ANAYASA MAHKEMESİ UYGULAMASINDA MASUMİYET KARİNESİ
Ceza yargılamasının amacı maddi gerçeğin adil yargılanma hakkınauygun yol ve yöntemlerle bulunmasıdır. Bu bağlamda, adli makamlarceza yargılamasında maddi gerçeği araştırırken adil yargılanma hakkınınsanıklara tanıdığı güvencelerle sınırlandırılmaktadır. Bu güvencelerdenbiri de masumiyet karinesidir. Temel insan hakları arasında gösterilen veadil yargılanma hakkının özünü oluşturan masumiyet karinesi, birçokuluslararası belgede düzenlenmiştir.Bu karine, Anayasa’nın 36. maddesinde güvence altına alınan adilyargılanma hakkının bir unsuru olmakla beraber suçluluğu hükmen sabitoluncaya kadar kimsenin suçlu sayılamayacağına dair Anayasa’nın 38.maddesinin dördüncü fıkrasında ayrıca düzenlenmiştir.Masumiyet karinesi, sadece hâkim veya mahkeme kararlarıyla değil,kamu gücü kullanan diğer yetkililer/kurumlar tarafından da ihlal edilebilir.Öte yandan, devlet görevlilerinin açıklamaları veya kışkırtmalarınadayanan basın ve yayın organlarındaki yazılar veya bazı küçük düşürücüifadeler nedeniyle masumiyet karinesinin ihlali söz konusu olabilir.Bu makalede, masumiyet karinesi Anayasa Mahkemesi içtihatlarıışığında ele alınıp incelenecektir.Ceza yargılamasının amacı maddi gerçeğin adil yargılanma hakkınauygun yol ve yöntemlerle bulunmasıdır. Bu bağlamda, adli makamlarceza yargılamasında maddi gerçeği araştırırken adil yargılanma hakkınınsanıklara tanıdığı güvencelerle sınırlandırılmaktadır. Bu güvencelerdenbiri de masumiyet karinesidir. Temel insan hakları arasında gösterilen veadil yargılanma hakkının özünü oluşturan masumiyet karinesi, birçokuluslararası belgede düzenlenmiştir.Bu karine, Anayasa’nın 36. maddesinde güvence altına alınan adilyargılanma hakkının bir unsuru olmakla beraber suçluluğu hükmen sabitoluncaya kadar kimsenin suçlu sayılamayacağına dair Anayasa’nın 38.maddesinin dördüncü fıkrasında ayrıca düzenlenmiştir.Masumiyet karinesi, sadece hâkim veya mahkeme kararlarıyla değil,kamu gücü kullanan diğer yetkililer/kurumlar tarafından da ihlal edilebilir.Öte yandan, devlet görevlilerinin açıklamaları veya kışkırtmalarınadayanan basın ve yayın organlarındaki yazılar veya bazı küçük düşürücüifadeler nedeniyle masumiyet karinesinin ihlali söz konusu olabilir.Bu makalede, masumiyet karinesi Anayasa Mahkemesi içtihatlarıışığında ele alınıp incelenecektir.
___
- DOĞAN Koray, “Ceza Muhakemesinde Hüküm”, Ceza Hukuku
Dergisi, Yıl: 3, Sayı: 7, 2008.
- DÖNMEZER Sulhi, “Suçsuzluk Karinesi Üzerine Düşünceler” Prof.
Dr. Nurullah Kunter’e Armağan, İstanbul 1998.
- HAFIZOĞULLARI Zeki, “5237 S. Türk Ceza Kanununda Davanın ve
Cezanın Düşürülmesi”, Ankara Barosu Dergisi, Sayı: 2006/3, (Düşme).
- FEYZİOĞLU Metin, “Suçsuzluk karinesi: Kavram Hakkında Genel
Bilgiler ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi”, AÜHFD, Yıl: 1999, Cilt: 48,
Sayı:1-4, (Suçsuzluk Karinesi).
- HARRİS David/O’BOYLE Michael/BATES Ed/BUCKLEY Carla,
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Hukuku, Avrupa Konseyi 2013.
