2017 ANAYASA DEĞİŞİKLİĞİNİN “PARLAMENTOSUZLAŞTIRMA” ETKİSİ ÜZERİNE

Ülkemizde 2017 Anayasa değişikliği, TBMM’ni siyasal karar süreçlerinden dışlayan bir girişim olarak “parlamentosuzlaştırma”nın güncel bir örneğini oluşturmaktadır. Anılan Anayasa değişikliği, Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi adı altında yeni bir hükümet sistemi öngörmüş ve kuvvetler ayrılığı ilkesinin gereği olarak yasama, yürütme ve yargı kuvvetleri arasında olması gereken fren ve denge mekanizmalarına yer vermeyerek, yürütmenin üstünlüğüne dayalı bir yapı oluşturmuştur. Parlamentosuzlaştırma, bu yapının temel bir bileşenidir; yürütmeye güç ve etkinlik kazandıracak bir yöntem olarak benimsenmiş ve uygulamaya konmuştur. 2017 Anayasa değişikliği ile TBMM yasama, denetim, temsil ve bütçe alanlarında önemli yetki kaybına uğratılmış, siyasal karar süreçlerindeki etkisi zayıflatılmıştır. Bir kere, TBMM temsil tekeline sahip iken artık 2007 ve 2017 Anayasa değişiklikleri neticesinde Cumhurbaşkanın halk tarafından seçilmesi ve yürütmenin biricik unsuru haline getirilmesi nedeniyle bu tekeli kaybetmiştir.İkincisi, yasama yetkileri de zayıflatılmıştır. Cumhurbaşkanı yasaya dayanmaksızın ve meclisten yetki/onay almaksızın yasaya aykırı olmamak koşuluyla kararname çıkarabilecektir. OHAL sürecinde de çıkaracağı kanun hükmünde kararnameler ile istediği düzenlemeyi yapabilecek ve bu düzenlemeler yargı denetimine tabi olmayacaktır. Meclisin denetim fonksiyonu da zayıflamıştır. Gensoru denetimi kaldırılmıştır. Meclis soruşturması imkânsız olmasa da aşırı ölçüde zorlaştırılmıştır. Son olarak Meclisin bütçe yapma yetkisi elinden alınmıştır.

ABOUT “DEPARLIAMENTARIZATION”EFFECT OF CONSTITUTIONAL AMENDMENT OF 2017

Constitutional Amendment of 2017 in our country is a current example of "deparliamentarization" as an initiative that excludes the Grand National Assembly of Turkey from the political decision-making process. The aforementioned constitutional amendment provides a new system of government under the name of the Presidential System of Government and has formed a structure based on the superiority of the executives by not including check and balance mechanisms between the legislative, executive and judiciary powers as required by the principle of the separation of powers. Deparliamentarization is a fundamental component of this structure; it has been adopted and put into practice as a method that will give the executives power and efficiency. The Grand National Assembly of Turkey has lost significant powers in legislative, audit, representation and budget areas, and its impact on political decision-making processes weakened with the Constitutional Amendment of 2017. For one thing, the Turkish Grand National Assembly had a monopoly of representation but now lost this monopoly because of the reason that the president elected by the people and became the only element of the executive power as a result of the constitutional amendments of 2007 and 2017. Secondly, the legislative powers weakened. The President may issue a decree without being based on law and without obtaining authorization/approval from the legislature provided that it is not contrary to the law. The President has the authority to make any regulation with the decree-laws that will be issued during the emergency state, and these regulations shall not be subject to the judicial review. The audit function of the legislature has also weakened. The motion of censure removed. Although it is not impossible, the parliamentary investigation became extremely difficult. Lastly, the budget authority of the legislature has been taken away.

