Türkiye Cumhuriyeti’nde Zeytin ve Zeytinyağı Üretimi ile Ticareti Üzerine Tarihsel Bir Bakış (1923-1960)

Cumhuriyetin ilk yıllarından 1950’ye kadar olan dönemde Türkiye’de zeytin ve zeytinyağı üretimi ve ticareti ile bunun ekonomiye olan yansımaları makalenin konusunu teşkil etmektedir. Çalışma, Cumhuriyetin ilk döneminde zeytin ve zeytinyağı üretimi ile ihracatı (1923-1950); Demokrat Parti (DP) Döneminde Türkiye’de zeytin ve zeytinyağı alanında yaşanan gelişmeler (1950-1960) ile sınırlandırılarak iki dönem halinde ele alınmıştır. Türkiye Cumhuriyeti’nde zeytin ve zeytinyağı üretimi ve ticaretinin ekonomiye olan yansımaları sayısal veriler ışığında değerlendirilmiştir. Çalışmanın kaynak materyalini, Başkanlık Cumhuriyet Arşivi Belgeleri, resmi yayınlardan; Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) Zabıt Ceridesi, kanunlar ve tutanak dergileri, Türkiye Cumhuriyeti Resmi Gazetesi ve dönemin süreli yayınları arasında bulunan tarım ve ekonomi dergilerinin makaleleri oluşturmaktadır. Konu incelenirken, dönemin Türkiye’si ile dünyanın zeytin ve zeytinyağı alanında yaşanan gelişmeleri göz önüne alınarak gerekli değerlendirilmeler yapılmıştır. Çalışmada elde edilen sonuç şudur: Cumhuriyetin ilanıyla birlikte zeytin üretimi ve ihracatına önem verilmiş, 1528 ve 3573 sayılı kanunların yürürlüğe girmesiyle Türkiye’de zeytinciliğin geliştirilmesi yönünde önemli adımlar atılmıştır. Ancak 1929 Dünya Ekonomik Buhranı ve II. Dünya Savaşı koşulları zeytin ve zeytinyağcılığı sekteye uğratmıştır. DP döneminde ise zeytin üreticisini daha bilinçli hale getirmek için kurslar düzenlenerek, usta ve çırak yetiştirilip parasız aşı kalemi verilmiştir. Dahası, yabani zeytin alanlarının tespiti, parselâjı, dağıtımı ve tescil işleri yürütülmüş, zeytinlere musallat olan haşerelerle mücadele edilmiştir. Bu çalışmalar neticesinde zeytin ve zeytinyağı üretimi ve ihracatı artırılarak milli ekonomiye önemli katkılar sağlanmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Zeytin, Zeytinyağı, Yabani Zeytin, Tasirhane, Aşı Kalemi

A Historical Overview on Olive and Olive Oil Production and Trading in Turkey (1923-1960)

This article discusses the olive and olive oil production and trading in Turkey starting from the early years of the Republic until 1950, and the effects of these on economy. The research subject is discussed in two periods as olive and olive oil production and exports in the first period of the Republic (1923-1950) and the improvements observed in olive and olive oil industries in Turkey in Democrat Party (DP) period (1950-1960). The effects of olive and olive oil production and trading in the Republic of Turkey on economy are explored in the light of statistical data. The source materials of the research consist of the Presidency Republic Archive Documents, official publications, Grand National Assembly of Turkey (Parliament) Minutes Records, laws and official reports, the Official Gazette of the Republic of Turkey and the articles published in the periodical journals on agriculture and economy. In this research, the improvements observed in olive and olive oil industries in Turkey and around the world in relevant period were taken into consideration in evaluations. The results obtained in this research are as follows: With the proclamation of the republic, olive production and exports gained importance and significant steps were taken to improve olive industry in Turkey with the enactment of Laws No 1528 and 3573. However, the conditions of the 1929 World Economic Crisis and the World War 2 gave damage to olive and olive oil industries. In DP period, trainings were offered to raise the consciousness of olive producers, masters and apprentices were trained, graft were offered for free. Furthermore, wild olive lands were located, parcelled out, distributed and registered and pest control mechanisms were established. As a result of these measures, olive and olive oil production and export activities were improved, which significantly contributed to the national economy.

