Kemeraltı Camilerinin Akustik Özellikleri

İzmir'in kültürel mirasında eşsiz bir dokuya sahip Kemeraltı hanlar, ticarethaneler, camiler vb pek çok tarihi yapı ile birlikte kentsel sit alanı içinde yer alır. Bölge ile ilgili çeşitli araştırmalar ve yayınlanmış çalışmalar olmasına rağmen, tarihi mirasın ses ve akustik özellikleri ile ilgili bu türden bir araştırmaya veya yayınlanmış bilimsel çalışmaya rastlamak mümkün olmamıştır. Tarihi dokuyu oluşturan Kemeraltı camilerinin mimari özellikleri kadar akustik performansları da kültürel mirasın önemli bir parçasıdır. Mimar Sinan ve eserlerine karşı farkındalıkların her geçen gün artmasıyla, tarihi camilerin ses ve akustik özellikleri de ses mühendisleri ve mimarların ilgisini çekmeye başlamıştır. Tarihi özellikleri bulunan camilerin akustik davranışlar kapsamında incelenmesi sosyal ve kültürel sorumluluklar açısından da önemlidir. Harimlerin ses ve akustik davranışlarının tespit edilmesi, yerinde yapılacak akustik ölçümlerle güncel verilerin toplanması, gelecek nesiller ve bilimsel araştırmalar için kültürel bir veri tabanı oluşturulması açısından değerlidir. Bu çalışmada Kemeraltı sit alanında yer alan beş tarihi caminin akustik özellikleri gerçek zamanlı ses ölçümleri ve noktasal dürtü yanıtları tekniği ile tespit edilmiştir. Evrensel akustik parametreler ve standartlar kapsamında incelenmiş, harimlerin akustik davranışları ve sesin anlaşılırlık seviyeleri saptanmış, hacimlerin akustik performansları analiz edilmiştir. Sonuçlar, cami içindeki en uygun konuşma noktasının Mihrab olduğunu, kürsüden gelen konuşmaların Harim’deki ses gücü G değerlerini yükselttiğini, 160 Hz ve altı frekanslarda yer yer enerji artışlarının yaşandığını, cemaat sayısının artmasıyla kısmen kontrol altına alınabileceğini, ana giriş kapılarının gürültüye karşı korumasız oluşu nedeniyle arkaplan gürültülerinin yüksek, vaazları net olarak algılayabilme özelliğinin ise düşük seviyelerde olduğunu göstermiştir. Bu çalışmada Kemeraltı sit alanında yer alan beş tarihi caminin akustik özellikleri gerçek zamanlı ses ölçümleri ve noktasal dürtü yanıtları tekniği ile tespit edilmiştir. Evrensel akustik parametreler ve standartlar kapsamında incelenmiş, harimlerin akustik davranışları ve sesin anlaşılırlık seviyeleri saptanmış, hacimlerin akustik performansları analiz edilmiştir. Sonuçlar, cami içindeki en uygun konuşma noktasının hacimler büyüdükçe Minber’den Mihrab’a doğru kaydığını, kürsü kaynaklı seslerin Harim’deki ses gücü G değerlerini yükselttiğini, 160 Hz ve altı frekanslarda yer yer enerji artışlarının yaşandığını, cemaat sayısının artmasıyla kısmen kontrol altına alınabileceğini, ana giriş kapılarının gürültüye karşı korumasız oluşu nedeniyle arkaplan gürültülerinin yüksek, vaazları net olarak algılayabilme özelliğinin ise düşük seviyelerde olduğunu göstermiştir.

Anahtar Kelimeler:

Cami akustiği, İzmir Kemeraltı, oda dürtü yanıtı, akustik ölçme, ISO 3382

Kemeralti, which creates a unique texture in Izmir's cultural heritage, is located in the urban protected area together with many historical buildings such as inns, commercial houses, mosques, etc. Although there are various researches and published studies about the region, no research or published scientific study about the sound and acoustic properties of the historical heritage has been found. The acoustic performances of Kemeralti mosques, which form the historical texture, are an important part of the cultural heritage as well as their architectural features. With the increasing awareness of Sinan and his works, the sound properties of historical mosques have begun to attract the attention of architects. The examination of historical mosques within the scope of acoustic characteristics is important in terms of social and cultural responsibilities. It is valuable in terms of detecting the sound and acoustic behaviors of the harims, collecting current data with acoustic measurements, and creating a database for future generations and scientific research. In this study, the acoustic properties of five historical mosques in Kemeraltı were determined by real-time sound measurements. They were examined within the scope of universal acoustic parameters and standards, the acoustic behavior of the harims and the intelligibility levels of the sound were determined, and the performances analyzed. The results show that the most appropriate talking point within the mosque is the Mihrab, the sounds from the pulpit increase the sound power G values in the harim, there are occasional energy increases at 160 Hz and below frequencies, it can be partially controlled by increasing the number of congregations. It has been shown that the background noise is high and the ability to perceive the sermons clearly is low due to the fact that the main entrance doors are unprotected against noise.