PDF

___

AKARTÜRK Ekrem Ali, “Türk Anayasal Gelişmelerinde Kopma: Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi (!)” Legal Hukuk Dergisi, cilt :16, sayı :192, yıl :2018.
AKARTÜRK Ekrem Ali, “Sınırlı Denetimden Mutlak Denetimsizliğe: OHAL KHK’lerinin Hukukla İmtihanı (!)”, Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 20. Yıl Armağanı, Cilt: XIII; sayı:1, 2016, s. 211.
BÖRZEL Tanja A., “Europäisierung und innerstaatlicher Wandel. Zentralisierung und Entparlamentarisierung?”, Vierteljahresschrift 41/2, 2000.
ÇAM Esat, Çağdaş Devlet Sistemleri, Der Yayınevi, İstanbul, 2000, s. 1718.
ÇELİK Demirhan Burak, “16 Nisan Anayasa Değişikliği ve yeni Hakimler ve Savcılar Kurulu Üzerine Bir Değerlendirme”, AÜSBF Dergisi, Cilt:3, no:4, 2018.
DUVERGER Maurice, Siyasal Rejimler, Sosyal Yayınlar, (çev.Teoman Tunçdoğan), İstanbul, 1986, s.72-73.
EHRENZELLER Bernhard, “Funktionsverlust des Parlaments. Entparlamentarisierung politischer Entscheidungen”, in: Neue Zürcher Zeitung vom 16. Oktober 2002, Nr. 240.
GÖZLER Kemal, “1982 Anayasası Hala Yürürlükte mi? Anayasasızlaştırma Üzerine Bir Deneme”, (İnternet erişimi: 10.12.2019 http://www.anayasa.gen.tr/anayasasizlastirma-v4.pdf)
GÖZLER Kemal, Türk Anayasa Hukuku, Ekin Yayınevi, 2. Bası, Temmuz 2018.
HARTMANN Jürgen, Westliche Regierungssysteme, 2. aktualisierte Auflage, VS Verlag für Sozialwissenschaften, Wiesbaden 2005, s. 49-50.
KANADOĞLU Korkut, Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri”, Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2018/2, s. 637
KARA Fatih, “Parlamento ve Çok Yıllı Bütçeleme: Türkiye Örneği” Yasama Dergisi, sayı:27, yıl:2014.
KIRCHHOF Paul, “Entparlamentarisierung der Demokratie?” İn: André Kaiser/Thomas Zittel (Hrsg.), Demokratietheorie und Demokratieentwicklung. Festschrift für Peter Graf Kielmansegg, Wiesbaden 2004.
KÜÇÜK Tevfik Sönmez, Anayasa Hukukundaki Çağdaş Eğilimler Işığında Parlamenter Dokunulmazlıklar, Legal Yayıncılık, İstanbul, 2019,
ÖZBUDUN Ergun, Türk Anayasa Hukuku, Yetkin Yayını, Ankara 2017. ROSKIN Michael G., Çağdaş Devlet Sistemleri, Adres Yayınları, (çev. Bahattin Seçilmişoğlu), Ankara, Mart 2009.
ŞİRİN Tolga, “2017 Anayasa Değişikliklerinin Yargı Bağımsızlığı Yönünden Değerlendirilmesi” Legal Yayını, Anayasa Hukuku Dergisi cilt:6, Sayı :11, Yıl 2017.
TAHMAZOĞLU-UZELTÜRK Sultan, “Osmanlı-Türk anayasal geleneğinde başkanlık rejimine yer var mı?” Türkiye’nin Anayasa Gündemi, ed. İbrahim Ö. Kaboğlu, İletişim Yayınevi, İstanbul 2016.
TANÖR Bülent -YÜZBAŞIOĞLU Necmi, 1982 Anayasasına Göre Türk Anayasa Hukuku, Beta yayını, 19. Bası, Eylül 2019 İstanbul.
ÜLGEN Özen, “Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri: İlk Gözlemler”, Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2018/2.
YANCI ÖZALP Nihan, “2017 Anayasa Değişikliklerinin Yasama Yürütme İlişkileri ve Yargı Bağımsızlığına Etkisi”, Legal Yayını, Anayasa Hukuku Dergisi cilt:6, Sayı :11, Yıl 2017.
YOKUŞ Sevtap, “Türkiye’de Yeni Anayasa Arayışları ve 2017 Anayasa Değişiklikleri”, Anayasa Hukuku Dergisi, Cilt:6, Sayı:12, 2018.
AYM, E. 2011/42, K.2013/60, Kt. 9.05.2013.
AYM, E. 2016/139, 2016/188, Kt. 14.12.2016.
AYM, E.2017/51, K. 2017/163, Kt. 29.11.2017.
AYM Kararı: E. 2016/171, K. 2016/164, Kt. 2.11.2016.
AYM Kararı: E. 2016/172, K. 2016/165, Kt. 2.11.2016 .
TBMM S. Sayısı: 447, Yasama Dönemi:26, Yasama Yılı:2, 2017 Anayasa Değişikliği Kanun Teklifi (2/1504) Madde Gerekçeleri, 30.12.2016. (internet erişimi: 1.12.2019 https://www.tbmm.gov.tr/sirasayi/donem26/ yil01/ss447.pdf)
Venedik Komisyonu (Avrupa Hukuk Yoluyla Demokrasi Komisyonu) “2017 Anayasa Değişikliği Hakkında Türkiye Görüşü” (Venedik 10-11 Mart 2017) par.126.