Keywords:

Olive, Olive Oil, Wild Olive, Olive Plant, Graft,

PDF

___

Arşiv Belgeleri Cumhurbaşkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA) BCA, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 13-52-12, Tarih: 24.07.1930. _________, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 23-68-17, Tarih: 04.10.1931. _________, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 23-69-15, Tarih: 04.10.1931. _________, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 32-71-20, Tarih: 21.11.1932. _________, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 43-12-19, Tarih: 07.03.1934. _________, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 66-52-18, Tarih: 19.06.1936. _________, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 74-38-10, Tarih: 07.05.1937. _________, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 87-48-3, Tarih: 25.05.1939. _________, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 89-116-15, Tarih: 14.12.1939. _________, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 93-117-1, Tarih: 18.12.1940. _________, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 90-18-19, Tarih: 28.02.1940. _________, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 99-73-12, Tarih: 11.08.1942. _________, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 101-27-11,Tarih: 19.04.1943. _________, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 115-72-17, Tarih: 26.11.1947. _________, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 115-73-4, Tarih: 04.12.1947. _________, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 118-89-20, Tarih: 12.01.1949. _________, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 119-35-9, Tarih: 21.04.1949. _________, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 122-29-17, Tarih: 06.04.1950. _________, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/127-84-7, Tarih: 15.11.1951. _________, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 133-65-11, Tarih: 10.08.1953. _________, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 137-100-7, Tarih: 03.12.1954. _________, Yer Bilgisi: 30-1-0-0/ 80-509-6, Tarih: 24.03.1955. _________, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 140-70-16, Tarih: 25.07.1955. _________, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 141-114-17, Tarih: 17.01.1956. _________, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 145-118-7, Tarih: 13.03.1957. _________, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 147-62-17, Tarih: 17.12.1957. _________, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 153-50-10, Tarih: 02.09.1959.
Resmi Yayınlar Türkiye Büyük Millet Meclisi, Kanunlar Dergisi, Zabıt Ceridesi ve Tutanak Dergisi TBMM, Kanunlar Dergisi, Dönem: 2, C. 3, 18.04.1341, s. 203. _________, Kanunlar Dergisi, Dönem: 2, C. 4, 29.05.1926, s. 781-910. _________, Kanunlar Dergisi, Dönem: 3, C. 7, 10.06.1929, s. 974-976. _________, Kanunlar Dergisi, Dönem: 4, C. 13, 02.06.1934, s. 716. _________, Kanunlar Dergisi, Dönem: 5, C. 16, 08.06.1936, s. 837-874. _________, Kanunlar Dergisi, Dönem: 5, C. 19, 26.01.1939, s. 149. _________, Kanunlar Dergisi, Dönem: 6, C. 21, 18.01.1940, s. 169-170. _________, Zabıt Ceridesi, Dönem: 2, Toplantı: 4, C. 32, 72. Birleşim, 26 Mayıs 1927, s. 513-515. _________, Zabıt Ceridesi, 1/354 Numaralı Gümrük Tarife Kanunu Lâyihası ve Muhtelit Encümen Mazbatası ile Bütçe Encümeni