Keywords:

ISO 3382, Mosque acoustics, Izmir Kemeraltı, RIR, Acoustic measurement,

PDF

___

Aktepe, M. M. (1972). Osmanlı devri İzmir Cami’leri hakkında ön bilgi. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakül-tesi, Tarih Enstitüsü Dergisi, 3, s. 177-212.
Aktepe, M. M. (1973). İzmir'in Hisar veya Yakub Bey Cami’i. Tarih Dergisi, (27), 85-98.
Atay, Ç. (1978). Tarih içinde İzmir. Yaşar Eğitim ve Kültür Vakfı Yayınları. Brüel & Kjær. (1988). Measurement in building acoustics. Booklet, BR 0178-13.
Bulut, L. (1996). İzmir camilerinde alçı süsleme. Sanat Tarihi Dergisi, 8(8).
CPTK. (2021). Cami planlama ve tasarım kılavuzu. T.C. Cumhurbaşkanlığı Diyanet İşleri Başkanlığı Yönetim Hizmetleri Genel Müdürlüğü.
ÇGDYY. (2010). Çevresel gürültünün değerlendirilmesi ve yönetimi yönetmeliği. Başbakanlık, 27601.
Çobanoğlu, A. V. (2010). Şadırvanaltı Camii. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 38, s. 221-222. https://islamansiklopedisi.org.tr/sadirvanalti-camii
Durmaz, S. (2021). Canlı müzik ve eğlence gürültüsünde düşük frekanslı ve darbesel seslerin değerlendirilmesi. Journal of international social research, 14 (77).
Durmaz, S. (2016a). İzmir’deki konser salonlarının akustik performansları. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9, s. 44, 1433.
Durmaz, S. (2016b). Devlet Tiyatroları İzmir Konak sahnesinin akustik özellikleri. yedi: Sanat Tasarım ve Bilim Dergisi, (15), 142.
Gazete, R. (2017). Binaların gürültüye karşı korunması hakkında yönetmelik. Başbakanlık, 30082.
Gazete, R. (2018). Binaların gürültüye karşı korunması hakkında yönetmelikte değişiklik yapılmasına dair yönetmelik. Başbakanlık, 30437.
Houtgast, T. & Steeneken, H. J. (1971). Evaluation of speech transmission channels by using artificial sig-nals. Acta Acustica united with Acustica, 25(6), 355-367.
ISO 3382–1. (2013). TSE-EN-ISO 3382–1: Akustik - Odaların akustik parametrelerinin ölçülmesi - Bölüm 1: Gösteri mekânları, Türk Standartları Enstitüsü.
ISO 3382–2. (2013). TSE-EN-ISO 3382–2: Akustik - Odaların akustik parametrelerinin ölçülmesi - Bölüm 2: Sıradan odalarda çınlama süresi, Türk Standartları Enstitüsü.
ISO 11654. (1997). Acoustics-sound absorbers for use in buildings-rating of sound absorbtion. Int’l Organiza-tion of Standardization.
IEC 60268-16. (2003). Sound system equipment – Part 16: Objective rating of speech intelligibility by speech transmission index. International Electrotechnical Commission
KİPR. (2002). Kemeraltı koruma amaçlı imar planı revizyonu, DEU Mimarlık Fak. Şehir Bölge ve Planlama Böl.
Kuttruff, H. (2017). Room acoustics. Crc Press.
Long, M. (2006). Architectural acoustics. Elsevier.
Önkal, H. (2012). Kemeraltı cami dizisinin incisi: Kestanepazarı Camisi. Kültür ve Turizm Dergisi, 16, s. 110-118.
Templeton, D. (1997). Acoustics in the built environment: Advice for the design team. Butterworth-Heinemann.
Thiele, R. (1953). Richtungsverteilung und zeitfolge der schallruckwurfe in raumen, Acta Acustica, 3(2), s. 293–302.
Xiang, N. (Ed.). (2017). Architectural acoustics handbook. J. Ross Publishing.
Yılmaz, F. ve Yetkin, S. (2002). İzmir kent tarihi, İzmir liseleri sertifikalı kent tarihi konferansları projesi. T.C. Milli Eğitim Bakanlığı.