Hz. Ömer’in Yönetim Anlayışında Emânet İlkesinin Önemi

Hz. Peygamber’in vefatına yakın bir dönemde ortaya çıkan ve irtihalinden sonra giderek yaygınlaşan Ridde hâdiseleri, oluşturulan yönetime karşı ilk başkaldırı olmuştur. Bu durum, ana unsurunu Ensar destekli Muhâcirlerin oluşturduğu “Merkez”in, “Çevre” tarafından bir üst otorite olarak benimsenmekte zorlanıldığını göstermiştir. Bahsi geçen “Merkez-Çevre” rekabeti, özellikle Hz. Ömer liderliğinde sergilenen yönetim mekanizmasının işletilmesindeki anlayış sayesinde yeniden ortaya çıkmamıştır. Toplumun çok daha kozmopolit bir yapıya dönüşmesine rağmen bu dönemde herhangi bir tepkisel hareketin yaşanmamasını sağlayan yönetimin devleti algılayış biçiminin tespiti, bu çalışmanın vücuda getirilmesinin ana hedeflerindendir. Bu çalışmada selefleriyle aynı değerlere sahip olmasına rağmen özellikle devlet yönetiminde Hz. Ömer’i öne çıkaran hususlar irdelenmeye çalışılmıştır. Klasik kaynaklardan ve araştırmalardan istifade edilerek bahsi geçen hedeflere ulaşılmaya çalışılmıştır. Çalışmanın akademik yazına katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Yönetim, Emanet, İslam Tarihi, Hulefây-ı Râşidîn, Hz. Ömer

The Importance of the Trust Principle in Omer's Understanding of Management

The Ridda events, which emerged close to the death of the Messenger of Allah and became increasingly widespread after his death, were the first revolt against the established administration. This situation showed that the "Center", whose main element was formed by immigrants supported by Ansar, had difficulty in adopting it as a higher authority by the "Environment". The mentioned center-periphery rivalry, especially it did not reappear thanks to the understanding in the management of the management mechanism exhibited under the leadership of Omar. One of the objectives of this study is to determine the way the government perceives the state, which prevents any reactionary movement from taking place in this period, although the society has turned into a much more cosmopolitan structure. In this study, even though he has the same values as his predecessors, the issues that put Omar forward in the state administration were tried to be examined. To achieve these goals, classical sources and research findings were utilized. It is thought that the study will contribute to the academic literature.

Keywords:

Administration, Trust, Islamic History, Rashid Caliphs, Caliph Omar,

PDF

___

AKTAN, Ali (1987), "Osmanlı Hanedanı İçinde Saltanat Mücadelesi ve Kardeş Katli", İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, S.10(11), ss.7-18.
APAK, Adem (2004), Asabiyet ve Erken Dönem İslâm Siyâsî Tarihindeki Etkileri, Düşünce Kitabevi, Bursa.
APAK, Adem (2012), Ana Hatlarıyla İslam Tarihi (2): Hulefâ-i Râşidîn Dönemi, Ensar Neşriyat, İstanbul.
ARI, Abdüsselam (2003), “Hz. Ömer’in Ebû Musa el-Eş’ari’ye Gönderdiği Mektubun Yargılama Hukuku Açısından Analizi”, İslâm Hukuku Araştırmaları Dergisi, S.2, ss.85-99.
ASIM EFENDİ (ts.), Kâmus Tercümesi, (Yayınevi Yok), İstanbul.
ATAR, Fahrettin (1991), İslâm Adliye Teşkîlâtı, DİB Yayınları, Ankara.
ATAR, Fahrettin (2001), “Kadı”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, TDV Yayınları, İstanbul, ss.24/66–69.
BABİLLİ, Mahmud (1972), İslâm’da Şûrâ, (Yayınevi Yok), İstanbul.
BELÂZÜRÎ, Ebü’l-Abbâs Ahmed b. Yahyâ b. Câbir (1987), Futûhu’l-Buldân, Dâru ve Mektebetü’l-Hilal, Beyrut.
BELÂZÜRÎ, Ebü’l-Abbâs Ahmed b. Yahyâ b. Câbir (1996), Ensâbu’l-Eşrâf (Çev. Süheyl Zekkar), Dâru’l-Fikr, Beyrut.
BEYÂZÎZÂDE, Ahmed Efendi (2000), İmam-ı Azam Ebû Hanife’nin İtikadi Görüşleri (Çev. İlyas Çelebi), M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, İstanbul.
BUHÂRÎ, Ebû Abdullâh Muhammed b. İsmâil (1422), el-Câmiʿu’ṣ-Şaḥîḥ (Çev. Muhammed Züheyr b. Nasr), Dâru Tavki’n-Necât, Beyrut.
ÇINAR, Mahmut (2013), “Zarûrât-ı Dîniyye”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, TDV Yayınları, İstanbul, ss.44/138.
EDWARD, Shils (2002), “Merkez ve Çevre” (Çev. Yusuf Ziya Çelikkaya), Türkiye Günlüğü, S.70, ss.86-96.
DAVUTOĞLU, Ahmet (1994), “Devlet”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, TDV Yayınları, İstanbul, ss.9/234-240.
DURİ, Abdülazîz (1991), İlk Dönem İslâm Tarihi (Çev. Hayrettin Yücesoy), Endülüs Yayınları, İstanbul.
EBÛ UBEYD, Kâsım b. Selam (1989), Kitâbu’l-Emvâl (Çev. Muhammed Amâre), (Yayınevi Yok), Kahire.
EBÛ YÛSUF, Ya’kûb b. İbrahim b. Habîb el-Ensârî el -Kûfî (1396), Kitâbu’l-Harac (Çev. Taha Abdurraûf Sa’d), el-Mektebetü’l-Ezheriyyetü li’t-Türâs, Kahire.
FAYDA, Mustafa (2007), “Ömer”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, TDV Yayınları, İstanbul, ss.34/44-51. FIĞLALI, Ethem Ruhi (1983), İbâdiyyenin Doğuşu ve Görüşleri, (Yayınevi Yok), Ankara.
GÜZEL, Ahmet (2005), "Hulefâ-i Râşidîn Döneminde Halîfelerin Halkla İlişkileri", İSTEM, S.3(6), ss.245-264.
HALÎFE B. HAYYÂT (1397), et-Târîh (Çev. Ekrem Ziya Umerî), Dâru’l-Kalem, Dımaşk.
HAMİDULLAH, Muhammad (1991), İslâm Peygamberi (Çev. Salih TUĞ), İrfan Yayımcılık, İstanbul.
İBN ABDİLBERR, Ebû Ömer b. Ahmed b. Muhammed (1992), el-İstiâb fî Ma’rifeti’l-Ashâb (Çev. Ali Muhammed Becâvî), Daru’l-Ceyl, Beyrut.
İBN ABDİRABBİH (1965), Kitâbu el-Ikdi'l-Ferîd, (Yayınevi Yok), Kahire.
İBN HABÎB, Muhammed (ts.), Kitâbü’l-Muhabber (Çev. Eliza Lichten-Stadter), Dâru’l-Âfâki’l-Cedîde, Beyrut.
