Kur'ânî Anlatımda İstifham Hemzesi

İstifham hemzesi, meânî ilminin inşa talebi içinde ele alınan bir anlatım özelliğidir. Kur'ân-ı Kerim'de kullanılan istifham hemzesinin kartelası çok zengin bir yapıya sahiptir. Son ilahî Kelâm olan Kur'ân-ı Kerim'de, temel işlevi soru sormak olan istifham edatları daha zengin edebi bir üslupla; nefy, inkâr, tevbih, tazim, tahkir, istibtâ, taaccüb, tesviye, temenni ve teşvik gibi anlam incelikleri ifade eder. Böylece istifham hemzesi, anlatıma zenginlik ve etkileyici bir nitelik kazandırır. Makalede istifham hemzesinin Kur'ân-ı Kerim'de ifade ettiği anlamlar tespit edilmeye çalışılmıştır.

The Hiatus of Inquiry in the Qur'an

The hiatus of inquiry is a quality of expression in the subjunctive mood of ilmu ma'ani. The catalogue of prepositions of inquiry used in the Qur'an is very rich. Main function of the prepositions of inquiry is to ask questions. However, Qur'an makes a rather literary use of these prepositions to better express the fine details of the meanings of nefy, inkar, tevbih, ta'dhim, tahkir, istibta, ta'ajjub, taswiyah, temenni, and teshwik. Qur'an employs this hiatus of inquiry especially for its ability of creating a richer and more effective expression. This article will aim to determine the meanings conveyed by the hiatus of inquiry in the Qur'an.

