AKÇİK / AHÇİK SÖZCÜĞÜ ÜZERİNE

Anadolu ağızlarında yer alan ahçik sözcüğünün çeşitli kaynaklarda Ermenice olduğu belirtilmektedir. Ancak kelimenin Türk dili içerisinde açıklanabileceği görülmektedir. Bu yazıda eski ve yeni Türk dili kaynakları göz önünde tutularak kelimenin Türkçedeki çeşitli görünümleri incelenmiş ve aga / aka / eke yapısından doğduğu gösterilmeye çalışılmıştır. Kelimenin diğer Altay dillerinde de benzer seslerle ifade edilmiş olması, ahcik’in Altayik bir karaktere sahip olduğunu göstermektedir. Özellikle Doğu Anadolu ağızlarında yer alan ve ‘Ermeni kızı’ anlamında kullanılan sözcük, muhtemelen geri ödünçleme yoluyla Türkçeye girmiş, dar bir alanda kullanılan bir kelime görünümündedir.

Anahtar Kelimeler:

Ahçik, aŞa / aķa, / eke / ekeçe / igeçi, kız, abla

-

The word ahçik used in Anatolian dialects is known to be of Armenian origin in some written and oral sources. However, this word is likely to stem from Turkish. In this study, the word, ahçik, and its various forms have been examined from the perspective of old and modern Turkish sources. Our data suggested that it may be related to aga / aka / eke in Turkish. The fact that the word ahçik is represented by similar sounds in other Altaic languages indicates Altaic characteristics. It is more likely that this word has been reborrowed from Armenian and used in specific contexts in Turkey because it is especially used in the Eastern Anatolian Turkish dialects with the meaning of ‘Armenian girl’

Keywords:

