Dîvânü lugâti't-türk'te oğuzca olarak geçen mandār ve Mandārlan- kelimelerinin kökeni üzerine düşünceler

Dîvânü Lugâtit-Türk Türk lehçelerinin sözlüğü anlamındadır ve gerçekten de adına yaraşır bir şekilde XI. yüzyıl Türk dünyasında konuşulan Türk lehçelerinin birçoğu hakkında ses, şekil, söz varlığı ve anlam bilgisi düzeyinde önemli bilgileri ihtiva etmektedir. Eserin yazıldığı dönem (10721077) aynı zamanda Selçukluların da Türk - İslam tarihinde zirvede oldukları bir zamandır. Bu bağlamda Oğuz Türkçesi, Dîvânda Kâşgarlının incelediği Türk lehçeleri içerisinde ilk sıralarda yer almaktadır. Bu makalede Kâşgarlının Dîvânü Lugâtit-Türkte Oğuzca olarak zikrettiği mandār ve mandārlanmak kelimelerinin etimolojileri üzerinde durulacak ve bu kelimelerin kökenleri aydınlatılmaya çalışılacaktır. Araştırmacıların kökenini ya açıklayamadığı veya Farsça bir kökle açıklamaya çalıştığı bu kelimelerin etimolojileri üzerinde yeni görüşler ortaya konulacaktır.

Etymology of Mandār and Mandārlan- words at Dîvânü Lugâti T-Türk

As it is known Dîvânü Lugâti t-Türk means Compendium of the Turkic Dialects and in a manner befitting to its name, it contains very important knowledge about the phonology, morphology, lexicology and semantic of the dialects which spoken in Turk s world at XI. century. When Dîvânü Lugâti t- Türk was written (1072-1077) The Seljuks are at the top of the Turkic and Islamic history. In this context, Oghuz Turkic takes first place among the Turkic dialects at Dîvânü Lugâti t-Türk which Kâshgarî examined. In this paper we will examine the etymology of mandār and mandārlan- words which Kâshgarî noted them as Oghuz Turkic. Researchers cannot explain the etymology of this words or some of them want to explain them with Persian data. We do not participate in them and we will reveal new insights about the etymology of these words.

PDF

___

ATALAY, B. (1998). Divanü Lûgat-it-Türk Tercümesi I-II-III. Ankara: TDK Yay.
CAFEROĞLU, A. (1993). Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü. İstanbul: Enderun Yay.
CLAUSON Gerard (1972), An Etymological Dictionary of Pre-thirteenth Century Turkish, Oxford: Clarendon Press.
ÇAĞBAYIR, Y. (2007). Ötüken Türkçe Sözlük. İstanbul: Ötüken Yay.
DANKOFF, R. ve JAMES, K. (1982). Mahmūd alKāgarī: Compendium of the Turkic Dialects (Dīvān lugāt at-Turk) I. Harvard University Press.
DANKOFF, R. ve JAMES, K. (1984). Mahmūd alKāgarī: Compendium of the Turkic Dialects (Dīvān lugāt at-Turk) II. Harvard University Press.
DANKOFF, R. ve JAMES, K. (1985). Mahmūd alKāgarī: Compendium of the Turkic Dialects (Dīvān lugāt at-Turk) III. Harvard University Press.
GÜLENSOY, T. (1984). Dîvânü Lügatit-Türk ve Kutadgu Biligdeki Moğolca Kelimeler Üzerine. Türk Kültürü Araştırmaları, Necati Akder Armağanı, XXII / 1-2, 90-103, Ankara.
GÜLENSOY, T. (2007), Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü, 2 Cilt. Ankara: TDK Yay.
HAUENSCHILD, I. (1994). Botanica im Divan Lugat at Turk, Journal of Turkology, Vol. 2, Nu. 1, s. 25-100, Hungary: Molnar&Kelemen Oriental Publishers.
KARAHAN, A. (2009). Dīvānu Lüġātit-Türke Göre XI. Yüzyıl Türk Lehçe Bilgisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
KAYA, C. (1994). Uygurca Altun Yaruk. Ankara: TDK Yay.
KAYA, K. (2006). Sanskrit-Türkçe Sözlük. Ankara: İmge Kitabevi.
LEVITSKAYA, L. S., Blagova G. F., Dibo, A. V. ve Nasilov, D. M. (2003), Etimologiçeskiy Slovar Tyurkskih Yazıkov (Obşçetyurkskiye i Mejtyurkskiye Leksiçeskiye Osnovı na Bukvı L-M-N-P-S, Moskova.
MONIER - WILLIAMS, M. (1960). A Sanskrit-English Dictionary, Etymologically and Philologically Arranged, with Special Reference to Cognate Indo-European Languages. Oxford: Clerandon Press,
MÜLLER F. W. K. (1922), Uigurica III, Berlin: ABAW.
NADALYAEV B. M., Nasilov, D. M., Tenişev E. R., Şçerbak A. M. (1969), Drevnetyurkskiy Slovar, Leningrad: Izdatelstvo Nauka.
OTURAKÇI, N. (2007). Divanü Lûgatit Türkteki botanik terimlerinin Kazak Türkçesinde ve Türkiye Türkçesinde Görünümleri, Kazakistan ve Türkiye'nin Ortak Kültürel Değerleri Uluslar Arası Sempozyumu 21-23 Mayıs 2007, (Editör: Doç. Dr. Sebahattin Şimşir, Yrd. Doç. Dr. Bedri Aydoğan), Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı - Abay Milli Devlet Pedagoji Üniversitesi - Çukurova Üniversitesi, Almatı - Kazakistan, s. 49-58.
RAHMAN, M. Z. vd. (2007). Phytochemical and Biological Investigations of Erythrina Variegata. Saudi Pharmaceutical Journal, Vol. 15, Nu. 2, 140-145.
SERTKAYA Osman Fikri (2009). Dîvânü Lügatit-Türkte Geçen Her Kelime Türkçe kökenli midir? Veya Kâşgarlı Mahmudun Dîvânü Lügatit-Türkünde Yabancı Dillerden Kelimeler. Ankara: Dil Araştırmaları, 5, 9-38.
SPEEDE, B. (1848). The New Indian Gardener and Guide to the Succesfull Culture of the Kitchen and Fruit Garden in India. Calcutta. Türkçe Sözlük (2005). Ankara: TDK Yay.
WHISTLER, W. A. ve CRAİG, R. E. (2006). Erythrina variegata (Coral Tree). The Traditional Tree Initiative. http://www.agroforestry.net/tti/Erythrina-coraltree.pdf YÜCE, N. (2007). Oğuzca. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C 33, 323-325, Ankara.