PDF

___

Akdağ, Hasan, Arap Dilinde Edatlar, 3. Baskı, Konya: Tekin Dağıtım, 1987.
Âlûsî, Şihâbuddin Mahmûd (ö. 1270/1854), Rûhu'l-Me?ânî fî Tefsiri'l-Kur'âni'l-Azîm ve'sSeb?i'l-Mesânî, Beyrut: Dâru İhyai't-Türâsi'l-Arabî, ts.
Beğavî, Mes?ûd el-Ferrâ (ö. 516/1122), Me?âlimü't-Tenzîl (Tefsîru'l-Beğavî), 2. Baskı, Mısır: Şirketü Mektebetü ve Matba?atü Mustafa el-Babi'l Halebî ve Evlâdihi, 1375/1955 (Hazin tefsiriyle birlikte).
Beydâvî, Kâdî Nâsıruddîn (ö. 685/1286), Envâru't-Tenzîl ve Esrâru't-Te'vîl, İstanbul: Hakikat Kitabevi, 1990 (Şeyhzâde Hâşiyesiyle birlikte).
Bilgegil, M. Kaya, Edebiyat Bilgi ve Teorileri (Belâğat), Ankara: Sevinç Matbaası, 1980.
Bolelli, Nusrettin, Belâğat (Arap Edebiyatı Bilgi ve Teorileri), İstanbul: Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Yayınları, 1993.
Cârim, Ali ve Mustafa Emin, el-Belâğatü'l-Vâdıha, İstanbul: İslâmî Kitabevi, ts.
Cürcânî, Ebû Bekr Abdülkâhir b. Abdirrahmân b. Muhammed (ö. 471/1078), Kitâbu Delâili'l-İ?câz, Kahire: Mektebetü'l-Hâncî, ts.
Cürcânî, Seyyid Şerif Ali b. Muhammed (ö. 816/1413), et-Ta?rifât, İstanbul: Dersaadet, 1318/1900.
Kazvinî, Ebu'l-Meâlî Celâlüddîn el-Hatîb Muhammed b. Abdirrahmân eş-Şâfiî (ö. 739/1338)
el-Îdâh fî 'İlmi'l-Belâğa, Şerh. Muhammed Abdulmun?im Hafacî, Yrsz, 1400/1985.
Ebussuûd, Muhammed b. Muhammed el-İmâdî (ö. 982/1574), İrşâdü'l-Akli's-Selîm ilâ Mezâye'l-Kur'âni'l- Kerim, Mısır, 1347/1928.
Ebû Şâme, Şihabüddîn Abdurrahmân b. İsmâil (ö. 665/1266), İbrâzü'l-Me?ânî min Hırzi'lEmânî fi'l-Kırâati's-Sebi? li'l-İmâmi'ş-Şâtıbî, Medîne: el-Cami?ati'l-İslâmiyye, 1413/1993.
Ebu'l-Bekâ, Eyyûb b. Mûsâ el-Hüseynî (ö. 1094/1682), el-Külliyât (Mu'cem fî Mustalahât ve'l-Furûk el-Lüğaviyye), İstanbul: Matba?a-i Âmire, 1287/1870.
Elmalılı, Muhammed Hamdi Yazır (ö. 1361/1942), Hak Dini Kur'ân Dili, İstanbul: Eser Neşriyat, ts.
Firûzâbâdî, Mecdüddîn Muhammed b. Yakûb (ö. 817/1414), Besâiru Zevi't Temyîz fî Latâifi'l-Kitâbi'l-Azîz, Thk. Muhammed Ali Neccâr, Abdülalîm Tahâvî, Beyrut: Meketebetü'l İlmiyye, ts.
Halebî, Ahmed b. Yûsuf el-Ma?rûf bi's-Semîn (ö. 756/1355), ed-Durru'l-Masûn fî ?Ulûmi'lKitâbi'l-Meknûn, Thk. Ahmed Muhammed el-Harrât, Dımeşk: Dâru'l-Kalem, 1406/1986.
Hâşimî, Ahmed, Cevâhiru'l-Belâğa fi'l-Me?ânî ve'l-Beyân ve'l-Bedî?, Beyrut, ts.
Hâzin, Alâüddîn Ali b. Muhammed b. İbrâhim el-Bağdâdî (ö. 725/1325), Lübâbü't-Te'vîl fî Me?âni't-Tenzîl (Tefsîru'l-Hâzin), 2. Baskı, Mısır: Şirketü Mektebetü ve Matba?atü Mustafa el-Babi'l Halebî ve Evlâdihi, 1375/1955 (Beğavî Tefsîri ile birlikte).
İbn 'Atiyye, Ebû Muhammed Abdülhalık b. ?Atiyye el-Endelüsî (ö. 546/1151), elMuharraru'l-Vecîz fî Tefsîri'l-Kitâbi'l-?Azîz, 1. Baskı, Katar, 1398/1977.