Mazbatası, Dönem: 3, Toplantı: 2, C. 12, 01.06.1929, S. Sayısı: 185, s. 20. _________, Zabıt Ceridesi, 1930 Senesi Bütçesi Hakkında Umumî Mazbata, Dönem: 3, Toplantı: 3, C. 19, 17.05.1930, H-Cetveli, s. 69. _________, Zabıt Ceridesi, 1931 Senesi Bütçesi Hakkında 1/80 Numaralı Kanun Lâyihası ve Bütçe Encümeni Mazbatası, Dönem: 4, Toplantı: Fevkalade C. 3, 14.07.1931, S. Sayısı: 50, H-Cetveli, s. 177. _________, Zabıt Ceridesi, Dönem: 4, Toplantı: 1, C. 9, 66. Birleşim, 20.06.1932, s. 191-192. _________, Zabıt Ceridesi, 1932 Senesi Bütçe Kanunu Lâyihası ve Bütçe Encümeni Mazbatası, Dönem: 4, Toplantı: 1, C. 9, 20.06.1932, Sıra No: 156, H-Cetveli, TBMM Matbaası, 1932, s. 319. _________, Zabıt Ceridesi, 1933 Malî Senesi Muvazene-i Umumiye Kanunu Lâyihası ve Bütçe Encümeni Mazbatası, Dönem: 4, Toplantı: 2, C. 15, 15.05.1933, S. Sayısı: 165, H-Cetveli, TBMM Matbaası, Ankara, 1933, s. 138. _________, Zabıt Ceridesi, Dönem: 4, Toplantı: 3, C. 22, 58. Birleşim, 27.05.1934, s. 313. _________, Zabıt Ceridesi, 1934 Evkaf Umum Müdürlüğü Bütçesi, Dönem: 4, Toplantı: 3, C. 22, 58. Birleşim, 27.05.1934, S. Sayısı: 167, s. 13. _________, Zabıt Ceridesi, Masraf Bütçeleri, Dönem: 5, Toplantı: F, C. 3, 22.05.1935, s. 161. _________, Zabıt Ceridesi, Masraf Bütçeleri, Dönem: 5, Toplantı: 1, C. 11, 25.05.1936, s. 160. _________, Zabıt Ceridesi, Masraf Bütçeleri, Dönem: 5, Toplantı: 2, C. 18, 24.05.1937, s. 168. _________, Zabıt Ceridesi, Masraf Bütçeleri, Dönem: 5, Toplantı: 3, C. 25, 23.05.1938, s. 171. _________, Zabıt Ceridesi, Dönem: 5, Toplantı: 4, C. 29, 25. Birleşim, 23.01.1939, s. 131-132. _________, Zabıt Ceridesi, Masraf Bütçeleri, Dönem: 6, Toplantı: F, C. 2, 22.05.1939, s. 178. _________, Zabıt Ceridesi, Dönem: 6, Toplantı: F, C. 2, 22.05.1939, D-Cetveli, s. D/74. _________, Zabıt Ceridesi, Masraf Bütçeleri, Dönem: 6, Toplantı: 1, C. 11, 27.05.1940, s. 193. _________, Zabıt Ceridesi, Masraf Bütçeleri, Dönem: 6, Toplantı: 2, C. 18, 26.06.1941, s. 274, 284. _________, Zabıt Ceridesi, Masraf Bütçeleri, Dönem: 6, Toplantı: 3, C. 25, 25.05.1942, s. 262, 278. _________, Zabıt Ceridesi, Dönem: 6, Toplantı: 3, C. 27, 77. Birleşim, 05.08.1942, s. 23. _________, Zabıt Ceridesi, Masraf Bütçeleri, Dönem: 7, Toplantı: F, C. 2, 24.05.1943, s. 256. _________, Zabıt Ceridesi, Masraf Bütçeleri, Dönem: 7, Toplantı: 1, C. 10, 22.05.1944, s. 268, 280. _________, Tutanak Dergisi, Dönem: 7, Toplantı: 2, C. 17, 58. Birleşim, 21.05.1945, s. 223. _________, Tutanak Dergisi, 1945 Yılı Yedi Aylık Gider Bütçeleri, Dönem: 7,Toplantı: 2, C. 17, 21.05.1945, s. 289-299. _________, Tutanak Dergisi, Dönem: 7, Toplantı: 3, C. 20, 12. Birleşim, 17.12.1945, s. 119. _________, Tutanak Dergisi, 1946 Yılı Gider Bütçeleri, Dönem: 7, Toplantı: 3, C. 20, 17.12.1945, s. 262. _________, Tutanak Dergisi, Dönem: 8, Toplantı: 1, C. 3, 18. Birleşim, 18.12.1946, s. 21. _________, Tutanak Dergisi, 1947 Yılı Gider Bütçeleri, Dönem: 8, Toplantı: 1, C. 3, 18.12.1946, s. 265. _________, Tutanak Dergisi, 1948 Yılı Gider Bütçeleri, Dönem: 8, Toplantı: 2, C. 8, 26.12.1947, s. 289. ________, Tutanak Dergisi, 1949 Yılı Gider Bütçeleri, Dönem: 8, Toplantı: 3, C. 16, 21.02.1949, s. 312/5. ________, Tutanak Dergisi, Dönem: 8, Toplantı: 4, C. 24, 55. Birleşim, 24.02.1950, s. 1163. ________, Tutanak Dergisi, Dönem: 8, Toplantı: 4, C. 24, 56. Birleşim, 25.02.1950 s. 1280. ________, Tutanak Dergisi, 1951 Yılı Gider Bütçeleri, Dönem: 9, Toplantı: 1, C. 5, 