Ahçik, aŞa / aķa, / eke / ekeçe / igeçi, sister, daughter,

PDF

___

AKTUNÇ, H. (1998). Türkçenin Büyük Argo Sözlüğü. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
ALIMOV, R. (2005). Kadir Ali Bek ve Camiü’t-Tevarih’i Üzerine Dil İncelemesi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
AMID, H. (1369). Ferheng-i FÀrisī ‘Amīd. Tahran: Emīr Kebīr Yayınları.
ARAT, R. R. (1987). Makaleler. Cilt I. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
ATALAY, B. (1986). Divanü Lugati’t- Türk Dizini, ‘Endeks’. Cilt IV. Ankara: TDK Yayınları.
AUCHER, P. (1868). Dictionary Armenian-English. Venedik: S. Lazarus Armenian Academy.
BEDROSSIAN, M. (1875-79). New Dictionary Armenian-English. Venedik: S. Lazarus Armenian Academy.
BOROVKOV, A. K. (2002). Orta Asya’da Bulunmuş Kur’an Tefsirinin Söz Varlığı. Çeviren Halil İbrahim Usta, Ankara: TDK Yayınları.
CAFEROĞLU, A. (1968). Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü. İstanbul: TDK Yayınları.
CAFEROĞLU, A. (1988). Azerbaycan ve Anadolu Ağızlarındaki Moğolca Unsurlar. TDAY- Belleten 1954, 1-10.
CLAUSON, S. G.(1972). An Etymological Dictionary of Pre-thirteenth Century Turkish. Oxford: Clarendon.
ÇAĞATAY, S. (1963). Türkçede ‘Kadın’ İçin Kullanılan Sözler. TDAY-Belleten (TDK Yayınları), 13-49.
DANKOFF, R. (1995). Armenian Loan Words in Turkish. Weisbaden: Harrassowitz.
DİLEK, F. G. (2008). Altay Türklerinde Akrabalık Ahmet Bican Ercilasun Armağanı. Ankara: Akçağ Yayınları, 553.
DOERFER, G.(1963). Türkische und mongolische Elemente im Neupersischen, Bd. I-IV,. Wiesbaden: Franz Steiner Verlag.
DOĞAN, E. (2011). Türkiye Türkçesinde Cinsiyet Kategorisinin İzleri. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi IV, 91.92.
DUM - TRAGUT, J. (2009). Armenian. Modern Eastern Armenian. Amsterdam / Philadelphia: John Benjamins Publishing Company.
ERCİLASUN, A. B. vd. (1991). Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü.Cilt I. Ankara: TDK Yayınları.
ERDİ, S. ve YURTASER, S. T. (2005). Divanü Lugati’t - Türk. İstanbul: Kabalcı Yayınları.
ESTERÂBÂDÎ, M. M. H. (1376). Senglah-Ferheng-i Turkî Be Fârisî. Düzenleyen Roşen Hıyavî, Tahran: Nashre-e Markaz.
GABAIN, V. (1988). Eski Türkçenin Grameri. Çeviren Mehmet Akalın, Ankara: TDK Yayınları.
GEMALMAZ, E. (1995). Erzurum İli Ağızları (İnceleme - Metinler - Sözlük ve Dizinler). Cilt III. Türk Dil Kurumu Yayınları.
GUKASYAN, Z. I. ve BUDAGOVA V. L. (2011). Azerbaycan-Ermeni Dil Temasları Üzerine. Karadeniz (Ardahan Ünv. Yayınları), 12, 197-211.
GÜLENSOY, T. (1974). Altay Dillerindeki Akrabalık Adları Üzerine Notlar. TDAY-Belleten (TDK Yayınları), 283-318.
GÜZELDİR, M. (2002). Abuşka Lügati (Giriş-Metin-İndeks). Erzurum: Atatürk Ünv. Sosyal Bilimler Enstitüsü.
JONES. (1823). A Grammar of The Persian Language. Londra: W. Nicol Cleveland-Row.
KANAR, M. (1988) .Büyük Türkçe-Farsça Sözlük. İstanbul: Birim Yayınları.
KENESBAYOĞLU I. K. vd. (1984). Kazak Türkçesi Sözlüğü. Çeviren Hasan Oraltay vd. İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları.
KERESTECIYAN, B. (1971). Materiaux pour un dictionnaire etymologique de la langue turque. Amsterdam: Philo.
KORKMAZ, Z. (1958).Türkçe Dilinde +ça Eki ve Bu Ek ile Yapılan İsim Teşkilleri Üzerine. TDAY-Belleten (TDK Yayınları), 41-68.
KORKMAZ, Z. (1960). Türkçede Ek Yığılması Olaylarının Meydana Gelişi Üzerine. TDAY - Belleten (TDK Yayınları), 173-180.
KORKMAZ, Z. (1961). Türkçede ok / ök Kuvvetlendirme Edatı. TDAY-Belleten (TDK Yayınları), 98-109.
LALECİ, A. (2014). Röportaj Yapan Bedri Sarıca. Denizli.
LESSING, F. D. (2003). Moğolca-Türkçe Sözlük. Çeviren Günay Karaağaç. Cilt I. Ankara: TDK Yayınları.
LI, Y. S. (1999). Türk Dillerinde Akrabalık Adları,. İstanbul: Simurg Yayınları.
