tane verimi ve verim öğeleri üzerine etkilerinin araştırılması amacıyla, 2011 ile 2012 yıllarında Yüzüncü Yıl Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü’ne ait deneme alanlarında yürütülmüştür. Araştırmada, 3 farklı Rhizobium meliloti inokulantı (1 No, 22 No ve 760 No) ve değişik organik materyallerin [kontrol, humik asit, alsil (alüminyum silikat) ve organik gübre (B5A-sıvı)] çemenin tane verimi ve verim öğeleri üzerine etkilerinin araştırılması amaçlanmıştır. Deneme, Tesadüf Bloklarında Bölünmüş Parseller Deneme Deseni’ne göre 3 tekrarlamalı olarak yürütülmüştür. Araştırmada; bitki boyu, dal sayısı, ilk bakla yüksekliği, bakla uzunluğu, bitkide bakla sayısı, baklada tane sayısı, bin tane ağırlığı, hektolitre ağırlığı, bitkide tane verimi, tohum verimi, protein oranı ve yağ oranı gibi özellikler incelenmiştir. Çalışma sonucunda 2011 yılında en yüksek tohum verimi (74.3 kg/da) 760 No’lu bakteri suşu uygulamasından, 2012 yılında ise 1 No’lu bakteri suşundan (104.1 kg/da) elde edilmiştir. Araştırmanın ikinci yılında suşlar arasındaki farklılık istatistiksel olarak önemli bulunmamıştır. Denemede, farklı gübre uygulamaları bakımından ise ilk deneme yılında en yüksek tane verimi 86.4 kg/da, ikinci deneme yılında ise 112.4 kg/da olarak aluminyum silikat uygulamalarından elde edilmiştir. 

This study was carried out to determine the effects of various fertilizer sources, and bacteria inoculation on the yield and yield components of fenugreek (Trigonella foenum graecum L.) under irrigated conditions in 2011 and 2012 spring periods. Field trials were conducted at randomized complete block split plot design with three replications on the experimental area of Yuzuncu Yıl University, Agricultural Faculty. As factorial, four different fertilizer sources [control, humic acid, aluminium silicat and organic (B5A) manure], three bacteria inoculants (#1, #22 and #760). Trait such as plant height, the number of branch, first bean height, bean length, the number of bean per plant, the number seed per bean, 1000-seed weight, hectoliter weight, seed yield, seed yield per plant, seed protein and seed fatty oil content of fenugreek seed were investigated. In the result of the study, the highest seed yield (743 kg ha-1) was obtained from the bacteria 760# inoculant in 2011; while the highest seed yield (1041 kg ha-1) was obtained from the bacteria #1 inoculant in 2012. However, significant differences were not determined between bacteria inoculants for seed yield in 2012. For fertilizer sources, the highest seed yields (864 kg ha-1 and  1124 kg ha-1) were obtained from the aluminium silikat fertilization in 2011 and 2012, respectively.