- İNCEOĞLU Sibel, Adil Yargılanma Hakkı ve Yargı Etiği, Avrupa
Konseyi, Ankara 2007.
- KIRMIZIGUL Hüsamettin, Uygulama ve Teoride Disiplin Suç ve
Cezaları ve Denetim Yolları, Kazancı Kitap ve Ticaret A.Ş., İstanbul 1998.
- MUSACCHIO Vincenzo: “La presunzione din on
colpevolezzacomevalorefondamentale del sistemapenaleeuropeo”,
Rivistapenale, Yıl: 2009, Sayı: 5.
- OKUYUCU ERGÜN Güneş, “Soruşturmanın Gizliliği” AÜHFD, Cilt:
59, Sayı:2.
- OĞURLU Yücel, “Ceza Mahkemesi Kararının Disiplin Cezalarına
Etkisi ve Sorunu ‘Ne Bis İn İdem’ Kuralı”, Ankara Hukuk Fakültesi
Dergisi, Sayı: 2, Ankara 2003.
- OKUYUCU ERGÜN Güneş, “Suçsuzluk Karinesi: ‘Alice Harikalar
Diyarında’”, Ankara Barosu Uluslar Arası Hukuk Kurultayı, 10-14 Ocak
2012, Cilt: 3, (Karine).
- ONAR Sıddık Sami, İdare Hukukunun Umumi Esasları, C: I, İstanbul
1960, s. 868; KAYA Cemil, “Memur Disiplin Suç ve Cezalarına ve Disiplin
Soruşturmasına Hakim Olan Temel İlkeler”, Amme İdaresi Dergisi, C: 38,
Y: 2005, S: 2.
- ORMANOĞLU Hatice Derya “Anayasal Bağlamda ve Avrupa İnsan
Hakları Sözleşmesi Boyutuyla Suçsuzluk Karinesi”, AÜHFD, Yıl: 2016,
Cilt: 65, Sayı:4.
- ÖZBEK Veli Özer/KANBUR Mehmet Nihat/BACAKSIZ Pınar/DOĞAN
Koray/TEPE İlker: Ceza Muhakemesi Hukuku, Seçkin Yayınevi, Ankara
2012.
- ÖZEN Mustafa, “NonBis İn İdem (Aynı Fiilden Dolayı İki Kez
Yargılama Olmaz) İlkesi”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi,
Yıl: 2010, Cilt: XIV, Sayı: 1.
- PETERS Anne, “Adil Yargılanma (m.6 f.1 ve 2),” (Çev. Mahmut Koca),
Karşılaştırmalı Güncel Ceza Hukuku Serisi 3, Adil Yargılanma Hakkı
ve Ceza Hukuku, (Ed. Kayıhan İÇEL- Yener ÜNVER), Seçkin Yayınları,
Ankara 2004.
- SANCAKDAR Oğuz, Disiplin Yaptırımı Olarak Devlet
Memuriyetinden Çıkarma ve Yargısal Denetimi, Yetkin Yayınevi, Ankara
2001.
- SEZER Yasin/İPEK Ali İhsan, “Hükmün Açıklanmasının Geri
bırakılmasının Kamu Personel Hukukuna Etkileri”, TAAD, Cilt:1, , Yıl: 1,
Sayı: 3, (20 Ekim 2010).
- SCHROEDER Friedrich Christian - YENİSEY Feridun - PEUKERT
Wolfgang, Ceza Muhakemesinde‘Fair Trial’ İlkesi, İstanbul Barosu
CMUK Uygulama Servisi Yayınları, İstanbul 1999,
- TAŞKIN Ahmet, Kamu Görevlileri Disiplin Hukuku, Seçkin
Yayıncılık, Ankara 2006.
- TOZMAN Önder, “Suçsuzluk Karinesi: Türk Hukukundaki Sonuçları”,
Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, ”, EÜHFD, Yıl: 2007,
Cilt: 11, Sayı: 3-4.
- ÜZÜLMEZ İlhan, “Türk Hukukunda Suçsuzluk Karinesi ve Sonuçları”,
TBB Dergisi, Yıl: 2005, Sayı: 58.