İBN HABÎB, Muhammed (1985), Kitâbu’l-Munemmak fî Ahbâri Kureyş (Çev. Hurşid Ahmed Faruk), Âlimu’l-Kütüb, Beyrut.
İBN HACER, el-Askalânî (1379), Fethu’l-Bârî fi Şerhi Sahîhu’l-Buhârî, Dâru’l-Ma’rife, Beyrut.
İBN HİŞÂM, Ebû Muhammed Abdülmelik el-Himyerî (1992), Es-Sîretü’n-Nebeviyye, (Ed. Süheyl Zekkar), Dâru’l-Fikr, Beyrut.
İBN MANZÛR, Muhammed b. Mukrim (1414), Lisânu’l-Arab, Dâru Sâdır, Beyrut.
İBN SA’D, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim (1968), Tabakâtu’l-Kübrâ (Ed. İhsan Abbas), Dâru Sadr, Beyrut.
İBN ŞEBBE, Ebû Zeyd Ömer el-Basrî (1399), Târîhu’l-Medîneti’l-Münevvere (Ed. Fehim Muhammed Şeltut), Dâru'l-Kütübü'l-İlmiyye, Beyrut.
İBNÜ’L-ESÎR, Ebü’l-Hasen İzzüddîn Alî b. Muhammed b. Muhammed eş-Şeybânî el-Cezerî (1986), el-Kâmil fi't-Târîh, (Yayınevi Yok), Beyrut.
İBNÜ’L-ESÎR, Ebü’l-Hasen İzzüddîn Alî b. Muhammed b. Muhammed eş-Şeybânî el-Cezerî (1994), Üsdü’l-Ğabe fî Ma’rifetü’s-Sahâbe (Ed. Ali Muhammed Muavviz), Dâru’l-Kütübü’l-İlmiyye, Beyrut.
KAYA, Remzi (2022), “Kur’an-ı Kerim’de İstişare-İdareci İlişkisi” Theosophia, S.4, ss.1-26.
KILIÇ, Ünal (2004), Peygamber ve Dört Halîfe Günlerinde Şehir Yönetimi ve Valilik, Yediveren Kitap, Konya.
KURT, Eyüp (2000), "Hz. Peygamber Devrinde Danışma Meclisi (Şura)", Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
KURT, Eyüp (2013), "Dört Halîfe Döneminde Yönetim Anlayışı", Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
KURTUBÎ, Şemsuddin (1964), Tefsîru Kurtubî, (Ed. Ahmed Berdunî), Daru’l-Kütübü’l-Mısriyye, Kahire.
MAKRÎZÎ, Takıyyuddin Ahmed b. Ali (1999), İmtâu’l-Esmâ (Ed. Muhammed Abdülhamid en-Nemîsi), Daru’l-Kütübü’l-İlmiyye, Beyrut.
NİZAMÜLMÜLK, Hasan b. Ali b. İshak et-Tûsî (2013), Siyâsetnâme (Çev. Nizamettin Bayburtlugil), Dergah Yayınları, İstanbul.
ORTAYLI, İlber (2001), “Kadı”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, TDV Yayınları, İstanbul, ss.24/69–73.
ÖZCAN, Abdülkadir (1980/1981), “Fâtih’in Teşkîlât Kanunnâmesi ve Nizâm-ı Âlem İçin Kardeş Katli", İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, S.33, ss.1-57.
SARIBIYIK, Mustafa (2013), “Erken Dönem İslâm Tarihinde Merkez-Çevre Çatışması”, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, S.12(47), ss.339-348.
ŞİBLÎ Nu’mânî (2015), Bütün Yönleriyle Hz. Ömer ve Devlet İdaresi, (Çev. Talip Yaşar Alp), Mahya Yayınları, İstanbul.
SUYÛTÎ, Celâleddîn (2005), Cem’u’l-Cevâmi’, (Çev. Muhtar İbrahim el-Hâc), el-Ezher, Kahire.
TABERİ, Ebû Cafer Muhammed b. Cerîr (1387), Târîhu’r-Rusül ve’l-Mülûk, (Çev. Muhammed Ebû’l-Fadl İbrahim), Dâru’t-Türâs, Beyrut.
VÂKIDÎ, Ebû Abdullah Muhammed b. Ömer (1989), Kitâbü’l-Meğâzî, (Çev. Marsden Jones), Dâru’l-A’lemî, Beyrut.
VÂKIDÎ, Ebû Abdullah Muhammed b. Ömer (1990), Kitâbu’r-Ridde (Çev. Yahya el-Cebûrî), Dâru’l-Garbi’l-İslâmi, Beyrut.
YAVUZ, Yusuf Şevki (1994), “Ehl-i Sünnet”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, TDV Yayınları, İstanbul, ss.10, ss.525-530.
YAYLA, Atilla (2003), Siyasî Düşünce Sözlüğü, Adres Yayınları, Ankara.