19.02.1951, s. 382. _________, Tutanak Dergisi, 1951 Yılı Bütçe Kanunu Tasarısı ve Bütçe Komisyonu Raporu, Dönem: 9, Toplantı: 1, C. 5, 19.02.1951, S. Sayısı: 50, TBMM, Basımevi, Ankara, 1951, s. 89. _________, Tutanak Dergisi, 1952 Yılı Gider Bütçeleri, Dönem: 9, Toplantı: 2, C. 13, 20.02.1952, s. 363, 375. _________, Tutanak Dergisi, 1953 Yılı Bütçe Kanunu Tasarısı ve Bütçe Komisyonu Raporu, Dönem: 9, Toplantı: 3, C. 20, 16.02.1953, S. Sayısı: 108, TBMM, Basımevi, Ankara, 1953, s. 238. _________, Tutanak Dergisi, 1953 yılı Gider Bütçeleri, Dönem: 9, Toplantı: 3, C. 20, 16.02.1953, s. 385. _________, Zabıt Ceridesi, 1954 Yılı Masraf Bütçeleri, Dönem: 9, Toplantı: 4, C. 28, 18.02.1954, s. 385-386. _________, Zabıt Ceridesi, 1954 Yılı Masraf Bütçeleri, Dönem: 9, Toplantı: 4, C. 28, 18.02.1954, s. 398. _________, Zabıt Ceridesi, 1954 Yılı Bütçe Kanunu Lâyihası ve Bütçe Komisyonu Raporu, Dönem: 9, Toplantı: 4, C. 28, 18.02.1954, S. Sayısı: 109, TBMM Basımevi, Ankara, 1954, s. 286. _________, Zabıt Ceridesi, 1955 Yılı Masraf Bütçeleri, Dönem: 10, Toplantı: 1, C. 5, 18.02.1955, s. 366. _________, Zabıt Ceridesi, 1956 Yılı Masraf Bütçeleri, Dönem: 10, Toplantı: 2, C. 10, 20.02.1956, s. 386. _________, Zabıt Ceridesi, Masraf Bütçeleri, Dönem: 10, Toplantı: 3, C. 17, 20.02.1957, s. 440. _________, Zabıt Ceridesi, Masraf Bütçeleri, Dönem: 11,Toplantı: 1, C. 2, 19.02.1958, s. 416. _________, Zabıt Ceridesi, Masraf Bütçeleri, Dönem: 11, Toplantı: 2, C. 7, 20.02.1959, s. 372. _________, Zabıt Ceridesi Masraf Bütçeleri, Dönem: 11, Toplantı: 3, C. 12, 19.02.1960, s. 366. TC. Kurucu Meclis (KM) Tutanak Dergisi, Gider Bütçeleri, 20.02.1961, s. 345.
Resmi Gazete Resmi Gazete, Sayı No: 96, 23 Nisan 1341. _________, Sayı No: 406, 28 Haziran 1926. _________, Sayı No: 1217, 16 Haziran 1929. _________, Sayı No: 2723, 10 Haziran 1934. _________, Sayı No: 3330, 15 Haziran 1936. _________, Sayı No: 4126, 7 Şubat 1939. _________, Sayı No: 4417, 26 Ocak 1940.
Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü (İGM) ve Devlet İstatistik Enstitüsü (DİE) Yayınları İGM, İstatistik Yıllığı 1930, Ankara, 1930, s. 450. _________, İstatistik Yıllığı 1931-1932, Yayın No: 21, Ankara, 1932, s. 251. _________, İstatistik Yıllığı 1932-1933, Yayın No: 34, Ankara, 1933, s. 264. _________, İstatistik Yılığı 1934-1935, Ankara, 1935, s. 405. _________, İstatistik Yıllığı 1935-1936, Yayın No: 88, Ankara, 1936, s. 286, 292. _________, İstatistik Yılığı 1936-1937, Yayın No: 115, Ankara, 1937, 232. _________, İstatistik Yıllığı 1938-1939, Yayın No: 142, Ankara, 1942, s. 183, 243, 245. _________, İstatistik Yıllığı 1939-1940, Yayın No: 159, Ankara, 1940, s. 277, 279. _________, Küçük İstatistik Yıllığı, 1939-1940, Yayın No: 160, Ankara, 1941, s. 168. _________, Küçük İstatistik Yıllığı 1940-1941, Yayın No: 192, Ankara, 1942, s. 123. _________, İstatistik Yıllığı 1951, Yayın No: 332, Ankara, 1951, s. 244. _________, İstatistik Yıllığı 1952, Yayın No: 342, Ankara, 1952, s. 260. _________, İstatistik Yıllığı 1953, Yayın No: 360, Ankara, 1953, s. 235. _________, 1959 İstatistik Yıllığı, Yayın No: 380, Ankara, 1959, s. 221. _________, Tarım İstatistikleri Özeti 1942-1963, Yayın No: 464, Ankara, 1964, s. 10. _________, İstatistik Yıllığı 1960-1962, Yayın No: 460, s. 213. _________, 1963 Türkiye İstatistik Yıllığı, Yayın No: 490, Ankara, 1963, s. 201. _________, Türkiye İstatistik Yıllığı 1964-1965, Ankara, 1965, s. 223.