MARTIROSYAN, Hr. (1964). Studies In Armenian Etymology With Special Emphasis On Dialects And Culture Indo - European Heritage. Vanajor: Geboren te Kirovakan.
MEMİŞOĞLU, F. (1992). Harput Âhengi . Ankara: Elazığ Kültür ve Tanıtma Vakfı Yayınları.
MIANDOAB, N. Z. (2010). Muhammed bin Abdu’s-Sabir-ı Hôyî, Hulâsa-i Abbâsî. Ankara: Ankara Ünv. Sosyal Bilimler Enstitüsü.
NASKALİ, E. G. ve MUVAFIK D. (1999). Altayca-Türkçe Sözlük. Ankara: TDK Yayınları.
ÖNDER, E. (2001). Folklor Sosyolojisi Açısından Sivas Halayları. Türklük Bilimi Araştırmaları, 10, 81-105.
ÖZTEKTEN, Ö. (2004). Türkçenin Dünya Dillerine Etkisine Genel Bir BakışTürkçenin Dünya Dillerine Etkisi. Düzenleyen Günay Karaağaç, Ankara: Akçağ Yayınları. 11-36.
PARKER, P. M. (2008). Webster’s Armenian – English Thesaurus Dictionary. San Diego: ICON Group International.
RASONYI, L. (1964). Türklükte Kadın Adları. TDAY-Belleten (TDK Yayınları), 63-87.
RIGGS, A. (1847). A Vocabulary of Words Used in Modern Armenian - But Not Found in The Ancient Armenian Lexions. İzmir: Griffitt.
SAKAYAN, D. (2007). Eastern Armenian For the English-Speaking World. Erivan: Yerevan State University.
SAMUELIAN, T. J. (1993). Armenian Dictionary in Transliterasyon. Newyork: Hippocrene Books.
SARICA, B. (2006). Van Gölü Çevresi Ağızları Sözlüğü. Ankara: Atlas Yayınları.
SARICA, B. (2014). Çağatayca - Farsça Manzûm Bir Lügat: Nisâb-ı Türkî. Ankara: Grafiker Yayınları.
SHAW, R. B. (1880). A Sketch of the Turki Language as Spoken in Eastern Turkistan (Kashgar and Yarkand). Kalküta: Baptist Mission Press.
SHERBAK, A. (2011). Türk-Moğol Dil İlişkileri (Dillerin Birbirinden Etkilenme ve Birbirlerine Karışma Sorunu Üzerine). Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 13, 9-32.
STAROSTIN, S. A., vd. (2003). An Etymological Dictionary of Altaic Languages. Leiden- Boston: Brill.
STEINGASS, F. (1998). A Comprehensive Persian English Dictionary. Lübnan: Liban.
ŞAHİN, G. (2005). Amerikalı Bir Misyonerin XIX. Yüzyılın Ortalarında Türk-Ermeni Kültürel İlişkileri ile İlgili İzlenimleri Üzerine Bir Değerlendirme. AKU Sosyal Bilimler EnstitüsüVII, 208-239.
ŞEYH SÜLEYMAN EFENDİ - Yİ BUHÂRÎ. (1298). Lugat-i Çağatayî ve Türkî Osmanî. İstanbul: Mihran Matbaası.
TAVKUL, U. (2000). Karaçay - Malkar Türkçesi Sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
TDK. (1968). Derleme Sözlüğü. Cilt III. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
TDK. (1972). Derleme Sözlüğü. Cilt IV. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
TDK. (1985). Divanü Lugati’t- Türk Tercümesi. Cilt I. Ankara: TDK Yayınları.
TDK. (2007). Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü. Cilt I. Ankara: TDK Yayınları.
TEKİN, T. (1988). Orhon Yazıtları. İstanbul: Simurg Yayınları.
TEKİN, T. (2003). Orhon Türkçesi Grameri. İstanbul: Sanat Kitabevi Yayınları.
TIETZE, A. (2002). Tarihi ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lugati. Cilt I. İstanbul: Simurg Yayınları.
TIETZE, A. (2002). Tarihî ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lugati. İstanbul: Simurg Yayınları.
TOPARLI, R. vd. (2003). Kıpçak Türkçesi Sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
TUĞLACI, P. (1992). Ermeni Edebiyatından Seçkiler. İstanbul: Cem Yayınları.
VAMBERY, H. (1920). Vocabularies English-Arabic-Persian-Turkish-Armenian-Kurdish- Syriac. Londra: İngiliz Kraliyet Ofisi Yayını, 1920.
VAMBERY, H. (1978). Etymologisches Wörterbuch Turko - Tatarischen Sprachen. Leipzig: F. A. Brockhous.
YARKIN, M. H. Y. ve Ş. (1386). Ferheng-i Özbegî Be Fârisî. Tahran: Suhan Yayınları.
YUDAHIN, K. K. (1945). Kırgız Sözlügü. Çeviren Abdullah Taymas. Cilt I. Ankara: TDK Yayınları.