İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK GELENEKLERİ: NARDUGAN BAYRAMI ÖRNEĞİ

Değişik toplumların mit ve destanları incelendiğinde, hemen hemen her toplumun geçmişinde doğaüstü varlıklar, iyi, kötü, gece ve gündüz, güneş ile ay temalı efsanelerin varlığı göze çarpmaktadır. İslamiyet öncesi Türk geleneği olan Nardugan kutlamaları da bunlardan biridir. Noel Bayramı biçimsel ve uygulama özellikleriyle eski Türkler’in yeniden doğuş bayramı olarak kutladıkları Nardugan bayramına çok benzemektedir. Bu kutlamaların Türk toplumlarında farklı anlamlarda anıldığı görülmektedir. Göçler sonrası farklı dinlerin zaman içinde tercih edilmiş olmaları gibi birçok etken bu kutlamaların yavaş yavaş yok olmasına sebep olmuştur. Kültürlerin yok olmaması adına Muğla’nın Bodrum ilçesine bağlı Gündoğan beldesinde 2010 yılından itibaren şenlik havasında kutlanılmaya başlayan Nardugan bayramı, yöre halkı tarafından her sene tekrarlanmaktadır. Toplumlar, bazı inanış ve kutlamaların çoğunun eski inanç sistemiyle var olduğunu bilmemekte, hatta kabul etmemektedir. Ancak eski Türk inançlarına ait olan birçok uygulama, Anadolu topraklarında hâlâ tüm canlılığıyla yaşatılmaya devam etmektedir. Bu bağlamda araştırma betimsel bir çalışma modeli olup konu ile ilgili literatür taranarak elde edilmiş olan verilerin içerikleri analiz edilerek sonuç bölümünde yorumlanmıştır. Nardugan bayramı ilk olarak nerede karşımıza çıkmaktadır?, Nardugan bayramının kutlanma şekli nasıldır?, Nardugan bayramı günümüzde hâlâ kutlanmakta mıdır? soruları alt amaçlar olarak belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Türk Gelenekleri, Mitoloji, Destan, Kutlama, Nardugan

PRE-ISLAMIC TURKISH TRADITIONS: THE EXAMPLE OF THE NARDUGAN FESTIVAL

When the myths and epics of different societies are examined, the existence of supernatural beings, good, bad, night and day, sun and moon themed legends in the past of almost every society is striking. Nardugan celebrations, which is a pre-Islamic Turkish tradition, is one of them. With its formal and practical features, the Christmas Feast is very similar to the Nardugan festival celebrated by the ancient Turks as the feast of rebirth. It is seen that these celebrations are mentioned in different meanings in Turkish societies. Many factors such as the fact that different religions were preferred over time after the migrations caused these celebrations to disappear gradually. In order not to destroy the cultures, the Nardugan festival, which has been celebrated in a festive atmosphere since 2010 in Gündoğan town of Bodrum district of Muğla, is repeated by the local people every year. Societies do not know or even do not accept that most of the beliefs and celebrations exist with the old belief system. However, many practices belonging to ancient Turkish beliefs are still kept alive in Anatolia with all their vitality. In this context, this is a descriptive study and the contents of the data obtained by scanning the relevant literature are analyzed and interpreted in the conclusion section. The questions of Where does the Nardugan festival first appear?, How is the Nardugan festival celebrated? , and Is the Nardugan festival still celebrated today? questions were determined as sub-objectives.

Keywords:

Turkish Traditions, Mythology, Epic, Celebration, Nardugan,

PDF

___

Esin, Emel (2001). Türk Kozmolojisine Giriş. İstanbul: Kabalcı Yayınları.
Frew, Donald Hudson (2012). “Paganlar ve Dinler Arası Diyalog”. (çev.: Emine Battal). Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2(3): 295-303.
Gömeç, Saadeddin (2003). "Eski Türk İnancı Üzerine Bir Özet". Tarih Araştırmaları Dergisi, 22(33): 79-104.
Güngör, Harun (2002). Eski Türklerde Din ve Düşünce. Türkler Ansiklopedisi içinde. C. 3, 261-282. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
Güngör, Harun (2012). Türk Din Etnolojisi. İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
Karakurt, Deniz (2011). Türk Söylence Sözlüğü. Açıklamalı Ansiklopedik Mitoloji Sözlüğü. E-Kitap.
İnan, Abdulkadir (1986). Tarihte ve Bugün Şamanizm, Materyaller ve Araştırmalar. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Kelam, Şeyma (2019). Türk Mitolojisinde Çam Ağacı Sembolünün Yeri ve Çağdaş Türk Resim Sanatına Yansımaları. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Kıyak, Abdulkadir (2010). “İslamiyet’ten Önce Türklerde Güneş ve Ay ile İlgili İnanışlar”. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, (06): 133-143.
Ocak, Ahmet Yaşar (2000). Alevi Bektaşi İnançlarının İslam Öncesi Temelleri. İstanbul: İletişim Yayınları.
Özkul, Kifayet (2021). “Anadolu’da Nar Motifi ve Yeni Tasarım Uygulamaları”. 5 The Internatıonal Conference On Hıstory & Culture. (Ankara, 17 Ağustos 2021). (Ed. Mehmet Ali Türkmenoğlu). Ankara: IKSAD GLOBAL, 217-240.
Öztürk, Murat (2013). “İslamiyet’ten Önce Türklerin Din Anlayışı ve Gök Tanrı Dini”. History Studies, 5(2): 327-346.
Şenesen Okuşluk, Refiye (2011). “Türk Halk Kültüründe Bolluk ve Bereketle İlgili İnanç ve Uygulamalarda Eski Türk Kültürü İzleri”. Folklor/Edebiyat, 17(66): 209-228.
Şener, Cemal (1997). Şamanizm-Türkler ‘in İslamiyet'ten Önceki Dini. İstanbul: Ad Yayınları.
Şenocak, Ebru (2016). “Halk Anlatı ve İnanışlarında Mitolojik Bir Meyve: Nar”. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 4(8): 228-251.
Tanyu, Hikmet (1976). Türklerde Ağaçla İlgili İnançlar. Türk Folkloru Araştırmaları Yıllığı 1975 içinde. 129-142.
Ankara: Kültür Bakanlığı Milli Folklor Araştırma Dairesi Yayınları.
Toprak, Hicret Kiraz (2021). “Modern Dünyada Kültürel Bir İnşa Olarak Noel”. Eskiyeni, (44): 663-678.
Türkyılmaz, Dilek (2016). “Eğlencenin Tadı: Türk ve Macar Kültürlerinde Bayram ve Festival Yemekleri”. Tatların Benzer Dünyası: Türk-Macar Ortak Yemek Kültürü. (Ed. Mihály Hoppál, Öcal Oğuz, Evrim Ölçer Özünel). Ankara: Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Kurulu, 31-37.
İnternet Kaynakları: URL-1: “Nar-Tugan Kutlaması Bodrum Gündoğan’da”. https://sanat-magazin.com/yazarlarimiz/erol-unal/nar-tugan-kutlamasi-bodrum-gundoganda/ (Erişim: 14.09.2022).