İletişimsel Rasyonel Eylemin Örgütsel Performansa Etkisi: Kamu ve Özel Sektör Yöneticileri Üzerine Mukayeseli Bir Araştırma

Özel sektör kuruluşları kâr güdüsü ile faaliyet sürdürmekte olup örgütsel performanslarını yükseltmeleri temel hedef konumundadır. Buna karşın kamu kurumlarının temel motivasyonu verimlilik değil etkinliktir. Dolayısıyla yapısı itibariyle uzun yıllar boyunca verimlilikten uzak bir görüntü sergilemiş ve örgütsel performans günümüzdeki kadar değer görmemiştir. Neo-liberal akımların kamu yönetimini etkisi altına almasıyla kamu kurumları, özel sektör prensipleri benimsemiş ve örgütsel performanslarını yükseltmeye çalışmışlardır. Tüm örgütlerin başarısının temelinde yatan etmenler rasyonel eylemler ve iletişim fenomeni üzerine kurulu olduğu varsayımıyla Max Weber’in rasyonelleşme teorisi ve Jürgen Habermas’ın iletişimsel eylem teorisi referans alınarak çalışma gerçekleştirilmiştir. Bu doğrultuda çalışma kapsamında iletişimsel rasyonel eylemin, örgütsel performansa etkisi ve iletişimsel rasyonel eylemi-örgütsel performans arasındaki ilişkide çalışılan sektörün düzenleyici (moderatör) rolü irdelenmiştir. Bu amaçla İzmir, Manisa ve Uşak illerinde yer alan özel sektör ve kamu kurumlarında 391 yönetici (müdür, birim amiri, şef, ustabaşı, vardiya amiri, vb.) pozisyonu çalışanlarından anket yöntemi kullanılarak veriler toplanmıştır. Çalışma kapsamında SPSS 22.0 ve AMOS 24 istatistiksel analiz programı ile ölçeklerin güvenilirliğini test etmek üzere; Cronbach's alpha katsayılarına bakılmıştır. Toplanan verilere açıklayıcı ve doğrulayıcı faktör analizi, korelasyon, hiyerarşik regresyon ve basit eğim analizleri uygulanmıştır. Bulgular rasyonelliğin, özsel rasyonel eylemin, pratik rasyonel eylemin, rasyonel iletişimin ve paydaşların örgütsel performans üzerinde pozitif bir etkisinin olduğunu ve çalışılan kurum sektörünün; özsel rasyonel eylem-örgütsel performans, paydaşlar-örgütsel performans ile rasyonel iletişim-örgütsel performans arasındaki ilişkilerde düzenleyici bir role sahip olduğunu göstermektedir. Bu anlamda özsel rasyonel eylem-örgütsel performans ile firma ailesi-örgütsel performans arasındaki pozitif ilişki özel sektörde daha güçlü iken rasyonel iletişim-örgütsel performans arasındaki pozitif ilişki kamu sektöründe daha güçlüdür.

Anahtar Kelimeler:

İletişimsel Rasyonel Eylem, Örgütsel Performans, Rasyonelleşme, Düzenleyici Etki, Organizational Performance

THE EFFECT OF COMMUNICATIVE RATIONAL ACTION ON ORGANIZATIONAL PERFORMANCE: A COMPARATIVE ANALYSIS BETWEEN THE PUBLIC AND PRIVATE SECTOR EXECUTIVES

