MAHTUMKULU’NUN EDEBÎ ŞAHSİYETİNİN OLUŞUMUNDA BABASI DÖVLETMEMMET AZADI’NIN ETKİSİ

Sanatçının şahsiyetini ve edebî yaratıcılığını etkileyen faktörlerin başında aile ve yaşadığı sosyal çevre gelmektedir. Türkmen edebiyatının en büyük şairi olarak kabul edilen Mahtumkulu on sekizinci yüzyılda yaşamış ve Türkmen yazı dilinin temelini atmıştır. Şairin babası Dövletmemmet Azadı da on sekizinci yüzyılın önde gelen şairi ve toplum önderlerinden biridir. Azadı’nın “Vagz-ı azat”, “Behiştnama”, “Beş Namaz”, “Hekayat” adlı mesnevilerinin yanında, gazelleri ve rubaileri de bulunmaktadır. Özellikle “Vagz-ı azat”, Azadı’nın edebî şahsiyetini ve ilmî derinliğini gösteren oldukça önemli bir eserdir. Azadı, bu eserinde dağınık hâlde yaşayan Türkmen boylarının birleşip tek bir devlet kurmaları fikrini ustalıkla işlemiştir. Bu düşüncenin, Mahtumkulu’nun başta “Türkmenin” şiiri olmak üzere, birçok şiirinde ele alındığını görmekteyiz. Yine Azadı’nın eserlerine baktığımızda, bunların Türkmenlerin hayatının her yönünü -sosyal, siyasi, dinî, iktisadi, eğitim- kapsadığını görebiliriz. İlk eğitimini babası Azadı’dan alan Mahtumkulu, babasından öğrendiği bu fikirleri geliştirip Türkmen Türkçesinin en güzel örnekleriyle mısralarında işlemiştir. Dolayısıyla Türkmenlerin millî şairi olarak kabul edilen Mahtumkulu’nun yetişmesinde ve edebî yaratıcılığının gelişmesinde babası Dövletmemmet Azadı’nın etkisi büyüktür. Bu çalışmada Azadı’nın Mahtumkulu’na olan tesirleri sanatçıların eserlerinden yola çıkılarak gösterilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Türkmen edebiyatı, Dövletmemmet Azadı, Mahtumkulu.

-

An artist's family and social environment are the leading factors that influence his personality and literary creativity. Mahtumkulu, the greatest poet of the Turkmen literature, lived in the 18th century and formed the basis of Turkmen literary language. His father, Dövletmemmet Azadı was an important poet and a community leader of the 18th century. Azadı had odes and rubaies besides his mathnavis, “Vagz-ı azat”, “Behiştnama”, “Beş Namaz”, “Hekayat”. Vagz-ı azat, in particular, is notable as it shows the literary skills and scholarly knowledge of Azadı. Azadı, in this very work, studies the idea that Turkmens living separately should unite and found one state. We can see that the same idea exists in the many works of Mahtumkulu, mainly in “Türkmenim”. Again, when we examine the works of Azadı, we see that his works cover all aspects of Turkmen life. Taking his first education from his father, Mahtumkulu used all these ideas in his works meticulously. Therefore, his father had a profound effect on Mahtumkulu, the national poet of the Turkmens, in terms of his creativity. In this paper, I will show the influence of Azadı on Mahtumkulu through his works.

Keywords:

Turkmen Literature, Dövletmemmet Azadı, Mahtumkulu.,

PDF

___

BİRAY, H. (1992). Mahtumkulu Divanı. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
DİNÇ, A. ve ÇAKIR, R. (2008). Türkmen Kültürü ve Türkmenlerin Sosyo-İktisadi Düşüncesi. İstanbul: Ayrıkotu Yayınları.
DİNÇ, A. ve ÇAKIR, R. (2009). 18. Asır Şair-Mütefekkirlerinden Azadi ve Mahtumkulu'nun Sosyo-Ekonomik Düsünceleri. Turkish Studies, 4/3.
GELDİYEV, G. ve TÜRKMEN, F. (1995). Türkmen Şiir Antolojisi. Ankara: Türksoy Yayınları. GELDİÝEV, G. ve ALTYÝEV, A. (2002). Türkmen Nakyllary we Atalar Sözi. Ankara: AKM Yayınları.
GODAROV, R. (2012). Döwletmämmet Azady Eserler Ýıgındısı. Bursa: Uludağ Üniversitesi Basımevi.
KARA, M. (1998). Mahtumkulu’nun Şiirlerinde Çağatgayca Ve Oğuzca Unsurlar. Bilig, 7.
Magtymguly Eserler Ýygındısı 2 Cilt (2013). Aşgabat: Ilım Neşirıatı. hzl. Annagurban Aşyrov. SAĞLAM, S. (2011). Azadı (Hayatı, Edebî Şahsiyeti, Eserleri). Yayımlanmamış Doktora Tezi, İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
SÖYLEMEZ, M. (2002). Mahtumkulu'nun Eğitim Görüşü. Felsefe Dünyası, 35.
ŞIHNEPESOV, A. (2008). XVIII. Asyr Türkmen Edebııaty. Aşgabat: Türkmenistan Bilim Ministirligi.
TEMİZKAN, M. (2010). On Sekizinci Yüzyılın Şartları İçinde Mahtumkulu. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 1, 173-184.
Türkmen Edebiyatının Tarıhı (XVIII Asır Edebiyatı) (1975). C.II, 1.Kitap, Aşgabat: Ilım Neşriyatı. hzl. A. Garrıyev)
TÜRKMEN, F. (1996). Mahdumkulu Ve Tasavvuf Anlayışı. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi,1, 9-23.
TÜRKMEN, F. (2009). Türkmen Edebî Geleneğinde Yunus Emre, Karacaoğlan, Mahtumkulu Çizgisi. Millî Folklor, 84.