Ayın Tarihi (Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı) Ayın Tarihi, Sayı No: 192, Kasım 1949, s. 9-10.
Süreli Yayınlar Dergiler
İktisadi Yürüyüş (1940-1950) Tarım Dergisi (1952) Türk Ekonomisi (1949-1954) Ziraat ve Ticaret Gazetesi (1944-1945) Ziraat Dünyası (1954)
Kitaplar Arar, İsmail, Hükümet Programları 1920-1965, Burçak Yayınevi, İstanbul, 1968. Cillov, Haluk, Türkiye Ekonomisi, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Yayınları, İstanbul, 1965. DP, Kalkınan Türkiye, Desen Matbaası, Ankara, 1954. İktisat Vekâleti, Türkiye Cumhuriyetinin İkinci Sanayi Planı 1936, 2. Basım TTK Yayınları, Ankara, 1989. Milli İktisat Tasarruf Cemiyeti, 1930 Sanayi Kongresi, Raporlar, Kararlar, Zabıtlar, Yayına Hazırlayan Derviş Kılınçkaya, Cilt: 1, Bildiren Yayıncılık, 2. Basım, Ankara, 2003. Tc Sanayi Ve Teknoloji Bakanlığı, 50 Yılda Türk Sanayii, Mars Matbaası, Ankara, 1973. Zeytinoğlu, Erol, Türkiye Ekonomisi, Met/Er Matbaası, İstanbul, 1978.
Makaleler Akyürek, Celal, “Milli Korunma Kanunu ve Piyasalar”, İktisadi Yürüyüş, C. 6, S. 66-67, Yıl: 3, 16 Eylül 1942, s. 43. Avni, Hüseyin, “İzmir’den Aydın’a”, İktisadi Yürüyüş, C. 9, S. 86, Yıl: 4, 16 Temmuz 1943, s. 11. Barlas, Ferruh, “Bursa’da Zeytincilik”, İktisadi Yürüyüş, C. 5, S. 100-104, Yıl: 1 Nisan 1944, s. 12/5. Becer, Bahri, “Zeytincilik ve Zeytinyağcılık”, Ziraat ve Ticaret Gazetesi, S. 30, Yıl: 22, Aralık 1944, s. 129. Bergin, Servet, “İhracat Birlikleri”, İktisadi Yürüyüş, Sayı: 2, Yıl: 1, 1 İkinci Kanun 1940, s. 9, 12. Bilgütay, Nejat, “Yurdun Zengin Bir Bölgesinden Bir Tetkik; Kilis Zeytinleri ve Tasirhaneleri”, İktisadi Yürüyüş, C. 6, S. 64, Yıl: 3, 1 Ağustos 1942, s. 16, 21. Çeçen, Kemal, “120 Milyon Zeytin Ağacı İçin Neler Düşünüyoruz?”, Tarım Dergisi, S. 4, C. 1, 1 Eylül 1952, s. 82. Ekrem, Nevzat, “Mağşuş Zeytinyağları”, İktisadi Yürüyüş, S. 3, Yıl: 15, İkinci Kânun 1940, s. 3. _________, “Egede Pirina Fabrikası”, İktisadi Yürüyüş, S. 2, Yıl: 1, 1 İkinci Kânun 1940, s. 12. Kılıç, Nazım, “Zeytin Ağaçlarını Ne Vakit ve Nasıl Budayalım”, Tarım Dergisi, C. 1, S. 5, Yıl: Ekim 1952, s. 86. Kurdakul, Necdet Salih, “Zeytinyağı Meselesi Nasıl Halledilebilir”, İktisadi Yürüyüş, C. 7, S. 160, Yıl: 7, 17 Ağustos 1946, s. 9, 16. _________, “Zeytinyağı Meselesi”, İktisadi Yürüyüş, C. 7, S. 161, Yıl: 7, 3 Eylül 1946, s. 6-7, 19. _________, “Zeytin İşçilerinin Durumu”, İktisadi Yürüyüş, C. 7, S. 164, Yıl: 7, 21 Ekim 1946, s. 3. Ökmen, Nedim, “Ziraatta Çok büyük İnkişaflar Kaydedildi”, Türk Ekonomisi, S. 128, Yıl: 