CODEX CUMANICUS’TA SOĞDCA, ÇĠNCE, RUSÇA, ARAMĠCE VE ĠBRANĠCE ALINTILAR

Codex Cumanicus’un söz varlığı sadece tarihî Kıpçak Türkçesi için değil aynı zamanda Kumanların/Kıpçakların bir etkileşim içine girdikleri milletler için de son derece değerli bir eserdir. Codex Cumanicus çalışmamızın ön sözünde eserin söz varlığı üzerine çalışmalarımızı sürdüreceğimizi ifade etmiştik. Bu çalışmada da eserdeki Soğdca, Çinçe, Rusça, Aramice ve İbranice alıntıları tespit etmeye çalıştık. Codex Cumanicus’taki Soğdca, Çinçe, Rusça, Aramice ve İbranice alıntı kelimelere bugüne kadar özel bir çalışmada temas edilmemiştir. Bu bağlamda Codex Cumanicus’un söz varlığı tekrar gözden geçirilerek metinde Soğdca, Çinçe, Rusça, Aramice ve İbranice’den alıntı olduğu kanaatini taşıdığımız kelimeler belirlendi. Ardından bu kelimeler metin bağlamında ve kültürel boyutlarıyla kısaca değerlendirilmeye çalışıldı. Metinde Soğdca, Çinçe, Rusça, Aramice veya İbranice kelimeye ek olarak kayda geçirilmiş olan Türkçe veya başka bir dilden eş anlamlı karşılığı varsa bunlara da değinildi. Kelime cümle içerisinde kullanılmışsa görev bakımından da bir değerlendirmeye tabi tutuldu. Semantik bakımdan bir farklılaşma gerçekleşmişse ayrıca belirtildi.

Anahtar Kelimeler:

Kıpçaklar, Kıpçak Türkçesi, Codex Cumanicus, alıntı kelime

SOGDIAN, CHINESE, RUSSIAN, ARAMAIC AND HEBREW LOANWORDS IN CODEX CUMANICUS

Codex Cumanicus is an extremely important work for both the historical Kipchak Turkic and the nations in which Kipchaks interact in political, military, commercial and cultural terms. In this study, Sogdian, Chinese, Russian, Aramaic and Hebrew loanwords were found which were identified from the vocabulary of the text. Because in Codex Cumanicus the words quoted from these languages have not been touched on in any particular work. In spite of the fact that we are faced with a few words which are not very numerous. But especially the Sogdian and Chinese relations that we have been able to follow since the Old Turkic period, Turkic-Russian relations because of the Golden Horde-Russian relations and Aramaic and Hebrew relations because of religious reasons are extremely important for the works about Codex Cumanicus. Because of that first we overvieved the vocabulary of Codex Cumanicus and found the words quoted from Sogdian, Chinese, Russian, Aramaic and Hebrew. Then these words were evaluated in the context of the text and culturally by taking advantage of the basic dictionaries of the relevant languages.

Keywords:

Kipchaks, Kipchak Turkic, Codex Cumanicus, loan word,

PDF

___

ABDURISHID, Y. (2005). The Turfan Dialect of Uygur. Harrassowitz Verlag, Wiesbaden. ARGUNŞAH, M.; GÜNER, G. (2015). Codex Cumanicus. İstanbul: Kesit Yay. BANG, W. K. (1980). “Hegemonius Meseleleri. Kelefos = Kelepen, Codex Cumanicus’da. Bu Mecmuanın Meçhul Bir Kaynağı., Berlindeki Macar Enstitüsünden Türkoloji Mektupları (1925-1934), (çev.) Şinasi Tekin, Atatürk Üniversitesi Yay., Erzurum. BANKS, J. (1840). A Dictionary of the English and Russian Languages. Vol. II, Semen Printer, Moscow. BEEKES, R. (2010). Etymological Dictionary of Greek, Brill, Leiden-Boston. BENYUKH, O.; BENYUKH, K. (2005). Russian-English/English Russian. Hippocrene Books, New York. BODROGLIGETI, A. J. E. (1971). The Persian vocabulary of the Codex Cumanicus, Akadémiai Kiadó, Budapest. CLAUSON G. (1972). An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish. Clarendon Press, Oxford. DERKSEN, R. (2008). Etymological Dictionary of the Slavic Inherited Lexicon. Brill, Leiden-Boston. DE VAUX, R. Ancient Israel-Its Life and Institutions. William B. Eerdmans Publication Company, Grand Rapids and Dove Booksellers, Michigan. ERCİLASUN, A. B., AKKOYUNLU, Z. (2014). Kâşgarlı Mahmud-Dîvânu Lugâti’t-Türk (Giriş-Metin-Çeviri-Notlar-Dizin), TDK Yay., Ankara. ERDAL, M. (2004). A Grammar of Old Turkic. Brill, Köln. ERDEM, M. (2014). “Soğdca, Türkçedeki Soğdca Kelimeler ve Bunların Türkçeye Uyumları” Ankara Üniversitesi DTCF Türkoloji Dergisi, 21/1, Ankara, s. 65-90. EREN, H. (1999). Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü. Bizim Büro Yay., Ankara. GERSCHEVITCH, I. (1961). A Grammar of Manichean Sogdian, Publications of the Philological Society. Basil Blackwell, Oxford. GHARIB, B. (1995). Sogdian Dictionary (Sogdian-Persian-English), Farhangan Publications, Tahran. GÜNER, G. (2013). “Eski Türkçe Kenç ‘genç, yavru, çocuk’ Kelimesinin Kökeni Üzerine Düşünceler”, Bengü Beläk-Ahmet Bican Ercilasun Armağanı, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yay., Ankara, s. 185-192. LESSING, F. D. (2003). Moğolca-Türkçe Sözlük. 2. C., (çev.) Günay Karaağaç, TDK Yay., Ankara. MONCHI-ZADEH, D. (1969). Das Persische im Codex Cumanicus, Universitetet Stockholm. Almqvist & Wiksell (dist.), Uppsala. STACHOWSKI, K. (2008). Names of Cereals in the Turkic Languages, Księgarnia Akademicka. Kraków. TEKİN, Ş. (2001). “Yabancı Kelimelerin Türkçeye Giriş Yolları ve Oruç Kelimesinin Hikâyesi”. İştikakçının Köşesi, Simurg Yay., İstanbul, s. 33-42. TEKİN, T. (2004). “Notes on Some Chinese Loanwors in Old Turkic”, Makaleler II-Tarihi Türk Yazı Dilleri, (yay. haz.) Emine Yılmaz, Nurettin Demir, Öncü Kitap, Ankara, s. 520-529.