Katar’da Osmanlı Hâkimiyetine Tarihsel Bir Bakış

Bu çalışmada temel olarak Yavuz Sultan Selim'in Mısır seferiyle Katar’ın Osmanlı himayesine girmesinden 1915 yılında son askerimizin Katar’dan çıkmasına kadar geçen süreyi irdeledik. Osmanlı'nın bu bölgede Portekizlilerle daha sonra uzun bir süre İngilizlerle mücadele ettiği görülür. 1971 yılında Şeyh Casim’in Osmanlının Basra valisi Mithat Paşa’yı Katar’a davet etmesiyle ilk defa bölgeye Osmanlı ordusu yerleşir. Bu dönemden sonra Osmanlı Devleti Katar’a egemenliğini kurmak için mücadele edecektir. Bunun yanında Osmanlı Devleti bölgedeki hâkimiyetini sağlamlaştırmak için mevcut kabilelerden Al Sani ailesinden Şeyh Casim’i bölgeye kaymakam olarak atar. Şeyh Casim Osmanlı Devletinin bölgedeki hâkimiyetini artırmak için Katar’daki kabilelerle, komşu kabilelerle, Beni Suud’la ve İngilizlerle uzun süre mücadele edecektir. Bu mücadeleleri sırasında bölgede mevcut Osmanlı birlikleri ve idarecilerle zaman zaman karşı karşıya geldiği de görülmüştür. Osmanlı Devleti bölgenin önemini bildiği için burayla özel ilgilendiği 1888 ve 1901 de bölgeye memurlarını göndererek ıslah ve reform çalışmaları raporladığı Osmanlı vesikalarında görülmektedir. Ancak bu reform çalışmaların bir kısmı gerçekleştirilirken büyük bir kısmı Osmanlı Devletinin coğrafyasında yaşadığı sıkıntılardan dolayı gerçekleştirememiştir. 1894’te gelindiğinde Şeyh Casim Al Sani’ye İngiliz baskılarının arttığını ve onlarla mücadele edebilmek için çok fazla çaba gösterdiği görülmektedir. İngilizlerin Zubara ve Adid bölgeleri için Bahreyn adına hak iddia etmeleri bu bölgelerdeki mücadeleleri arttıracaktır. Uzun süre bölgede mücadele vermek zorunda kalan Şeyh Casim Al Sani sonunda Osmanlı Devletinin desteğiyle amacına ulaşarak kendi kabilelerini bölgeye yerleştirmeyi başarır. 1910 – 1913 yıllarında Osmanlılar ve İngilizler arasında bölge için müzakereler yapılacak Osmanlı Devletinin Balkan Savaşlarını fırsat bilen İngiltere Katar’ı işgal edecek ve 1915 yılında son Osmanlı askeri birliği bölgeden çekilerek Katar’daki Osmanlı hâkimiyeti sona erecektir.

A Historical Perspective at the Ottoman Domination in Qatar

The purpose of this work is to essentially analyse the period starting with Sultan Selim the Stern’s Campaign against Egypt, when Qatar came under the rule of the Ottoman Empire, until 1915, when our last soldier left the territories of Qatar. It is understood that the Ottomans fought against first the Portuguese, and after that the British in this region for a long time. The Ottoman army settled in this region for the first time when Sheik Jassim invited Midhat Pasha, the Ottoman Governor of the Gulf Region to Qatar. After that, the Ottoman State started the struggle to establish its sovereignty in Qatar. In order to strengthen its sovereignty in this region, the Ottoman State appointed Sheik Jassim bin Mohammad of the House Al Thani, which was one of the existing houses in the region, as distinct governor of Qatar. Afterwards, Sheik Jassim fought against the Houses in Qatar as well as the neighbouring houses, the House of Saud, and the British for a long time in order to consolidate the Ottoman State’s rule in this territory. It is also evident that Sheik Jassim also had conflicts with the Ottoman troops and administration which were present in the region from time to time during his reign. It is evident in the Ottoman documents involving the reclamations and reforms which were reported by the officers sent to this region in 1888 and 1901 that the Ottoman Empire was particularly concerned about the territory as they were aware of the region’s importance. However, while some of the aforementioned reforms were realized, many of them could not be actualized due to the problems the Ottoman state encountered within its geography. It is understood that the British built up the pressure against Sheik Jassim Al Thani in 1894, and he did his utmost efforts to put up a struggle against them. The fact that the British laid claim on Zubarah and Adid on behalf of Bahrain escalated the conflicts in the named regions. Having to put up a long fight in the region, Sheik Jassim Al Thani eventually achieved his goal and succeeded in stationing his own houses in the territory with the support of the Ottoman State. After that, negotiations involving the region were conducted between the Ottomans and the British between 1910 and 1913, and the British Empire took advantage of the Ottoman State’s Balkan Wars and occupied Qatar, and finally the Ottoman rule over Qatar came to an end when the last Ottoman military unit withdrew from the region in 1915.   

___

  • AL ŞARK, Ahmet Zekeriya; Mustafa Aquil, Yusuf İbrahim Abdullah (2005), Tetavur Katar El Siyesi Min Neşeet Al İmaret İle İstikbal El Devle, Rinode Al Hadise, Doha KURŞUN, Zekeriya (1998), Necid ve Ahsa’da Osmanlı Hâkimiyeti: Vehhabi Hareketi ve Suut Devletinin Ortaya Çıkışı, Ankara KURŞUN, Zekeriya (2004), Basra Körfezi’nde Osmanlı İngiliz Çekişmesi, Katar’da Osmanlılar (1871-1916), Ankara KURŞUN, Zekeriya (2015), Osmanlı Arap Coğrafyası ve Avrupa Emperyalizmi Ali Akyıldız, Zekeriya Kurşun İstanbul, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları AL ABDULLAH, Mohammed Yousef (2018), Şeyh Casim Zamanında Katar’da Osmanlı İngiliz Çatışması Basılmamış Panel Konuşması, 12 Aralık 2018 Katar Milli Kütüphanesi) BAŞKAN, Birol (2012), "Calutlar Dünyasında Bir Davut: Katar'ın Dış Politika Dinamizmi", AkademikOrtadoğu,Cilt:7,Sayı:12, http://www.akademikortadogu.com/belge/ortadogu13makale/birol_baskan.pdf (01.03.2019) KILIÇ Selda Kaya (2014), 19.Yüzyılda Osmanlı İdaresi Altında Basra Vilayeti ve Körfezine İlişkin Bazı Tespitler, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi 54, 2, 319-336 KIZILKAYA, Oktay (2013), XIX. Yüzyılın Sonu XX. Yüzyılın Başlarında Basra Körfezi’nde Uluslararası Hâkimiyet Mücadelesi, International Periodical For The Languages, Literature And History Of Turkish Or Turkic Volume 8/7 Summer Ankara-Turkey KURŞUN, Zekeriya (2008), Osmanlı Devleti’nin Basra Körfezi Siyaseti: Bağdat, Basra ve Lahsa Beylerbeylikleri (1534-1672), FSM İlmî Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, İstanbul YURDAKUL ÖZKAPLAN, Dr. Nurcan, Osmanlı Asırlarında İngilizlerin Basra Körfez’inde Yerleşme Çabaları (Seminer) Katar Milli Kütüphanesi İngiliz Arşivi(KMK) Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA) https://www.britannica.com/place/Najd Erişim Tarihi:23.02.2019