YÖRESEL EL SANATLARINDA VAN HALISI
Türk tarihiyle paralel bir gelişme seyri içerisinde bulunan halısanatımız, tamamen milli değerlerimiz arasında bulunan en önemli unsurlarınilk sıralarında yer alır. Bütünüyle bize ait olan ve yaşadığımız her coğrafyadaen otantik örnekleriyle bizi ifade eden bu dokuma türü tarihin her dönemindemilletimizin fertleri tarafından ortak motiflerin ekseriyetinin kullanılmasıyla,farklı bölgelerde ve değişik zamanlarda Türk Kültür Birliği ve devamlılığıbakımından çarpıcı örnekler sunmaktadır.Yüzeyi farklı renklerde motiflerle ve bu motiflerin oluşturduğudesenlerle süslü havlı dokumaya halı adı verilir. Doğu memleketlerindebunlara ‘kalı’ da denir. ‘Kalın çeyiz’ veya kalınlığı çeyiz eşyası anlamınagelir. Bir kızın evinde ömrü boyunca kalabilecek çeyiz eşyasının başında,Türklerin milli sanat eseri olan halı gelir. Bundan dolayı kelimenin ‘kalıng,kalın, kalı’ kelimesinden geldiği tahmin edilir. Van’da da halıya ‘haliçe’ adıverilmektedir.Bölgenin iklim şartları, yöre insanının hayvancılıkla uğraşması uzunsüren kış ayları sebebiyle halk dokumacılığa önem vermiştir. Bu dokumalarticari amaçtan çok ihtiyacı karşılama amaçlıdır. Taban halısı, kenarlık halı,divan halısı olarak dokunduğu gibi namazlık heybe, beşik, hatta kapı perdesiolarak da dokunmuştur. Bu dokumalarda kullanılan dokuma ipliği saf yündür.Van Halı Motifleri, Anadolu’da dokunan halı motiflerinden farklı değildir.
___
- Çelik, A. (2002). Sungurbey Caminde Bulunan Çift Başlı Kartal
Figürlü Halı Üzerine Düşünceler. Güzel Sanatlar Enstitüsü
Dergisi, S. 9, ss. 45-59.
Deniz, B. (2005). Anadolu Türk Halı Sanatının Kaynakları. Sanat
Tarihi Dergisi, Sayı/ Number: XIV-1 Nisan/ April, s. 79-103.
El Sanatları Teknolojisi Halı Dokuma, Ankara, 2012.
Güngör, İ. H. (1984). Türk Halıları. İstanbul.
Kalabek Avcıoğlu, N., Vuruşkan D., Çoruh E. (2014). Teknolojik
Araştırmalar: TTED (8) 52-61.
Kırgızoğlu, G. N. (1995). Altaylardan Tunaboyu’na Türk Dünyasında
Ortak Yanışlar (Motifler). Ankara: Boyut Sahaf.
Nefes, E. v.d. (2016). Ankara Vakıf Eserleri Müzesinde Samsun
Camilerinden Derlenmiş Tarihi Halılar. Dinbilimleri Akademik
Araştırma Dergisi, Cilt 16, Sayı 3, 201 6, s. 91-125.
Ünsal, M. (1990). Van ve Yöresi Kilim Motiflerinin Dili. G.Ü. Gazi
Eğitim Fakültesi Dergisi, C.6, S.1, s.281–302.
Yıldırım, M. (2000). Anadolu Selçuklu Halıları İle Azerbaycan Halıları
Arasındaki Motif Birliği Üzerine. Selçuk Üniversitesi İlahiyat
Fakültesi Dergisi, X, s. 251.