12, Şubat 1954, s. 49. Tataç, Ziya, “Olaylara Bakış, Haziran 1949, Ziraat Ekonomisi”, Türk Ekonomisi, S. 74, Yıl: 7, Ağustos 1949, s. 181-185. _________, “Olaylara Bakış, Kasım-Aralık 1949, Ziraat Ekonomisi”, Türk Ekonomisi, S. 80, Yıl: 8, Şubat 1950, s. 37-46. _________, “Olaylara Bakış, Ocak 1954, Ziraat Ekonomisi”, Türk Ekonomisi, S. 129, Yıl: 12, Mart 1954, s. 90-94. _________, “Olaylara Bakış, Şubat 1954, Ziraat Ekonomisi”, Türk Ekonomisi, S. 130, Yıl: 12, Nisan 1954, s. 119-126. Toksoy, Ali Enver, “Hatay’da Endüstri Hareketleri”, İktisadi Yürüyüş, C. 2, S. 21, Yıl: 1, 15 Birinci Teşrin 1940, s. 6-7. Topçuoğlu, Nazmi, “Neden Yağ Yoksulluğu Davası ile Karşılaştık?”, İktisadi Yürüyüş, C. 6, S. 144, Yıl: 6, 25 Aralık 1945, s. 3, 22. Üstar, Faik, “Mahsul Bol Olacak”, İktisadi Yürüyüş, C. 11, S. 242, Yıl: 113, Ocak 1950, s. 20. Üzümeri, Ekrem; BECER, Bahri, “Zeytinyağı”, İktisat ve Ticaret Ansiklopedisi, C. 10, İstanbul, 1954, s. 266-268. Üzümeri, Ekrem, “Zeytin”, İktisat ve Ticaret Ansiklopedisi, C. 10, İstanbul, 1954, s. 263-264. _________, “Zeytincilik”, İktisat ve Ticaret Ansiklopedisi, C. 10, İstanbul, 1954, s. 264-265. _________, “Zeytincilik İstasyonu”, İktisat ve Ticaret Ansiklopedisi, C. 10, İstanbul, 1954, s. 265-266. Yazman, Aslan Tufan , “Zeytinciliğimizi İnkişaf Ettirmeliyiz”, İktisadi Yürüyüş, C. 9, S. 206, Yıl: 9, 20 Ağustos 1948, s. 1, 24. Yazman, Selim Cavid, “Zeytinyağcılığımız”, İktisadi Yürüyüş, C. 3, S. 28, Yıl: 2, 1 Şubat 1941, s. 7. _________ , “Mağşuş Yağlar”, İktisadi Yürüyüş, C. 3, S. 31, Yıl: 2, 16 Mart 1941, s. 5.
Tezler ÇETİN, Hakkı, Kamu Ekonomisi Yönünden Türkiye’de Kırsal Kalkınma Sürecinde Kooperatifçiliğin Rolü: Tariş Zeytin ve Zeytinyağı Birliği Örneği, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi, İzmir, 2013. Doğan, Faruk, Osmanlı Devletinde Zeytinyağı (1800-1920), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul, 2007. Sakar, Zeynep Müjde, Zeytinyağı Sektörünün Gaziantep İlinde Mevcut Durumu ve Ekonomik Analizi, Harran Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi, Şanlıurfa, 2015. Seçer, Arzu, Doğu Akdeniz Bölgesinde Zeytin ve Zeytinyağı Üretimi, Pazarlaması ve Bölgede Zeytinciliği Geliştirme Olanakları, Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Adana, 2012.
İnternet Kaynakları http://www.tariszeytinyagi.com/www.tariszeytinyagi.com/zeytincilik/zeytinciligin-tarihi.html, Erişim Tarihi: 01.01.2019. http://www.tariszeytinyagi.com/www.tariszeytinyagi.com/taris-hakkinda.html, Erişim Tarihi: 01.01.2019.