Tek Şehir İki Seyyah: İbrahim Hamdi ve Evliya Çelebi’ye Göre Babadağı Şehri

Günümüzde Romanya’da bulunan Babadağı şehri 1416 yılında Çelebi Mehmed döneminde Osmanlı hâkimiyetine girmiştir. Şehir, Eflak Prensi III. Vlad Tepeş (Kazıklı Voyvoda) döneminde tahrip edilmiş; ancak daha sonra, II. Bayezid döneminde yeniden canlandırılmıştır. Şehir ismini Sarı Saltuk’tan almış olup “Babadağı” adının yanı sıra “Baba Saltuk” ismiyle de anılmıştır. Konumu itibariyle bir ordu şehir vasfına sahip olan Babadağı, 1878 Berlin anlaşmasına kadar Osmanlı hâkimiyetinde kalmıştır. Babadağı şehri, Osmanlı kültüründe önemli bir dini figür olan Sarı Saltık’ı barındırmasının yanı sıra coğrafi konumu, demografik niteliği ve kültürel vasfı itibariyle büyük bir öneme haizdi. Şehir bulunduğu yol güzergahının işlek bir hat üzerinde olması nedeniyle sık sık ziyaret edilmiştir. Evliya Çelebi ve İbrahim Hamdi de şehri ziyaret eden ve gözlemleyen iki seyyahtır. Seksen yıllık arayla şehre gelen seyyahlarımız şehri farklı açılardan gözlemleyerek bir Babadağı resmi çizmişlerdir. Onların şehre dair anlatılarındaki farklılık Osmanlı Devleti’nin geçirdiği değişim ve dönüşümü gözler önüne sermektedir. Aradaki seksen yıllık süreç her iki seyyahın şehri algılayış ve anlatımına da yansımıştır. Bu makale iki seyyahın bir sınır şehri olan Babadağı’nı farklı zamanlarda ziyaret ederek şehre dair anlatılarını, gözlemlerini ve gözlemlerindeki benzerlik ve farklılıkları ele almaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Evliya Çelebi, Bartınlı İbrahim Hamdi Efendi, Babadağı, Sarı Saltık

One City Two Travelers: The City of Babadağı According to Ibrahim Hamdi and Evliya Chelebi

The city of Babadağı is located in Romania today, was under Ottoman rule in 1416 during the period of Çelebi Mehmed period. This city was destroyed during the period of Vlad Tepeş (Vlad the Impaler). But it was revived period of Bayezid II. The city was named after Baba Saltuk as well as the name of Babadağı. Babadağı, which has the status of an army city due to its location, remained under Ottoman rule until 1878 with Berlin agreement. The city of Babadağı had a great importance in terms of its location, demographic and cultural character, as well as its harboring of Sarı Saltık, which is an important religious figure in Ottoman culture. The city is frequently visited due to the fact that the road route is on a busy line. Evliya Çelebi and Bartınlı İbrahim Hamdi Efendi are two travelers who visit and observe the city. Evliya Çelebi and İbrahim Hamdi who came to the city on an eighty year apart observed two different city from different perspective. The difference in their narratives about the city reveals the change and transformation of the Ottoman Empire. Eighty-year process is also reflected in the perception and expression of the two travelers. This article discusses the similarities and differences between two travelers visiting Babadağı, a border town, at different times and observations on the city.

Keywords:

Evliya Çelebi, Bartınlı İbrahim Hamdi Efendi, Babadağı, Sarı Saltık,

PDF

___

Ak, Mahmut, “İbrahim Hamdi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), Cilt 21, Ankara, 2000. Aktepe, Münir “Babadağı”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), Cilt IV, Ankara, 1991. Anetshofer, Helga, “Seyahatname’deki Sarı Saltık Menkıbeleri ve Bektaşi Sözlü Rivayeti” Ed. Nuran Tezcan), Doğumunun 400. Yılında Evliya Çelebi, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Ankara, 2011. Bartınlı İbrahim Hamdi, Atlas, Süleymaniye Kütüphanesi Esad Efendi, 6244. Bıyık, Ömer, Bartınlı Es- Seyyid İbrahim Hamdi Efendi’nin Atlas’ında Eflak-Boğdan (Memleketeyn), Zafer Gölen, Balkan Tarihi, Cilt II, Osmanlı Mirasını ve Türk Kültürünü Araştırma Derneği Yayınları, 2016. Dankoff, Robert, “Evliya Çelebi Seyahatnamesi Işığında Osmanlı Toplum Hayatı”, Çev. Nasuh Uslu, Türkler, Yeni Türkiye Yayınları, Cilt 10, Ankara, 2002. Erkal, Mehmet, “Cizye”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), Ankara, 1993. Evliya Çelebi Seyahatnamesi Topkapı Sarayı Kütüphanesi Bağdat 305 Numaralı Yazmanın Transkripsiyonu-Dizini,(Haz:Orhan Şaik Gökyay), 1. Kitap, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 1996 Evliya Çelebi Seyahatnamesi Topkapı Sarayı Kütüphanesi Bağdat 305 Numaralı Yazmanın Transkripsiyonu-Dizini,(Haz: Z. Kurşun Y. Dağlı, S.A. Kahraman), 2. Kitap, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 1999 Evliya Çelebi Seyahatnamesi Topkapı Sarayı Kütüphanesi Bağdat 305 Numaralı Yazmanın Transkripsiyonu-Dizini,(Haz: Y. Dağlı, S.A. Kahraman), 3. Kitap, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 1999 Evliya Çelebi Seyahatnamesi Topkapı Sarayı Kütüphanesi Bağdat 305 Numaralı Yazmanın Transkripsiyonu-Dizini,(Haz: Y. Dağlı, S.A. Kahraman), 4. Kitap, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2001 Evliya Çelebi Seyahatnamesi Topkapı Sarayı Kütüphanesi Bağdat 305 Numaralı Yazmanın Transkripsiyonu-Dizini,(Haz: Y. Dağlı, S.A. Kahraman, İbrahim Sezgin), 5. Kitap, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2001 Evliya Çelebi Seyahatnamesi Topkapı Sarayı Kütüphanesi Bağdat 305 Numaralı Yazmanın Transkripsiyonu-Dizini,(Haz: Y. Dağlı, S.A. Kahraman), 6. Kitap, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2002 Evliya Çelebi Seyahatnamesi Topkapı Sarayı Kütüphanesi Bağdat 305 Numaralı Yazmanın Transkripsiyonu-Dizini,(Haz: Y. Dağlı, S.A. Kahraman R. Dankoff), 7. Kitap, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2003 Evliya Çelebi Seyahatnamesi Topkapı Sarayı Kütüphanesi Bağdat 305 Numaralı Yazmanın Transkripsiyonu-Dizini,(Haz: Y. Dağlı, S.A. Kahraman R. Dankoff), 8. Kitap, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2003 Evliya Çelebi Seyahatnamesi Topkapı Sarayı Kütüphanesi Bağdat 305 Numaralı Yazmanın Transkripsiyonu-Dizini,(Haz: Y. Dağlı, S.A. Kahraman R. Dankoff), 9. Kitap, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2005 Evliya Çelebi Seyahatnamesi Topkapı Sarayı Kütüphanesi Bağdat 305 Numaralı Yazmanın Transkripsiyonu-Dizini,(Haz: Y. Dağlı, S.A. Kahraman R. Dankoff), 10. Kitap, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2007 Fidan, Fadimeana, “Osmanlı’da Zahire Mübaşiri Olmak: Ziştovili Hacı Ali Örneği (1749-1755)”, DTCF Dergisi,56-2, 2016. Gökçe, Turan, “Babadağı Kasabasının XIX. Ortalarındaki Sosyal ve Ekonomik Yapısı”, Tarih İncelemeleri Dergisi, Cilt XXV, Sayı.1, 2010. Kiel, Michael, “The Türbe of Sarı Saltık at Babadağı-Dobrudja”, Güneydoğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, İstanbul, 1977-1978. Ocak, A. Yaşar, Osmanlı Sufiliğine Bakışlar-Makaleler, İncelemeler, 2010, İstanbul, Timaş Yayınları. Ocak, A. Yaşar, Sarı Saltık Popüler İslam’ın Destani Öncüsü (XIII. Yüzyıl), Türk Tarih Kurumu Basımevi, 2002, Ankara. Orhonlu, Cengiz, “XVIII. Yüzyılda Osmanlılarda Coğrafya ve Bartınlı İbrahim Hamdi’nin Atlası, Tarih Dergisi, XIV/19. Ökiç, M. Tayyib, “Sarı Saltık’a Ait Bir Fetva”, AÜİFD, Cilt I, 1952. Öztürk, Yücel, Özü’den Tuna’ya Kazaklar-1, Yeditepe Yayınevi, İstanbul, 2004.