Baltık Paganizminde Tanrıçalar: Litvanya Çağdaş Tekstil Sanatçılarının Eserlerinde Tanrıça Sembolleri

21. yüzyılda ortaya çıkan yavaş kültür akımı, sanat ve kültür alanında da değişikliklere yol açmıştır. Daha fazla ekolojik ürünler üretmek, sürdürülebilirliği sağlamak ve kültürün asıl köklerine dönmek, sanatçıların, tasarımcıların ve araştır- macıların önemli amaçlarından biri olmuştur. Litvanya’da, birçok sanatçı eski Baltık kültüründen ilham alarak sergiler açmakta, yeni ürünleri tasarlamakta ve yeni nesil antropologlar yeniden Baltık kültürünün özünü bulmak için çabalamak- tadır. Bu makalenin amaçlarından birisi, kısaca, Baltıkların kimliğini, eski inancını ve kültürünü tanıtarak çağdaş tekstil sanatlarında onun yansımalarını incelemektir. Ayrıca, Baltık paganizmindeki tanrıçaların, Litvanyalı tekstil sanatçılarının 2016 Mayıs ayında açtığı sergide yer alan eserlere yansıması da tartışılacaktır. Serginin konsepti, ‘Çağdaş Tekstilde Baltık Sembolleri’ olup, sergide yer alan eserler bu bağlamda incelenmiştir. Eserlerde Baltık tanrıçalarının sembollerinin nasıl yorumlandığı ve sembollerin esere nasıl yansıdığı irdelenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Tekstil Sanatı, Baltık Sembolleri, Baltık Paganizmi

The Goddesses of Baltic Paganism: Goddess Symbols in the Works of Lithuanian Contemporary Textile Artists

The trend of slow culture, which emerged in 21st century, also led to changes in the field of art and design. Producing more eco- logical products, ensuring sustainability, and returning to cultural roots have been an important aim of artists, designers, and researchers. In Lithuania, many artists have been inspired by ancient Baltic culture, in particular textile and fiber artists, who work with new/old concepts. This paper aims to explain briefly the identity of the Balts, their ancient beliefs and culture, and to discuss the reflection of the Baltics symbols on contemporary textile arts in Lithuania. In addition, the exhibition entitled ‘Baltic Symbols in Contemporary Textiles’ held in Lithuania on the 6th of May 2016 is examined and discussed. The interpretation of the Baltic Goddess is analyzed in context of symbols reflected in the artworks.

Keywords:

Textile Art, Baltic Symbols, Baltic Paganism,

PDF

___

Ambraziejiene, Rasa (2014). Rastis is Versmes, apie Zenklus ir Simbolius, Kaunas: Yayınevi Spindulys, s: 16, 30
Balsys, Rimantas (2010). Lietuviu Ir Prusu Dievai, Deives, Dvasios Nuo Apeigos IkiPrietaro, Klaipeda/Litvanya: Klaipedos Univesitetas, s: 16.
_____(2014). Pagoniškojo Lietuvių Ir Prūsų Panteono Raida,
Klaipėda/Litvanya: Klaipėdos Universitetas.
Dunduliene, Prane (1990). Senoves Lietuviu Mitologija Ir Religija,
Vilnius/Litvanya: Yayınevi “Mokslas”, s: 4.
_____(2008). Pagonybe Lietuvoje, Moteriskos Dievybes, Vilnius/ Litvanya: Mokslo ir Enciklopediju Leidybos Institutas, s: 111-123, 142-144.
Gimbutas, Marija (1963). The Balts, London: Thames And Hudson, s: 21.
_____(1985). Baltai Pries Istoriniais Laikais, Vilnius/Litvanya: Yayınevi “Mokslas”, s: 163.
Jovaisa, Eugenijus (2014). Aisciai. Raida., II., Vilnius: Lietuvos Mokslu Akademija.
Laurinkiene, Nijole (2008). Rasojanciu Rugiu Svente (3), Litvanya: Siaures atenai, 2008 06 20, Nr. 23 (897): 10-11.
_____(2007). Motina Zemyna Baltu Deiviu Kontekste I, Mokslo Darbai, Liaudies Kultura, 2007/2 (113): 9-19.
_____(2007). Motina Zemyna Baltu Deiviu Kontekste II, Mokslo Darbai, Liaudies Kultura, 2007/3 (114): 31-39.
_____(2004). Gyvates Rysys Su Gyvybe Ir Jos Atsiradimu, Litvanya:
Kulturu Kryzkeles, Tautosakos Darbai Xxi (Xxviii): 70-71.
Saltanavičiute, Jurgita (2006). “Lithuanian Paganism: A ‘Native’ Critique”,Defining Region: Socio-Cultural Anthropology and Interdocciplinary Perspectives, Part 2., Acta Historica Universitatis Klaipedensis XIII, Studia Antropologica II: 48.
Savoniakaite, Vida (2008). Lietuvos etnografija tarp savos kultūros tyrimų, Lietuvos mokslu akademija, Lituanistica, 2008. T. 54. Nr. 4(76): 61-72
Toporov, Vladimir (2000). Baltu Mitologijos ir Ritualo Tyrimai, çev. Erdvilas Jakulis, Vilnius/Litvanya: Aidai, s: 253-254, 276, 277.
Trinkūnas, Jonas (2009). Lietuvių Senosios Religijos Kelias,
Vilnius/Litvanya: Yayınevi Asveja, s: 16,17.
Tumenas, Vytautas (1999). “Juostu Rysys Su Mitologija”, Mokslo Darbai, Liaudies Kultura, 1999/6 (69): 37.
Vaitkevičienė, Daiva (2011). “Libation In Baltic Religious Practices”, ArchaeologiaBaltica 15, Baltic Worldview: From Mythology To Folklore: 112.
Vaiskunas, Jonas (1992). Saules ir Menulio Simbolika, Vilnius: Academia, s: 134.
Velius, Norbertas (1996). Baltu Religijos Ir Mitologijos Saltiniai I, Nuo Seniausiu Laiku Iki Xv Amziaus Pabaigos, Vilnius: Mokslo ir Enciklopediju Leidykla, s: 24, 27.
Zinkevicius, Zigmas (2005). Lietuviu Tautos Kilme, Vilnius: Mokslo ir Enciklopediju Leidybos institutas, s: 38.
Zinkevicius, Zigmantas, Aleksejus Luchtanas, Gintautas Cesnys (2006). Tautos Kilme, Vilnius: Mokslo ir Enciklopediju
leidybos centras, s: 47-54.
Dargiene, Z. I. (2016). Kişisel fotoğraf arşivi.
Sarapiene, B. ve Dargiene, Z. I. (2016) ile konu ile ilgili “Skype” üzerinde röportaj ve internet üzerinde yazışmalar, Vilnius/ İzmir: Ekim 6-17, 2016.
Şekil 1. Baltık Paganizminde kullanılan Saule ve Ausrine’nin motifleri (Vaiskunas, 1992: 134).
Şekil 2. Baltık Paganizminde kullanılan Laima motifleri (Ambra ziejiene, 2014: 63).
Resim 1. Zinaida Dargienė, “Pasaulio medis”(hayat ağacı), “Vai singumo simbolis” (doğarganlık sembolü). Keçe, işleme, aplike/yün (Dargiene, 2016: kişisel fotoğraf arşivi).
Resim 2. Birute Sarapiene ir Liucija Kudzmiene
‘Pabudomeir kelkimes’ (‘Uyandık-kalkalım’ – geleneksel şarkının sözleri) (Dargiene, 2016: kişisel fotoğrag arşivi)
Resim 3. Danguolé Bečelytė Čachavičienė ‘Baltų ženklai’ (Baltık Sembolleri). El dokuması / keten ve pamuk (Dargiene, 2016: kişisel fotoğrag arşivi)
Resim 4. Seramik kaplar üzerinde kullanılan bir “Saule” motifidir (Ambraziejiene, 2014: 30).
Resim 5. Liucija Kudzmiene “Sugryzimai”(getirileri). Origami tekniği, goblen (Dargiene, 2016: kişisel fotoğraf arşivi).
Resim 6. L. Banaitiene, ‘Zalcio Medis’ (Engerek ağacı). El Dokuma/yün, pamuk (Dargiene, 2016: kişisel fotoğraf arşivi).
Resim 7. İrena Piliutyte. El Dokuma/tapestry/ yün, pamuk (Dargiene, 2016: kişisel fotoğraf arşivi).