İbnü'l-Cevzî, Ebu'l-Ferec, Cemâlüddin Abdurrahmân b. Ali b. Muhammed (ö. 597/1201), Zâdü'l-Mesîr fî ?İlmi't-Tefsîr, 1. Baskı, Beyrut: Dâru'l-Mektebeti'l İlmiyye, 1404/1994.
İbnü'l-Cezerî, Ebu'l-Hayr Muhammed b. Muhammed ed-Dimeşkî (ö. 833/1430), en-Neşr fi'lKıraati'l-Aşr, Thk. Ali Muhammed ed-Debbâ?, Dâru'l-Fikr, ts.
İbnü'l-Enbârî, Kemâlüddîn Ebu'l-Berekât (ö. 577/1181), el-Beyân fî Ğarîbi İ?râbi'l-Kur'ân, Thk. Tâhâ Abdülhamid Tâhâ, el-Hey'etü'l Mısriyyetü'l-?Âmme lil-Küttâb, 1400/1980.
İbn Hişâm, Abdullah Cemâlüddîn b. Yûsuf (ö. 761/1359), Muğni'l-Lebîb an Kütübi'l-Eârîb, Kahire: Matba?atü'l-Medenî, ts.
İbn Kayyim, el-Cevzîyye, Şemsüddîn Ebû Abdillah Muhammed, (ö. 751/1350), Kitabü'lFevâidü'l Müşevvik ilâ ?Ulûmi'l-Kur'ân ve İlmi'l-Beyân, 1. Baskı, Mısır: Matba'atü'sSeâde, 1327/1909.
İbn Manzûr, Ebu'l-Fadl Cemâlüddîn Muhammed (ö. 711/1311), Lisânü'l-'Arab, 1. Baskı, Beyrut: Dâru's-Sâdr, 1410/1990.
İsfehânî, Râğıb Hüseyin b. Muhammed (ö. 502/1108), el-Müfredât fi Ğaribi'l-Kur'ân, Thk. Muhammed Seyyid Geylânî, Beyrut: Dâru'l- Marife, ts.
İbn Y?eiş, Muvaffakuddîn b. Ali en-Nahvî, Şerhu'l-Mufassal, Beyrut: ?Alemu'l-Kütüb, ts. Kurtubî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed (ö. 671/1272), el-Câmi? li Ahkâmi'l-Kur'ân, Kahire: el-Mektebetü'l-Arabiyye, 1387/1967.
Râzî, Fahruddîn, Ebû Abdillah Muhammed b. Ömer, (ö. 606/1209), et-Tefsîru'l-Kebîr, Mısır, ts.
Müslim, Ebu'l-Hüseyn Müslim b. Haccâc el-Kuşeyrî (ö. 261/875), el-Câmi?u's-Sahîh, Thk. Muhammed Fuâd Abdülbâki, Beyrut: Dâru İhyâi't-Türâsi'l-?Arabiyye, 1972.
Mütercim Âsım, Ebu'l-Kemâl Ahmed (ö. 1235/1819), Kâmus Tercemesi Okyânus, İstanbul: Cemâl Efendi Matbaası, 1305/1887.
Nesefî, Ebu'l-Berekât Abdullah b. Ahmed (ö. 710/1310), Medârikü't-Tenzîl ve Hakâiku'tTe'vîl, İstanbul: Kahraman Yayınları, 1984.
Sübkî, Bahâüddîn (ö. 773/1371), ?Arûsü'l-Efrâh min Şerhi't-Telhîs, 2. Baskı, Kahire, 1342/1923.
Sâbûnî, Muhammed Ali, Safvetü't-Tefâsîr, Beyrut: Dâru'l-Kur'âni'l- Kerim, 1402/1981.
Suyûtî, Celâlüddîn Abdurrahmân (ö. 911/1505), el-İtkân fî ?Ulûmi'l-Kur'ân, Beyrut: Dâru İbn Kesir, 1414/1993.
Suyûtî, Celâlüddîn Abdurrahmân (ö. 911/1505), et-Tahbîr fî ?İlmi't-Tefsîr, Beyrut: Dâru'lKütübi'l-İlmiyye, 1408/1988.
Suyûtî, Celâlüddîn ve Mahallî Celâlüddîn, Tefsîru'l-Celâleyn, İstanbul: Salah Bilici Kitabevi Yayınları, ts.
Şeyhzâde, Muhammed b. Muslihuddîn (ö. 951/1544), Hâşiyetü Şeyhzâde alâ Tefsîri'l-Kâdî elBeydâvî, İstanbul: Hakikat Kitabevi, 1990.
Taftazânî, Sa'deddîn (ö. 791/1389), Muhtasaru'l-Me'ânî, İstanbul 1306/1888.
Zerkeşî, Bedruddîn (ö. 794/1392), el-Burhân fî ?Ulûmi'l-Kur'ân, Thk. Muhammed Ebu'l Fadl İbrâhim, 2. Baskı, Beyrut: Dâru'l-Marife, ts.
Zemahşerî, Ebu'l-Kâsım Mahmûd b. Ömer (ö. 538/1143), el-Keşşâf an Hakâikit-Tenzîl, Beyrut, ts.