Private sector organizations work to make a profit, so their main goals should keep their organizational performance high. However, the main motivation of public organizations is efficiency, not productivity. Therefore, public organizations have displayed an image that is far from efficiency for a long time and organizational performance has not received enough attention. With the neo-liberal policies under the influence of public administration, public organizations adopted private sector principles and tried to increase their organizational performance. The study was prepared with reference to Max Weber's “rationalization theory” and Habermas' “communicative action theory” with the assumption that the factors underlying the success of all organizations are based on rational actions and communication action phenomena. In this context, within the scope of the inquiry, the effect of communicative rational action on organizational performance and the moderating role of the sector (Private or public sector) in the relationship between communicative rational action and organizational performance were examined. For this aim, data were collected from 391 managers residing in the provinces of İzmir, Manisa and, Uşak who are working in the private and public sectors. We used SPSS 22.0 and AMOS 24 statistics programs were used within the context of this study. Explanatory and confirmatory factor analysis, correlation, hierarchical regression and simple slope analysis are used to verify the hypotheses of the study. The findings indicate that rationality, value rational action, practical rational action, rational communication and firm family (stakeholders) have a positive effect on organizational performance, and the sector has a moderating role in the relations between value rational action-organizational performance, Firm Family (stakeholders)-organizational performance and rational communication-organizational performance. In this sense, while the positive relationship between value rational action-organizational performance and firm family(stakeholders)-organizational performance is stronger in the private sector, the positive relationship between rational communication-organizational performance is stronger in the public sector.

Keywords:

Communicative Rational Action, Rationalization, Moderating Effect,

PDF

___

Anderson James C., David W. Gerbing.(1988). “Structural equation modeling in practice: A review and recommended two-step approach” Psychological Bulletin 103, 411–423.
Baldwin, D. A., LaLiberte, R., & Migneault, R. (1996). Humanistic Management by Teamwork: an Organizational and Administrative Alternative for Academic Libraries. Englewood: CO: Libraries Unlimited.
Baloğlu, F. (2000). Rasyonalite ve Ekonomik Sosyoloji. Istanbul Journal of Sociological Studies, 0(26), 217-226.
Boyraz, A. M., & Özutku, H. (2019). Yüksek Performanslı Çalışma Sistemlerinin Algılanan Örgütsel Performans ve Finansal Performansa Etkisi: Türk Bankacılık Sektöründe Bir Araştrma. Istanbul University Journal of the School of Business, 48(2), 248-284.
Çamlı, A. Y. (2020, Haziran). Yeni Bir Toplum Kuram Dinamiği: Pratik-Rasyonellik. Kocatepeiibf Dergisi, 22(1), 14-27.
Çamlı, A. Y., Virlanuta, F. O., Palamutçuoğlu, B. T., Bărbuță-Mișu, N., Güler, Ş., & Züngün, D. (2021). A Study on Developing a Communicative Rational Action Scale. Sustainability, 13(11), 6317.
Çamlı, A. Y. (2021). J. Habermas’ın Rasyonalite Projesinde Zenginleşmenin Doğru Yönetimi. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(1), 707-719.
Delaney, J. T., & Huselid, M. A. (1996). The impact of human resource management practices on perceptions of organizational performance. Academy of Management journal, 39(4), 949-969.
Diez, T., & Steans, J. (2005). A Useful Dialogue? Habermas and International Relations. Review of International Studies, 31(1), 127-140.
Durkheim, E. (1979). Suicide: A Study in Sociology (J. A. Spaulding & G. Simpson, Trans.). New York: The Free Press.
Edwards, J. R., & Lambert, L. S. (2007). Methods for integrating moderation and mediation: a general analytical framework using moderated path analysis. Psychological methods, 12(1), 1.
Ellis, D. G., & Maoz, I. (2003). A Communication and Cultural Codes Approach to Ethnonational Conflict. The International Journal of Conflict Management, 14, 255-272.
Finlayson, J. G. (2007). Habermas. (T. Kılıç, Çev.) Ankara: Dost Kitabebi Yayınları.
Freeman, R. E. (1984). Strategic Management: A Stakeholder Approach. Boston: Pitman.
Friedman, M. (1970). The Social Responsibility of Business is to Increase its Profits. , The New York Times Magazine, 122-124.
George, D., & Mallery, P. (2019). IBM SPSS statistics 25 step by step: A simple guide and reference. New York: Routledge.
Habermas, J. (1980). Toward a Rational Society: Student Protest, Science, and Politics. J.
Habermas içinde, Technology and Science as Ideology (s. 8-122). Boston: Beacon Press.
Habermas, J. (1985). The Theory of Communicative Action. Boston: Beacon Press.
Habermas, J. (2001). İletişimsel Eylem Kuramı. (M. Tüzel, Çev.) İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
Hair Joseph F., William C. Black, Barry J. Babin, Rolph E. Anderson. (2010). Multivariate Data Analysis, 7th ed., New Jersey: Pearson Education, .
Hasdemir, T. A., & Coşkun, M. K. (2008). Kamusal Alan ve Toplumsal Hareketler. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Fakültesi Dergisi, 121-149.
Hjern, C. H. (1982). Helping Small Firms Grow: An Implementation Analysis of Small Firm Assistance Structures. European Journal of Political Research, 10(2), 187-198.
Iser, M., & Strecker, D. (2010). Jürgen Habermas: zur Einführung. Hamburg: Junius Verlag GmbH.
Kalaycı Ş. (2010). SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri, 6. b., Ankara: Asil Yayın Dağıtım
Karcı, Ş. M. (2008). Yeni Kamu İşletmeciliği Yaklaşımının Temel Değerleri Üzerine Bir İnceleme. Akdeniz İ.İ.B.F. Dergisi, 16, 40-64.
Kayıkçı, S. (2007). Küreselleşmenin Kamu Yönetimi Paradigmasına Etkisi ve Türk Kamu Yönetimine Yansımaları. Mülkiye Dergisi, 31(256), 165 – 186.
Kurun, İ. (2017). Yeni Kamu İşletmeciliği Yaklaşımının Kamu Hizmetlerine Etkisi: Belediyeler Örneği. Bartın Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 8(16), 85-106.
Lyytinen, K., & Hirschheim, R. (1988). Information Systems As Rational Discourse: An Application Of Habermas's Theory Of Communicative Action. Scandinavian Journal of Management, 4(1-2), 19-30.
Mitzen, J. (2005). Reading Habermas in Anarchy: Multilateral Diplomacy and Global Public Spheres. The American Political Science Review , 99(3), 401-417.
Mumby, D. K., & Stohl, C. (1996). Diciplining Organizational Communication Studies. Management Communication Quarterly, 10, 50-72.
Narmanlıoğlu, H. (2010). İnternette Yıkıcı Gemeinschaft: Okuyucu Tartışmalarında Albay Çiçek Olayı. Selçuk İletişim, 6(3), 56-67.
Nunnally J. C. ve Bernstein I. H. (1994). Psychometric Theory (3rd ed.). New York: McGraw-Hill.
Parsons, T. (1937). The Structure of Social Action: A Study of Social Theory with Special Reference to a Group of Recent European Writer. United States: McGraw Hill Book C.
Pedersen, E. (2006). Making Corporate Social Responsibility (CSR) Operable: How Companies Translate Stakeholder Dialogue into Practice. Business and Society Review, 111(2), 137-163.
Risse, T. (2000). International organization. “Let's Argue!”: Communicative Action in World Politics, 54(1), 1-39. https://www.jstor.org/stable/2601316 adresinden alındı
Roach, S. C. (2009). Critical Theory, Marxism and International Ethics. P. Hayden içinde, Ashgate Research Companion to Ethics and International Relations (s. 63-77). New York: Ashgate Publishing Limited.
Sipahi Beril, E. Serra Yurtkoru, Murat Çinko (2010). Sosyal Bilimlerde SPSS'le Veri Analizi, (1. b.), İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım
Skidelsky, E. (2013). The Touch of Midas: Money, Markets, and Morality. Ethics & International Affairs , 27(4), 449-457.
Taylor, J. R. (2001). The ‘Rational’ Organization Reconsidered: An Exploration of some of the Organizational Implications of Self-Organizing. Communication Theory, 11, 137-177.
Ünnü, N. A. (2014). "Rasyonel" Perspektif ışığında Karar Verme Eylemi: Nitel Bir Analiz. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi(24), 91-116. doi: http://dx.doi.org/10.11611/JMER397
Weber, M. (1950). The Protestant Ethic and the Spirit of Capitalism (3. b.). (T. Parsons, Çev.) New York: Charles Scripner‟s Son.
Weber, M. (1964). Theory of Social and Economic Organization. New York: The Free Press.
Weber, M. (1978). Economy and Society. (G. Roth And C. Wittich, Dü.) California: University of California Press.