Nadir’in Şah Eşref Hotekî ile Mücadelesi

İran’da Avşar Hanedanı’nı iktidara taşıyacak olan Nadir Şah, hâkimiyetini güçlendirmek için 1725’te, önce Nisa’da Türkmenler, Habuşan’da Çemişgezek Kürtleri, Merv’de Özbekler, daha sonra Meşhed’de Melik Mahmud Sistanî’yi yenilgiye uğrattıktan sonra 1726’da da Meşhed ve Herat’ı ele geçirmiş, İsfahan’daki Afgan Hükümeti’ni ortadan kaldırmak amacıyla da Şah Eşreff Hotekî ile savaşa karar vermiştir. İran’da hüküm süren Afgan Hükümeti’nin son iki yılında halktan topladığı ağır vergiler ve yaptığı yağmalara karşı halkın isyanı, ayrıca Melik Mahmud Sistanî ile Muhammed Fethali Kaçar gibi rakiplerini birer birer yenmesi, Nadir’in kalan tek düşmanı olan Şah Eşref Hotekî’yi mağlup etmesini kolaylaştırmıştır. Bu arada Şah Eşref Hotekî’nin komutanı Seydal Han, Bistam’a ilerlerken kendisi de Simnan’ı kuşatarak Horasan sınırına dayanmıştır. Bu haberi öğrenen Nadir, 12 Eylül 1729’da Simnan’ın yardımına yetişmek üzere Meşhed’den ayrılarak Nişabur, Sebzevar yoluyla Şah Eşref Hotekî üzerine yürümüştür. Bu makalede Nadir’in Şah Eşref Hotekî karşısındaki mücadelesi ve zaferi ele alınmıştır. Bu çerçevede İran’da kısa süren Afgan Hükümeti’nin son yıllarında İsfahan ve çevresinde yağma ve zülüm Nadir’in Galzaylar üzerine yürümesinin gerekçesini oluşturmuştur. Mücadelelerin neticesinde İran’da Afganlar, kendi hükümetini kaybettiği gibi Nadir ile yaptığı çetin savaşlarda büyük kayıp vermiştir. Bununla birlikte Nadir, Mir Mahmud Afgan tarafından İran’da tahttan indirilen II. Şah Tahmasb’ı tekrar tahta geçirip kendisi Galzaylar’ı İran sınırından dışarıya atmak amacıyla Deşt-i Zerkan’da Şah Eşref Hotekî üzerine yürümüştür. Şah Eşref Hotekî liderliğindeki Galzay savaşçıları ve sivil Afganlar savaşlar esnasında Afganistan’ın Kandahar Eyaleti’ne doğru kaçarken çoğu yolda hayatını kaybetmiştir. Ancak Kandahar’a kaçabilen Şah Eşref Hotekî’nin Zerdkoh yakınlarında öldürüldüğü ifade edilmektedir. Nadir tarafından son savaşta yenilgiye uğratılan Galzaylar bir daha İran’a saldırma ve yağma yapmaya cesaret edememişlerdir.

Nader’s Battle with Shah Ashraf Hotaki

Nader Shah who was to carry Afshar dynasty to power in Iran, after defeating Turkmens in Nisa, Çemişgezek Kurds in Habushan, Uzbeks in Merv in 1725, and after the defeat of Malek Mahmud Sistani in Mashhad, seized Mashhad and Herat in a bid to strengthen his dominance in 1726 and decided to battle Shah Ashraf Hotaki to remove Afghan power in Isfahan. The fact that Afghan dominance in Iran overtaxed people and caused resentment towards Afghans due to their pillages, also having defeated his rivals such as Malek Mahmud Sistani and Mohamed Fathali Kachar one after another, it became easy for Nader to defeat his only remaining enemy, Shah Ashraf Hotaki. In the meantime, while Shah Ashraf Hotaki’s commander Seydal Khan was marching Bastam, Ashraf sieged Semnan and reached Horasan borders. After hearing this word, Nader left Mashhad and advanced upon Shah Ashraf Hotaki through Nishapur and Sabzevar on September 12th 1729 to reinforce Semnan. In his article, I discussed Nader’s struggle and victory against Shah Ashraf Hotaki. In this context, the pillage and the persecution that took place during the last years of short-winded Afghan dominance in Iran, became the basis for Nader’s advance upon Ghilzais. After the battles with Nader, Afghans suffered heavy casualties as well as losing their dominance in Iran. However, Nader enthroned Shah Tahmasb II who was dethroned in Iran by Mir Mahmud Afghan, and advanced upon Shah Ashraf Hotaki in Dasht Zarkan to repel Ghilzais from Iran. Most of the Ghilzai combatants under Shah Ashraf Hotaki leadership and most of the Afghan civilians lost their lives while fleeing to Kandahar of Afghanistan during wars. Yet is said that Shah Ashraf Hotaki who was able to flee to Kandahar was killed near Zerdkoh. After being defeated in the last battle by Nader, Ghilzais did not venture attacking and pillaging Iran again.

___

  • Sayed Shafiqulah Sadat, Nadir’in Şah Eşref Hotekî ile Mücadelesi, Vakanüvis Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, c. 2, s. 1, Sakarya, Mart 2017, ss. 166-180.