Sufi mi Selefi mi? Alusi'nin Ruhu'l-Meani Tefsiri ile Osmanlı Bürokrasisine Karşı Mücadelesi

Ebu's-Sena Şihabuddin el-Alusi 19. yüzyıl Osmanlı önemli alimlerinden birisidir. Alusi vahhabi olduğu gerekçesi ile Bağdat müftülüğü görevinden alınmıştır. Ancak Osmanlıya olan bağlılığı konusunda ısrarcı oldu ve bunu da ispatladı. Bu makale Alusi'nin teolojik kimliğinin vahhabi mi yoksa sufi mi olduğunu tartışmaktadır. Ingiliz destekli wahhabi hareketine karşı bir hassasiyete sahip olan dönemin Osmanlı hükümetinin onun selefi karakterini yanlış yorumlamış olduğu ortaya çıkmıştır. Bu makale ayrıca onun ismindeki bu lekeyi temizlemek için yaptığı çabaları göstermektedir. İtibarını yeniden elde etmek için Alusi Ruhu'l-Meani adlı eserini tamamlamış ve vahhabiler adlı yıkıcı ve bölücü bir örgütle herhangi bir entellektüel bağı olmadığını, aksine İslam geleneğine saygılı ve Osmanlıya bağlı olduğunu göstermek için bu eserini İstanbula göndermiştir. Bu çalışma Alusinin hükümete gönderdiği temyiz dilekçesi ile hükümetin ona verdiği cevabi yazıya dayanmaktadır. Diğer belgeler bir tarafa bu iki resmi yazı akademik bir çalışmada ilk defa yayınlanmaktadır.

Sufi or Salafi? Alusi's Struggle For His Reputation Against Ottoman Bureaucracy With His Tafsir, Ruh al-Maani*

Abu al-Thana Shihab al-Din al-Alusi was one of the most prominent scholars of 19th century Ottoman Empire. Alusi was dismissed from the position of Mufti of Baghdad based on the accusation that he was a Wahhabi. However, he insisted that he was loyal to Ottoman authorities and had finally proved this. This article discusses al-Alusi's theological identity and whether he was a Wahhabi or sufi. It is found that the Ottoman government had a sensitivity against the British-supported Wahhabism at the time and has misjudged his salafi character. The article secondly shows his struggle for clearing the label from his name. In order to regain his reputation, al-Alusi finished his Tafsir, Ruh al-Maani and sent it to Istanbul to prove that he has not any intellectual links with this destructive group, namely wahhabis, on the contrary he respects Islamic tradition and is loyal to Ottomans. The study is based on the original appeal letter he gave to the government and the offical response that was provided to him. Aside from the other offical reports, these two official documents provided in this article are published academically for first time.

___

  • Alusi, Shihab al-Din Mahmud, Ruh al-Maani, Bayrut, No Date.
  • Bilge, Mustafa, "Arif Hikmet Bey, Şeyhülislam", Diyanet İslam Ansiklopedi (DİA), v. 3, pp. 365-366
  • Bilmen, Ömer Nasuhi, Büyük Tefsir Tarihi, İstanbul, 1974
  • Commins, David Dean. Islamic Reform: Politics and Social Change in Late Ottoman Syria. New York: Oxford University Press, 1990.
  • Dağdeviren, Alican, "Şihâbüddîn Mahmud el-Âlûsî, Hayatı, Eserleri ve Tefsiri Rûhu'lMeânî", Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 3 (2001), pp. 359-390.
  • Eroğlu, Muhammed, "Âlûsî, Şehâbuddin Mahmud", Diyanet İslam Ansiklopedi (DİA), v. 2, pp. 550-551
  • Kavak, Abdulcebbar, "Bağdat'ta Selefi bir Çevrede Yetişen Sufi bir Alim: Ebüs'sena Mahmud Şihabüddin el-Alusi", Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 39 (2015), pp. 105-120.
  • Khudhair, Yousif, "Alusi'nin Ruhu'l-Meani Tefsirinde Kur'an Kıssalarının Yorumlama Metodu", (Unpublished MA Thesis, Istanbul University, 2015)
  • Nafi, Basheer M., "Abu Al-Thana' al-Alusi: An Alim, Ottoman Mufti, and Exegete of the Qur'an", International Journal of Middle East Studies, 34 (2002), pp. 465-494.